دیابت بارداری چیست[نشانه ها + سریعترین راه درمان]

دیابت بارداری، دیابتی است که برای اولین بار در دوران بارداری تشخیص داده می‌شود. مانند سایر انواع دیابت، دیابت بارداری بر نحوه استفاده سلول‌های بدن از قند، که گلوکز نیز نامیده می‌شود، تأثیر می‌گذارد. دیابت بارداری باعث قند خون بالا می‌شود که می‌تواند بر بارداری و سلامت نوزاد تأثیر بگذارد. خبر خوب این است که ممکن است بتوانید دیابت بارداری را کنترل کنید. غذاهای سالم بخورید، ورزش کنید و در صورت نیاز دارو مصرف کنید.

کنترل قند خون می‌تواند به حفظ سلامت شما و نوزادان کمک کند و از ایجاد مشکلات احتمالی در هنگام زایمان جلوگیری کند.برای اکثر افرادی که دیابت بارداری دارند، قند خون کمی پس از تولد نوزاد به سطح معمول خود برمی‌گردد. با این حال سابقه ابتلا به دیابت بارداری  خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ را در شما افزایش خواهد داد. در این مطلب قصد داریم هر چیزی که لازم است در ارتباط با دیابت بارداری بدانید را بررسی کرده و بهترین راه های درمان و کنترل دیابت بارداری را بررسی خواهیم کرد.

دیابت بارداری چیست و چه زمانی بروز می‌کند؟

دیابت بارداری(GDM) نوعی دیابت است که منحصراً در دوران بارداری و زمانی که سطح قند خون بیش از حد بالا می‌رود(هیپرگلیسمی) ایجاد می‌شود. این اتفاق زمانی می‌افتد که هورمون‌های جفت، توانایی شما را در استفاده یا ساخت انسولین محدود می‌کنند. انسولین به بدن شما کمک می‌کند تا مقدار مناسب گلوکز را در خون خود حفظ کند. گلوکز بیش از حد در خون شما می‌تواند منجر به عوارض بارداری شود. قند خون حاملگی معمولاً در اواسط بارداری، بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ ظاهر می‌شود. 

لازم است به این نکته توجه کنید که ابتلا به GD به این معنی نیست که شما قبل از بارداری دیابت داشته‌اید. این بیماری به دلیل بارداری ظاهر می‌شود. افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و نوع ۲ قبل از بارداری، هنگام بارداری چالش‌های جداگانه و خاص خود را دارند. خوشبختانه، دیابت بارداری به خوبی شناخته شده است و ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی معمولاً می‌توانند با تغییرات کوچک در سبک زندگی و رژیم غذایی به شما در مدیریت این بیماری کمک کنند. اکثر افراد عوارض جدی ناشی از دیابت بارداری را تجربه نمی‌کنند و نوزادان سالمی به دنیا می‌آورند.

علت‌های اصلی ابتلا به دیابت بارداری

دیابت بارداری ناشی از تغییرات هورمونی و نحوه تبدیل غذا به انرژی در بدن است. هورمونی به نام انسولین، گلوکز(قند) غذا را تجزیه کرده و آن را به سلول‌های شما می‌رساند. انسولین سطح گلوکز خون شما را در سطح سالم نگه می‌دارد. اما اگر انسولین به درستی کار نکند یا به اندازه کافی از آن نداشته باشید، قند در خون شما تجمع می‌یابد و منجر به دیابت می‌شود. در دوران بارداری، هورمون‌های جفت می‌توانند در نحوه عملکرد انسولین اختلال ایجاد کنند که باعث تغییر در سطح قند خون شما شده و در نهایت باعث ایجاد برخی از عوارض برای مادر و جنین خواهد شد.

انواع دیابت بارداری و تفاوت آن‌ها

به طور کلی دیابت بارداری به دو دسته تقسیم می شود:

1. دسته اول قند خون بارداری است که با استفاده از رژیم غذایی می  توان آن را کنترل کرد.
2. دسته دوم قند خون بارداری است که برای کنترل آن رژیم غذایی کافی نیست و لازم است از داروهایی مانند انسولین استفاده شود.

