تفسیر آزمایش تستوسترون در زنان و مردان

یکی از هورمون‌های جنسی که در بدن زنان و مردان وجود دارد و توسط غدد جنسی مانند بیضه‌ها و تخمدان‌ها ترشح می‌شود تستوسترون است. مقدار این هورمون به طور طبیعی در بدن مردان بیشتر از زنان است و در صورتی که مقدار آن از میزان طبیعی بیشتر یا کمتر شود می‌تواند باعث علائم و برخی از مشکلات شود.

تستوسترون چه نقشی در بدن دارد؟

تستوسترون در بدن و در مراحل مختلف زندگی نقش‌های زیادی بر عهده دارد. برخی از مهم‌ترین نقش‌های این هورمون شامل موارد زیر هستند.

1. رشد جنینی
2. افزایش قد
3. رشد مو‌های بدن و ناحیه تناسلی
4. بزرگ شدن آلت تناسلی، بیضه‌ها و غده پروستات
5. افزایش میل جنسی
6. ضروری برای ساخت اسپرم‌ها
7. نقش در ساخت و تولید گلبول‌های قرمز خون
8. نقش در میل جنسی در زنان

چه چیز‌هایی در آزمایش هورمون تستوسترون اندازه‌گیری می‌شوند؟

آزمایش هورمون تستوسترون که بیشتر به صورت یک آزمایش خون انجام می‌شود میزان تستوسترون را در بدن فرد اندازه‌گیری می‌کند. آزمایش هورمون تستوسترون می‌تواند این هورمون را به طور کلی یا به صورت آزاد در بدن ارزیابی و اندازه‌گیری کند. تستوسترون آزاد در واقع به بخشی از تستوسترون گفته می‌شود که به چیزی متصل نیست و به راحتی برای بدن در دسترس است. مجموع تستوسترون آزاد و تستوسترون غیر آزاد که در اتصال با اجزایی مانند پروتئین‌ها است نیز به عنوان تستوسترون کل و تام در نظر گرفته می‌شود.

علت تجویز آزمایش هورمون تستوسترون در زنان و مردان چیست؟

تستوسترون نقش مهمی در عملکرد‌های مختلف بدن، از جمله میل جنسی، رشد عضلات و استخوان‌ها و برای مردان، رشد مو، بم شدن صدا و تولید اسپرم ایفا می‌کند. پزشکان ممکن است در صورتی که فردی علائم کمبود یا افزایش تستوسترون، مانند کاهش میل جنسی، خستگی یا تغییرات در ترکیب بدن را تجربه کند، آزمایش تستوسترون را تجویز کنند. همچنین می‌توان از آن برای نظارت بر سطح تستوسترون در افرادی که تحت هورمون درمانی قرار دارند، استفاده کرد.

بیشتر بخوانید: نحوه انجام آزمایش اسپرم در آزمایشگاه یا منزل

نحوه انجام آزمایش هورمون تستوسترون

نمونه مورد نیاز برای آزمایش هورمون تستوسترون در بیشتر مواقع یک نمونه خون است. برای این کار متخصص یک نمونه خون با استفاده از یک سرنگ از ورید‌های بازوی شما تهیه می‌کند.

آزمایش تستوسترون چیست؟

آزمایش هورمون تستوسترون یک آزمایش خون است که می‌تواند میزان تستوسترون موجود در بدن فرد را اندازه‌گیری کند. این آزمایش در مواردی مورد استفاده قرار می‌گیرد که فرد با علائمی از جمله افزایش یا کاهش تستوسترون رو به رو می‌شود.

