علائم خطرناک کم کاری تیروئید چیست؟

کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تیروئید نمی سازد. کم کاری تیروئید ممکن است در مراحل اولیه علائم قابل توجهی ایجاد نکند. در صورت عدم درمان کم کاری تیروئید ممکن است مشکلاتی همچون کلسترول بالا و نارسایی های قلبی ایجاد شود. جهت تشخیص کم کاری تیروئید از آزمایش خون استفاده می شود.

علائم کم کاری تیروئید

علائم کم کاری تیروئید به شدت بیماری بستگی دارد. مشکلات معمولاً به آرامی و اغلب در طی چندین سال ایجاد می شوند. علائم کم کاری تیروئید مانند خستگی و افزایش وزن در ابتدا به آرامی اتفاق می افتد. اما از آنجایی که متابولیسم بدن کند می شود، ممکن است مشکلات آشکارتری ایجاد کند. علائم کم کاری تیروئید ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خستگی
• حساسیت به سرما
• یبوست
• خشکی پوست
• افزایش وزن
• صورت پف کرده
• صدای خشن 
• ضعف عضلانی
• درد عضلانی، حساسیت و سفتی عضله
• سیکل های قاعدگی سنگین تر از حد معمول یا نامنظمی قاعدگی 
• نازک شدن مو
• کاهش ضربان قلب 
• افسردگی 
• مشکلات حافظه

کم کاری تیروئید در نوزادان

نوزادان نیز ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شوند. اکثر نوزادانی که به طور مادرزادی فاقد غده تیروئید بوده یا دارای غده تیروئیدی با عملکرد نامناسب هستند، علائمی ندارند. اما اگر کم‌کاری تیروئید تشخیص داده نشده و درمان نشود، علائم شروع به ظهور می کند که شامل موارد ذیل است:

• مشکلات تغذیه
• رشد ضعیف
• افزایش وزن ضعیف
• زرد شدن پوست و سفیدی چشم ها(یرقان)
• یبوست
• ضعف عضلانی
• خشکی پوست
• گریه خشن
• زبان بزرگ شده
• تورم یا برآمدگی نرم در نزدیکی ناف(فتق ناف)

در صورت عدم درمان کم کاری نوزادان، حتی در موارد خفیف می تواند منجر به مشکلات شدید رشد جسمی و ذهنی شود.

کم کاری تیروئید در کودکان و نوجوانان

به طور کلی، کودکان و نوجوانان مبتلا به کم کاری تیروئید علائمی مشابه علائم بزرگسالان دارند. که برخی از این علائم عبارتند از:

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر بدون دلیل احساس خستگی می کنید یا علائم دیگر کم کاری تیروئید را دارید به پزشک مراجعه نمایید. اگر از داروهای کم کاری تیروئید استفاده می‌کنید، توصیه های پزشک خود را در مورد اینکه چند وقت یکبار نیاز به ویزیت پزشک دارید را در نظر بگیرید. در ابتدا، ممکن است نیاز به پیگیری‌های منظم داشته باشید تا مطمئن شوید که دوز مناسب دارو را دریافت می کنید. با گذشت زمان، ممکن است نیاز به معاینات داشته باشید تا پزشک شما بتواند وضعیت و داروی شما را کنترل نماید.

عوامل ایجاد کننده کم کاری تیروئید 

تیروئید یک غده پروانه‌ای شکل کوچک است که در پایین گردن، درست زیر سیب گلو قرار دارد. غده تیروئید دو هورمون اصلی می سازد: تیروکسین ( T4) و تری یدوتیرونین  (T3) ، تأثیر این هورمون ها روی سوخت و ساز بدن، کنترل دمای بدن و تنظیم ضربان قلب است و همچنین هورمون های فوق به کنترل میزان پروتئین بدن کمک می کنند. کم کاری تیروئید زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید به اندازه کافی هورمون تولید نمی کند. شرایط یا مشکلاتی که می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود عبارتند از: 

شایع ترین علت کم کاری تیروئید بیماری خود ایمنی به نام بیماری تیروئیدیت هاشیموتو است. بیماری‌های خودایمنی زمانی اتفاق می‌افتند که سیستم ایمنی آنتی‌بادی‌هایی می سازد که به بافت‌های سالم حمله می‌کنند. گاهی اوقات این فرآیند غده تیروئید را درگیر می کند و بر توانایی آن در ساخت هورمون تأثیر می‌گذارد. 