علائم و نشانه‌های دیابت بارداری

بیشتر اوقات، قند خون حاملگی  علائمی را که به راحتی قابل تشخیص باشند، ایجاد نمی‌کند. در واقع در بسیاری از مواقع تا زمانی که پزشک شما را از نظر ابتلا به دیابت بارداری مورد آزمایش قرار ندهد به وجود قند خون بارداری پی نخواهید برد. با این حال برخی از این علائم و نشانه ها شامل موارد زیر هستند:

• تکرر ادرار
• تشنگی بیش از حد
• خستگی
• حالت تهوع

عوامل افزایش‌دهنده خطر ابتلا به دیابت بارداری

برخی از عوامل وجود دارند که شانس شما را برای ابتلا به دیابت بارداری افزایش خواهند داد. برخی از مهم ترین عوامل خطر دیابت بارداری عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• فعال نبودن از نظر جسمی
• داشتن پیش دیابت
• داشتن دیابت بارداری در دوران بارداری قبلی
• ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
• داشتن والدین یا خواهر و برادر مبتلا به دیابت
• به دنیا آوردن نوزادی با وزن بیش از 9 پوند(4.1 کیلوگرم)
• داشتن نژاد یا قومیت خاص، مانند سیاه پوست، اسپانیایی تبار، سرخپوست آمریکایی و آسیایی

روش‌های تشخیص دیابت بارداری

پزشک شما در دوران بارداری با آزمایش خون، قند خون شما را آزمایش می‌کند. اغلب، آزمایش اول "غربالگری" است، به این معنی که افرادی را که احتمال بیشتری برای ابتلا به دیابت بارداری دارند، شناسایی می‌کند. اگر در غربالگری نتیجه مناسبی بدست نیاید، پزشک شما آزمایش خون دوم را که جامع‌تر است، درخواست می‌کند. در واقع ابتدا آزمایش چالش گلوکز که گاهی اوقات آزمایش غربالگری گلوکز یا آزمایش تحمل گلوکز یک ساعته نامیده می‌شود انجام خواهد شد. در این آزمایش شما یک مایع شیرین می‌نوشید و یک ساعت در اتاق انتظار منتظر می‌مانید. پس از یک ساعت، پزشک از بازوی شما نمونه خون می‌گیرد.

اگر قند خون شما خیلی بالا باشد، پزشک شما آزمایش تحمل گلوکز درخواست می‌کند. این آزمایش که  گاهی اوقات آزمایش گلوکز دو ساعته یا سه ساعته نیز نامیده می‌شود فقط در صورتی انجام می‌شود که نتایج آزمایش قبلی شما غیر طبیعی باشد. برای انجام این آزمایش به صورت ناشتا و در فواصل یک و دو و سه ساعته  پس از نوشیدن یک مایع شیرین، نمونه خون از شما گرفته می شود. در نهایت نتیجه این تست می تواند نتایج دیابت بارداری شما را مشخص کند.

تاثیر دیابت بارداری بر حرکات و رشد جنین

در صورتی که قند خون بارداری به درستی کنترل نشود ممکن است باعث ایجاد عوارضی برای مادر و جنین شود. برخی از مهم ترین عوارضی که بر روی سلامت جنین تاثیرگذار خواهند بود شامل موارد زیر هستند:

• وزن بالا هنگام تولد 

اگر سطح قند خون بارداری شما بالا باشد، ممکن است باعث شود نوزاد شما بیش از حد بزرگ شود. نوزادانی با وزن 9 پوند یا بیشتر، بیشتر احتمال دارد که در کانال زایمان گیر کنند، دچار آسیب‌های هنگام تولد شوند یا نیاز به سزارین داشته باشند.

• زایمان زودرس

قند خون بارداری  بالا ممکن است خطر زایمان زودرس را افزایش دهد که می تواند موجب ایجاد عوارض متعددی برای نوزاد شود.

• مشکل در تنفس

نوزادانی که زود به دنیا می‌آیند ممکن است دچار بیماری به نام سندرم زجر تنفسی شوند که تنفس را سخت می‌کند.

• قند خون پایین

گاهی اوقات نوزادان کمی پس از تولد قند خون پایینی دارند که به آن هیپوگلیسمی می‌گویند. هیپوگلیسمی شدید ممکن است باعث تشنج شود. تغذیه فوری و گاهی دریافت گلوکز از طریق رگ می‌تواند سطح قند خون نوزاد را افزایش دهد.

• چاقی و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی

این نوزادان در معرض خطر بیشتری برای چاقی و ابتلا به دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی هستند.

• مرده زایی

دیابت بارداری که درمان نشود می‌تواند منجر به مرگ نوزاد قبل یا کمی پس از تولد شود.