تفسیر آزمایش تستوسترون در زنان و مردان بالغ

هورمون تستوسترون هم در زنان و هم در مردان وجود دارد و دارای نقش‌های متعدد و مهمی در بدن است. محدوده طبیعی تستوسترون در مردان بین ۳۰۰ تا ۱۰۰۰ نانو گرم بر دسی لیتر است و در زنان این محدوده بین ۱۵ تا ۷۰ نانوگرم بر دسی لیتر است. با این حال این میزان در سنین و جنسیت‌های مختلف می‌تواند متنوع باشد. کاهش یا افزایش این هورمون در بدن می‌تواند باعث علائم مختلفی شود و کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

میزان تستوسترون در آزمایش خون زنان و مردان

میزان طبیعی تستوسترون در بدن زنان و مردان بر اساس سن و جنسیت متفاوت است. همچنین آزمایشگاه‌های مختلف با توجه به نوع آزمایش و روش‌های انجام آن ممکن است محدوده طبیعی متفاوتی برای این آزمایش در نظر بگیرند. 

شرایط آزمایش تستوسترون در زنان و مردان چگونه است؟

برای انجام آزمایش هورمون تستوسترون در زنان و مردان نیاز به شرایط خاصی نیست. برای انجام این آزمایش معمولاً در صبح و به صورت ناشتا باید به آزمایشگاه مراجعه کنید و یک نمونه خون از شما گرفته خواهد شد تا آزمایش‌ها بر روی آن انجام شود.

بهترین روش درمان تستوسترون در زنان و مردان چیست؟

روش‌های درمان تستوسترون بستگی به افزایش و کاهش آن و شرایط مخصوص فرد دارد. در صورتی که فرد با کمبود تستوسترون رو به رو باشد روش‌های درمانی رایج شامل جایگزینی تستوسترون با استفاده از مکمل‌های تزریقی، ژل یا قرص‌ها، تغییر رژیم غذایی، داشتن برنامه ورزشی منظم، خواب کافی و مدیریت استرس است.
همچنین در صورتی که فرد با افزایش بیش از حد تستوسترون رو به رو باشد روش‌های درمانی رایج می‌توانند شامل تنظیم رژیم غذایی و ورزش، کاهش وزن و اجتناب از چاقی، دارو درمانی و جراحی باشند.

تست‌های مرتبط با آزمایش تستوسترون

در صورتی که پزشک شما به نامنظم بودن سطح تستوسترون در بدن شما مشکوک باشد ممکن است مجموعه‌ای از آزمایش تستوسترون و تست‌های دیگر را برای شما در نظر بگیرد که شامل موارد زیر هستند.

1. آزمایش خون تستوسترون کل(این آزمایش معمولاً صبح‌ها انجام می‌شود زیرا سطح تستوسترون در آن زمان بالاترین است).
2. آزمایش خون هورمون محرک فولیکول(FSH)
3. آزمایش خون هورمون لوتئینیزه‌ کننده(LH)

چه بیماری‌هایی در نتیجه آزمایش تستوسترون تاثیر گذار هستند؟

در صورتی که نتیجه آزمایش هورمون تستوسترون شما بالاتر از حد طبیعی باشد ممکن است چندین بیماری در این شرایط نقش داشته باشند. مهم‌ترین این بیماری‌ها به صورت زیر هستند.

• سندرم تخمدان پلی کیستیک(PCOS)

یکی از موارد عدم تعادل هورمونی که می‌تواند در زنان ایجاد شود سندروم تخمدان پلی کیستیک است. در این شرایط تخمدان‌ها بیش از حد طبیعی آندروژن و تستوسترون تولید می‌کنند که باعث بروز علائم ثانویه مانند افزایش وزن و افزایش رشد مو‌های زائد بدن خواهد شد.

• هیپرپلازی مادرزادی آدرنال

غده فوق کلیه هورمون‌های مختلفی تولید می‌کند. زمانی که فرد دچار هیپرپلازی آدرنال می‌شود جهش‌های ژنتیکی به وجود آمده باعث می‌شوند آنزیم‌ها به طور طبیعی کار نکنند و غدد فوق کلیه به جای تولید کورتیزول میزان زیادی از تستوسترون را تولید کنند که باعث بروز مشکلات متعددی خواهد شد.

• تومور‌های تخمدان یا بیضه

تومور‌های تخمدان و بیضه می‌توانند میزان زیادی از آندروژن تولید کنند که در نهایت باعث تولید بیش از حد تستوسترون می‌شود.