• جراحی تیروئید

جراحی برای برداشتن تمام یا بخشی از غده تیروئید می تواند توانایی غده برای ساخت هورمون های تیروئید را کاهش دهد یا آن را به طور کامل متوقف کند. 

• پرتو درمانی

پرتوهای مورد استفاده برای درمان سرطان های سر و گردن می تواند غده تیروئید را تحت تاثیر قرار دهد و منجر به کم کاری تیروئید شود. 

• تیروئیدیت

تیروئیدیت زمانی اتفاق می افتد که غده تیروئید ملتهب می شود که عامل ایجاد کننده آن ممکن است عفونت باشد یا می تواند ناشی از یک اختلال خود ایمنی یا بیماری دیگری باشد که بر تیروئید تاثیر می گذارد. تیروئیدیت می‌تواند تیروئید را تحریک کند تا تمام هورمون های تیروئیدی ذخیره شده خود را به یکباره آزاد کند. این امر سبب پرکاری تیروئید و سپس بعد از مدتی کم کاری تیروئید می‌شود.

• داروها

برخی از داروها ممکن است منجر به کم کاری تیروئید شوند. یکی از این داروها لیتیوم است که برای درمان برخی از اختلالات روانپزشکی استفاده می شود.

در موارد کمتر، کم کاری تیروئید ممکن است ناشی از موارد زیر باشد:

• مشکلات موجود در بدو تول 

در برخی از نوزادان، مشکلات تیروئیدی مربوط به اختلال عملکرد غده تیروئید است و در برخی دیگر به دلیل عدم وجود غده تیروئید در بدو تولد است. در بیشتر موارد، دلیل اینکه غده تیروئید به درستی رشد نکرده است، مشخص نیست. اما برخی از کودکان یک نوع ارثی از اختلال تیروئید را دارند. اغلب نوزادانی که با کم کاری تیروئید متولد می‌شوند، در ابتدا علائم قابل توجهی ندارند ، به همین دلیل ؛ توصیه به انجام آزمایش های غربالگری تیروئید در بدو تولد می گردد.

• اختلال هیپوفیز

یکی از علل نسبتا نادر کم کاری تیروئید، نارسایی غده هیپوفیز در تولید کافی هورمون محرک تیروئید (TSH) است که معمولا به دلیل تومورهای خوش خیم و غیر سرطانی غده هیپوفیز است.

• بارداری

برخی از بانوان در طی بارداری یا بعد از آن دچار کم کاری تیروئید می شوند. اگر کم کاری تیروئید در دوران بارداری اتفاق بیفتد و درمان نشود، خطر از دست دادن بارداری، زایمان زودرس و پره اکلامپسی را افزایش می دهد. پره اکلامپسی باعث افزایش قابل توجه فشار خون در سه ماه آخر بارداری می شود. کم کاری تیروئید همچنین می تواند به طور جدی روی جنین در حال رشد تأثیر بگذارد.

• عدم وجود ید به مقدار کافی

غده تیروئید برای ساختن هورمون های تیروئید به ماده معدنی ید نیاز دارد. ید عمدتاً در غذاهای دریایی، جلبک دریایی، گیاهانی که در خاک غنی از ید رشد می کنند و نمک یددار یافت می شود. کمبود ید می تواند منجر به کم کاری تیروئید شود. ید بیش از حد می تواند کم کاری تیروئید را در افرادی که قبلاً این بیماری را دارند وخیم تر کند. در برخی از نقاط جهان، مردم در رژیم غذایی خود ید کافی دریافت نمی کنند. افزودن ید به نمک خوراکی تقریباً این مشکل را در ایالات متحده از بین برده است. 