تاثیر دیابت بارداری بر سلامت مادر

قند خون حاملگی در صورتی که کنترل نشود علاوه بر ایجاد عوارض برای جنین می‌تواند عوارض زیادی برای مادر نیز ایجاد کند. برخی از مهم‌ترین این عوارض شامل موارد زیر هستند:

• فشار خون بالا و پره اکلامپسی

دیابت بارداری خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهد. همچنین خطر ابتلا به یک عارضه جدی بارداری به نام پره اکلامپسی را افزایش می‌دهد که باعث فشار خون بالا و سایر علائم می‌شود.

• زایمان با جراحی

مادران دارای قند خون حاملگی با احتمال بیشتری مجبور به سزارین خواهند شد.

• دیابت در آینده

اگر دیابت بارداری دارید، احتمال ابتلای مجدد به آن در بارداری‌های آینده بیشتر است. همچنین با افزایش سن، خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ در شما بیشتر می‌شود.

قند خون نرمال در دوران بارداری 

• قبل از غذا: ۹۵ میلی‌گرم(میلی‌گرم) در دسی‌لیتر یا کمتر. 
• یک ساعت بعد از غذا: ۱۴۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر.
• دو ساعت بعد از غذا: ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر.

توجه: مثل همیشه، هر کسی منحصر به فرد است و این‌ها فقط دستورالعمل هستند. پزشک مراقبت‌های بارداری شما در مورد محدوده قند خون شما صحبت خواهد کرد.

راه‌های پیشگیری از دیابت بارداری

اگرچه هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از دیابت بارداری وجود ندارد داشتن عادات سالم قبل از بارداری می‌تواند به کاهش شانس ابتلا به قند خون حاملگی کمک کند. همچنین اگر دیابت بارداری داشته‌اید، این انتخاب‌های سالم ممکن است خطر ابتلای مجدد به دیابت بارداری یا دیابت نوع ۲ در سنین بالاتر را را کاهش دهند. مهم‌ترین این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:

• غذا‌های سالم بخورید

غذا‌های متنوعی با فیبر بالا و چربی و کالری کم انتخاب کنید. روی میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید.

• فعال باشید

ورزش قبل و در طول بارداری می‌تواند به شما در محافظت از ابتلا به قند خون بارداری کمک کند. در بیشتر روز‌های هفته، ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط داشته باشید. پیاده روی روزانه و شنا می‌توانند از گزینه‌های خوب به حساب بیایند.

• بارداری را با وزن سالم شروع کنید

اگر قصد بارداری دارید، کاهش وزن اضافی قبل از بارداری ممکن است به شما در داشتن یک بارداری سالم کمک کند.

• بیشتر از مقدار توصیه شده وزن اضافه نکنید

افزایش وزن در دوران بارداری لازم است با این حال افزایش وزن بیش از حد و خیلی سریع می‌تواند خطر ابتلا به قند خون بارداری را افزایش دهد. از متخصص مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسید که میزان مناسب افزایش وزن برای شما چقدر است.

بهترین زمان انجام آزمایش دیابت بارداری

به طور معمول پزشک شما حدود هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری، آزمایش دیابت بارداری انجام می‌دهد. اکثر متخصصان مراقبت‌های بهداشتی معتقدند که این بهترین زمان برای دریافت دقیق‌ترین نتایج است. اما پزشک شما ممکن است کمی زودتر، به خصوص اگر عوامل خطر این بیماری را داشته باشید، شما را برای دیابت بارداری غربالگری کند.

روش‌های درمان دیابت بارداری و کنترل قند خون

اگر دیابت بارداری دارید، احتمال بروز مشکلات در بارداری‌تان را می‌توان با کنترل سطح قند خون کاهش داد. به طور معمول سطح قند خون با تغییر رژیم غذایی و در صورت امکان فعالیت بیشتر کاهش می‌یابد. فعالیت‌های ملایم مانند پیاده‌روی، شنا و یوگای دوران بارداری می‌تواند به کاهش قند خون کمک کند. در صورتی که می‌خواهید فعالیتی را انجام دهید که پیش از این آن را تجربه نکرده‌اید بهتر است در این مورد با پزشک خود مشورت کنید. با این حال، اگر این تغییرات سطح قند خون شما را به اندازه کافی پایین نیاورد، باید دارو نیز مصرف کنید که می‌تواند شامل قرص یا تزریق انسولین باشد.