• تومور‌های آدرنال

تومور‌های آدرنال می‌توانند میزان زیادی از هورمون‌های جنسی شامل استروژن یا تستوسترون را تولید کنند.

علائم کم بودن سطح تستوسترون در مردان

سطح تستوسترون پایین‌تر از حد نرمال معمولاً فقط در مردان علائم ایجاد می‌کند. این بیماری هیپوگنادیسم مردانه نامیده می‌شود. دو نوع اصلی هیپوگنادیسم مردانه وجود دارد: کلاسیک (مادرزادی یا اکتسابی) و دیررس. هیپوگنادیسم مردانه کلاسیک زمانی است که سطح پایین تستوسترون به دلیل یک بیماری زمینه‌ای یا آسیب به بیضه‌ها، غده هیپوفیز یا هیپوتالاموس شما باشد. به عنوان مثال، فرد می‌تواند با یک بیماری(مادرزادی) که منجر به تستوسترون پایین می‌شود، مانند سندرم کلاین فلتر یا سندرم کالمن، متولد شود یا می‌تواند بعداً(اکتسابی) به آن مبتلا شود، مانند چیزی که عملکرد طبیعی بیضه‌ها، هیپوتالاموس یا غده هیپوفیز او را تغییر می‌دهد.

هیپوگنادیسم مردانه دیررس زمانی اتفاق می‌افتد که کاهش سطح تستوسترون با پیری عمومی یا بیماری‌های مرتبط با سن، به ویژه چاقی و دیابت نوع ۲ مرتبط باشد. هیپوگنادیسم دیررس حدود ۲٪ از مردان بالای ۴۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد. با توجه به این که کمبود تستوسترون در چه سنی رخ دهد فرد ممکن است با علائم بسیار متفاوتی رو به رو شود. این علائم به صورت زیر هستند.

• کمبود تستوسترون در رشد جنین

کمبود تستوسترون در طول رشد جنین اجازه نمی‌دهد ویژگی‌های مردانه به طور طبیعی رشد کنند. این سندرم عدم حساسیت به آندروژن(AIS) نامیده می‌شود و زمانی رخ می‌دهد که فردی از نظر ژنتیکی مرد است اما نسبت به آندروژن‌ها(هورمون‌های جنسی مردانه) حساس نیست. AIS یک اختلال تمایز جنسی است. این سندرم بر جنین‌های پسر هنگام رشد در رحم و همچنین رشد جنسی نوجوانان در دوران بلوغ تاثیر می‌گذارد. AIS از رشد اندام تناسلی مردانه به شکلی که باید، جلوگیری می‌کند و تقریباً همیشه منجر به ناباروری در بزرگسالی می‌شود.

• کمبود تستوسترون در بلوغ

در صورتی که آزمایش هورمون تستوسترون در دوران نوجوانی و در سنین بلوغ در پسران پایین باشد فرد ممکن است با علائم زیر رو به رو شود:

1. کند شدن رشد قد، همچنین ممکن است بازو‌ها و پا‌های آن‌ها به طور نامتناسب با بقیه بدنشان رشد کنند.
2. کاهش رشد مو‌های ناحیه تناسلی
3. کاهش رشد آلت تناسلی و بیضه‌ها
4. کلفت شدن کمتر صدا
5. قدرت و استقامت کمتر از حد معمول
6. کمبود تستوسترون در بزرگسالان

سطح تستوسترون در مردان به طور طبیعی با افزایش سن کاهش می‌یابد. با این حال کاهش تستوسترون به کمتر از حد طبیعی می‌تواند باعث ایجاد علائم زیر شود.