فاکتورهای ریسک ابتلا به کم کاری تیروئید

اگرچه هر کسی ممکن است به کم کاری تیروئید مبتلا شود، اما در افراد ذیل امکان وقوع بیشتری وجود دارد:

• بانوان
• وجود سابقه خانوادگی بیماری تیروئید
• بیماری خود ایمنی مانند دیابت نوع یک یا بیماری سلیاک 
• افرادی که دارو جهت پرکاری تیروئید دریافت کرده‌اند
• پرتو درمانی و تابش پرتو شیمی درمانی به گردن یا بالای سینه 
• افرادی که جراحی تیروئید انجام داده اند

عوارض کم کاری تیروئید

در صورت عدم درمان کم کاری تیروئید ممکن است مشکلات زیر به وجود آید:

• گواتر

کم کاری تیروئید ممکن است باعث بزرگتر شدن غده تیروئید شود. به این حالت گواتر می گویند. گواتر بزرگ ممکن است مشکلاتی در بلع یا تنفس ایجاد کند.

• مشکلات قلبی

کم کاری تیروئید می تواند منجر به افزایش خطر بیماری قلبی و نارسایی قلبی شود. که عمدتاً به این دلیل است که در افراد مبتلا به تیروئید کم کار با افزایش سطح کلسترول به خصوص افزایش LDL ( کلسترول بد ) مواجه هستیم. 

• نوروپاتی محیطی

اگر کم کاری تیروئید به مدت طولانی درمان نشود ، می تواند به اعصاب محیطی آسیب برساند. این اعصاب هستند که اطلاعات را از مغز و نخاع به بقیه بدن منتقل می کنند. نوروپاتی محیطی ممکن است باعث درد، بی حسی و گزگز در بازوها و پاها شود.

• ناباروری

سطوح پایین هورمون تیروئید می تواند در تخمک گذاری اختلال ایجاد کند که می تواند باروری را محدود کند. برخی از علل کم کاری تیروئید مانند اختلالات خودایمنی نیز می تواند به باروری آسیب برساند.

• نقص هنگام تولد

نوزادان متولد شده از مادران مبتلا به بیماری تیروئید درمان نشده ممکن است در مقایسه با نوزادان متولد شده از مادرانی که بیماری تیروئیدی ندارند، در معرض خطر بیشتری برای نقص های مادرزادی باشند. نوزادان مبتلا به کم کاری تیروئید مادرزادی در صورتی که درمان نشوند در معرض خطر مشکلات جدی رشد جسمی و ذهنی هستند. اما اگر این عارضه در چند ماه اول زندگی تشخیص داده شود، احتمال پیشگیری از مشکلات وجود دارد.

• کمای میگزدم

این وضعیت نادر و تهدید کننده زندگی زمانی رخ می دهد که کم کاری تیروئید بدون درمان برای مدت طولانی ادامه یابد. کمای میگزدم ممکن است در اثر داروهای آرام بخش، عفونت یا استرس های دیگر روی بدن ایجاد شود. علائم آن شامل عدم تحمل شدید سرما و خواب آلودگی، به دنبال آن کمبود شدید انرژی و سپس بیهوشی است. کما میگزدم نیاز به درمان فوری دارد.

جمع بندی

تیروئید کم‌کار حالتی است که در آن غده تیروئید به اندازه کافی هورمون‌های تیروئیدی تولید نمی‌کند. این کمبود هورمون‌ها می‌تواند منجر به مشکلات متعددی نظیر خستگی، افزایش وزن، احساس سردی و افسردگی گردد. تشخیص این بیماری معمولاً از طریق آزمایش‌های خونی و بررسی علائم بالینی انجام می‌شود. در نهایت، مدیریت صحیح تیروئید کم‌کار نیاز به پیگیری منظم و تطابق درمان دارد تا از بروز عوارض ناشی از عدم درمان جلوگیری شود. برای انجام آزمایش‌های مربوط به تیروئید می‌توانید به آزمایشگاه مرکزی فردیس مراجعه نمایید. 

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)