همچنین در طول بارداری و زایمان تحت نظارت دقیق‌تری قرار خواهید گرفت تا هرگونه مشکل احتمالی بررسی شود. اگر دیابت بارداری دارید، بهتر است قبل از هفته ۴۱ زایمان کنید. اگر زایمان به طور طبیعی تا این زمان شروع نشود، ممکن است القای زایمان یا سزارین توصیه شود. اگر نگرانی‌هایی در مورد سلامت شما یا نوزادتان وجود دارد یا اگر سطح قند خون شما به خوبی کنترل نشده است، ممکن است زایمان زودتر از موعد توصیه شود.

رژیم غذایی مناسب برای مبتلایان به دیابت بارداری

در دیابت بارداری چه چیز‌هایی نخوریم؟ این یکی از پرتکرار‌ترین سوالات افراد مبتلا به قند خون بارداری است. همان طور که اشاره کردیم رژیم غذایی درست یکی از مهم‌ترین قدم‌ها برای کنترل قند خون حاملگی است. خوردن برخی از غذا‌ها و فرآورده‌ها می‌تواند باعث افزایش قند خون شما شود. بنابراین بهتر است از مصرف موارد زیر اجتناب کنید.

1. از غذا‌های فرآوری شده و نوشیدنی‌های شیرین اجتناب کنید.
2. برای هر وعده غذایی، تعادل سالمی از پروتئین‌ها، کربوهیدرات‌ها، فیبر و چربی انتخاب کنید.
3. هر روز وعده‌های غذایی خود را در یک زمان مشخص میل کنید.

اقدامات خانگی برای کنترل قند خون در بارداری

همان طور که اشاره کردیم در بسیاری از موارد قند خون بارداری با استفاده از رژیم غذایی و فعالیت بدنی کنترل می‌شود. برخی از مهم‌ترین اقدامات خانگی که می‌توان برای کاهش قند خون انجام داد شامل موارد زیر هستند:

• نوشیدن آب کافی

نوشیدن آب کافی می‌تواند به بدن شما کمک کند تا قند اضافی را از طریق ادرار دفع کند. این کار می‌تواند موجب کاهش قند خون حاملگی به محدوده طبیعی شود.

• پیاده روی

نتایج مطالعات نشان می‌دهند که پیاده روی برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در روز می‌تواند به طور معناداری باعث کاهش قند خون بارداری به محدوده نرمال شود.

• مصرف غذای سالم

مصرف غذا‌های مناسب و اجتناب از کربوهیدرات‌های ساده مانند نان سفید و شیرینی‌ها.

تاثیر ورزش بر کنترل قند خون حاملگی

ورزش به بدن شما کمک می‌کند تا از گلوکز بیشتری استفاده کند که ممکن است قند خون شما را کاهش دهد. اگر دیابت بارداری دارید، با پزشک خود در مورد ایجاد یک برنامه ورزشی ایمن صحبت کنید. برنامه ورزشی شما باید منحصر به سلامت کلی و سطح تناسب اندام شما قبل از بارداری باشد.

آیا با وجود دیابت بارداری می‌توان بارداری سالمی داشت؟

اگر دیابت بارداری دارید، پزشک شما را به یک متخصص تغذیه که در زمینه دیابت بارداری تخصص دارد، ارجاع می‌دهد. در این ملاقات، در مورد اینکه چگونه برخی غذا‌ها معمولاً سطح قند خون را افزایش می‌دهند و چگونه مطمئن شوید که وعده‌های غذایی و میان وعده‌های شما حاوی انواع و مقادیر مناسب غذا هستند، صحبت خواهید کرد. آن‌ها همچنین در مورد بررسی یا آزمایش قند خون شما در خانه و اینکه سطح قند خون شما بعد از غذا باید چقدر باشد، با شما صحبت خواهند کرد.

در نهایت، متخصص زنان و زایمان یا متخصص تغذیه شما در مورد یک برنامه مدیریت دیابت بارداری صحبت خواهند کرد. افراد مبتلا به دیابت معمولاً ویزیت‌های بیشتری در دوران بارداری دارند تا رشد جنین را بررسی کنند، افزایش وزن خود را کنترل کنند و در مورد چگونگی مدیریت قند خون خود صحبت کنند. با این حال در اکثر موارد می‌توان دیابت بارداری را کنترل کرد و اکثر مادران مبتلا به دیابت می‌توانند نوزادان سالمی را به دنیا بیاورند.