• کاهش غیرقابل توضیح توده عضلانی و افزایش چربی بدن
• ریزش موی بدن
• خلق و خوی افسرده
• اختلال نعوظ
• کاهش میل جنسی
• پوکی استخوان(استخوان‌های ضعیف)
• مشکل در تمرکز و حافظه

علائم بالا بودن سطح تستوسترون در زنان

در صورتی که نتایج آزمایش هورمون تستوسترون شما بیش از حد طبیعی باشد ممکن است با علائم مختلفی رو به رو شوید. برخی از مهم‌ترین این علائم شامل موارد زیر هستند:

1. بزرگ شدن کلیتوریس در نوزادان دختر
2. ایجاد بلوغ زودرس
3. آکنه
4. هیرسوتیسم( افزایش مو‌های زائد صورت و بدن)
5. قاعدگی نامنظم
6. طاسی در جلوی خط رویش مو
7. ایجاد صدای بم در فرد

انواع تست‌های تستوسترون

تست‌های تستوسترون می‌توانند به صورت تستوسترون کامل و تام یا تستوسترون آزاد انجام شوند. تستوسترون آزاد به تستوسترونی گفته می‌شود که در بدن به صورت آزاد وجود دارد و به آسانی می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد. این در حالی است که تستوسترون کامل شامل مجموعه‌ای از تستوسترون‌های متصل به پروتئین نیز هست.

روش‌های انجام آزمایش تستوسترون

همان طور که اشاره کردیم آزمایش هورمون تستوسترون به صورت یک آزمایش خون انجام می‌شود و برای انجام آن یک نمونه خون از شما گرفته می‌شود. در واقع آزمایش تستوسترون نیاز به دستگاه یا مواد خاصی ندارد و به راحتی از طریق آزمایش خون قابل اندازه گیری است.

آزمایش free testosterone چیست؟

هورمون تستوسترون به دو صورت آزاد و متصل به پروتئین‌ها در بدن یافت می‌شود. حدود ۲ تا۳ درصد کل تستوسترون بدن به صورت آزاد و بدون اتصال به پروتئین‌هایی مانند آلبومین در خون وجود دارد. تستوسترون آزاد دارای اهمیت زیادی است. این نوع از تستوسترون می‌تواند به راحتی وارد سلول‌ها شود و فعالیت‌های خود را انجام دهد. به همین دلیل نیز سنجش این نوع از تستوسترون در ارزیابی عملکرد غدد جنسی و اختلالات مربوط به تولید این هورمون بسیار پر اهمیت است. در آزمایش free testosterone این نوع از تستوسترون اندازه‌گیری می‌شود.

توصیه‌های مهم پزشکی برای حفظ سطح تستوسترون

حفظ میزان طبیعی هورمون تستوسترون و به طور کلی تعادل هورمونی بسیار اهمیت دارد و تنها با یک سبک زندگی درست و اصولی قابل دسترسی است. برخی از مهم‌ترین مواردی که بر روی حفظ میزان تستوسترون تاثیر گذار هستند شامل موارد زیر می‌باشند:

• رژیم غذایی متعادل: رژیم غذایی شما باید دارای مقادیر مناسبی از پروتئین‌ها، چربی‌های سالم، روی و ویتامین دی باشد تا میزان طبیعی از هورمون تستوسترون بتواند تولید شود.
• فعالیت بدنی منظم
• خواب کافی
• مدیریت استرس
• اجتناب از مصرف الکل و دخانیات

جمع‌بندی
تستوسترون یکی از هورمون‌های مهم در بدن زنان و مردان است که در قسمت‌های مختلف زندگی دارای نقش‌های متعدد و مهمی است. میزان هورمون تستوسترون در بدن افراد با توجه به سن و جنسیت آن‌ها متفاوت است با این حال میزان بیش از حد بالا یا پایین آن می‌تواند باعث ایجاد مجموعه‌ای از علائم شود که فرد را با چالش‌هایی رو به رو می‌کند. آزمایش هورمون تستوسترون یکی از رایج‌ترین آزمایش‌هایی است که برای سنجش میزان این هورمون مورد استفاده قرار می‌گیرد و پزشک متخصص شما می‌تواند با توجه به نتایج، تصمیمات مناسبی را اتخاذ کند. برای انجام این آزمایش و اطمینان از صحت جواب آن، می‌توانید به آزمایشگاه مرکزی فردیس مراجعه کنید.