آیا دیابت بارداری بعد از زایمان برطرف می‌شود؟

سطح قند خون شما باید پس از زایمان، زمانی که سطح هورمون‌های شما به حالت عادی برمی‌گردد، کاهش یابد. پزشک شما پس از تولد نوزاد، شما را برای دیابت بارداری آزمایش می‌کند تا از بین رفتن آن را تایید کند(معمولاً حدود شش تا دوازده هفته پس از زایمان). اما حدود ۵۰٪ از افراد مبتلا به دیابت بارداری در مراحل بعدی زندگی به دیابت نوع ۲ مبتلا می‌شوند. خوردن غذا‌های مناسب برای بدن و فعالیت بدنی می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به دیابت کمک کند. پزشک شما ممکن است هر چند سال یکبار آزمایش قند خون را برای بررسی دیابت توصیه کند، به خصوص اگر یک یا چند عامل خطر داشته باشید.

مراقبت‌های لازم بعد از زایمان برای زنان مبتلا به دیابت بارداری

مادران مبتلا به دیابت بارداری پس از زایمان تا حداقل ۳۰ دقیقه باید به نوزاد خود شیر دهند سپس هر ۲ یا ۳ ساعت دوباره این کار باید انجام شود. در این زمان مادر و نوزاد برای حداقل ۲۴ ساعت در بیمارستان و در کنار یکدیگر نگهداری می‌شوند تا پزشک از عدم وجود مشکلات احتمالی مطمئن شود. قند خون نوزاد به طور مرتب در این زمان چک می‌شود تا پزشک اطمینان پیدا کند که قند خون در محدوده طبیعی است. در صورتی که قند خون نوزاد تغییر کند و یا مشکلات احتمالی در نوزاد ایجاد شوند نوزاد به بخش  نوزادان منتقل خواهد شد.

هر چند وقت یک‌بار باید در صورت ابتلا به دیابت بارداری به پزشک مراجعه کرد؟

با توجه به این که ابتلا به قند خون حاملگی می‌تواند بر سلامت مادر و جنین تاثیر بگذارد باید دیابت بارداری را کنترل کرد. به این منظور لازم است بیش از دیگر مادران باردار به پزشک مراجعه کنید. در این معاینات پزشک موارد زیر را بررسی خواهد کرد.

• بررسی رشد جنین

معمولاً پزشک چندین سونوگرافی انجام می‌دهد تا مطمئن شود که جنین بزرگتر از حالت طبیعی نیست.

• بررسی مداوم قند خون

برای این کار ممکن است پزشک یک دستگاه گلوکومتر به شما بدهد و از شما بخواهد سطح قند خون خود را به طور مرتب چک کنید.

• بررسی وعده‌های غذایی

در بسیاری از موارد پزشک از شما می‌خواهد وعده‌های غذایی خود و میزان قند خون خود را در فواصل زمانی منظم یادداشت کنید. بررسی این یادداشتها به پزشک کمک خواهد کرد تا برنامه غذایی شما را به درستی تنظیم کند تا سطح قند خون را در حالت طبیعی نگه دارد.

• مصرف دارو‌ها

در برخی از موارد ممکن است برای کنترل قند خون حاملگی به مصرف دارو‌هایی مانند انسولین نیاز داشته باشید. در این صورت پزشک نحوه مصرف و زمان دقیق مصرف دارو‌ها را به شما آموزش خواهد داد.

جمع‌بندی
دیابت بارداری نوعی از دیابت است که در زمان بارداری ایجاد می شود. جالب است بدانید که این دیابت ربطی به ابتلا به دیابت پیش از بارداری ندارد و علائم آن نیز به قدری خفیف و غیرقابل تشخیص است که در بسیاری از موارد فرد تا قبل از انجام تست دیابت بارداری متوجه نمی‌شود به این بیماری مبتلا است. دیابت بارداری در صورتی که کنترل نشود ممکن است عوارض زیادی برای مادر و جنین ایجاد کند. با این حال اگرچه دیابت بارداری را نمی‌توان به طور قطعی درمان کرد اما در اکثر موارد می‌توان با استفاده از اصلاح سبک زندگی شامل رژیم غذایی و ورزش این بیماری را کنترل کرد. به یاد داشته باشید وجود دیابت بارداری نمی‌تواند شما و فرزندتان را به خطر اندازد اما کنترل نکردن آن می‌تواند به فاجعه‌ای تبدیل شود که شما و نوزادتان را درگیر می‌کند.

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)