بررسی انواع گروه خونی و ویژگی ها

خون یکی از مایعات حیاتی بدن است که دارای نقش‌های زیادی است. با این حال همه خون‌ها یکسان نیستند و خون افراد مختلف می‌تواند با یکدیگر متفاوت باشد. به همین دلیل نیز خون را به دسته‌های مختلفی تقسیم‌بندی کرده‌اند تا متخصصان مراقبت‌های بهداشتی بتوانند گروه‌های خونی سازگار و غیر سازگار با یکدیگر را تشخیص دهند و با توجه به آن فرآیند‌هایی مانند انتقال خون و پیوند عضو را با موفقیت انجام دهند. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که اگر گروه‌های خونی با یکدیگر سازگار نباشند و اقداماتی مانند انتقال خون یا پیوند عضو در بین آن‌ها انجام شود ممکن است عوارض جدی و زیادی برای فرد ایجاد شود و زندگی فرد در معرض خطر قرار بگیرد.

گروه‌های خونی چیست؟

گروه خونی یکی از ویژگی‌های وراثتی است که به هر فرد توسط ژن‌هایی که از والدین خود دریافت می‌کند به ارث می‌رسد. به طور کلی چهار گروه خونی اصلی A، B، AB و O وجود دارد که هر یک از این انواع گروه خونی می‌تواند مثبت یا منفی باشد که در مجموع ۸ گروه خونی می‌تواند در افراد دیده شود که شامل موارد زیر هستند:

• A مثبت
• A منفی
• B مثبت
• B منفی
• AB مثبت
• AB منفی
• O مثبت
• O منفی
  لازم است به این نکته دقت داشته باشید که این ۸ گروه تنها انواع گروه خونی‌های رایج هستند و گروه خونی‌های غیر رایج فراوان دیگری نیز وجود دارند که ممکن است در افراد دیده شوند.

گروه‌های خونی چگونه ایجاد می‌شوند؟

خون از گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها در مایعی به نام پلاسما تشکیل شده است. گروه خونی شما توسط آنتی‌بادی‌ها و آنتی‌ژن‌های موجود در خون شناسایی می‌شود. آنتی‌بادی‌ها پروتئین‌هایی هستند که در پلاسما یافت می‌شوند. آن‌ها بخشی از دفاع طبیعی بدن شما هستند. آن‌ها مواد خارجی مانند میکروب‌ها را تشخیص داده و به سیستم ایمنی شما هشدار می‌دهند که آن‌ها را از بین ببرند. آنتی‌ژن‌ها مولکول‌های پروتئینی هستند که روی سطح گلبول‌های قرمز یافت می‌شوند. با توجه به آنتی ژن‌ها و آنتی‌بادی‌هایی که در خون و گلبول‌های قرمز فرد وجود دارد گروه خونی به صورت زیر تعریف می‌شود.

• گروه خونی A

در صورتی که در خون فرد بر روی گلبول‌های قرمز آنتی ژن A و آنتی‌بادی‌های ضد B در پلاسما وجود داشته باشد گروه خونی فرد A تعیین می‌شود.

• گروه خونی B

افراد دارای این گروه خونی دارای آنتی‌ژن‌های B با آنتی‌بادی‌های ضد A در پلاسما هستند.

• گروه خونی AB

این افراد هر دو آنتی‌ژن A و B را دارند، اما هیچ آنتی‌بادی ندارند.

• گروه خونی O

در این گروه خونی هیچ آنتی ژنی بر روی گلبول‌های قرمز وجود ندارد و آنتی‌بادی‌های ضد A و ضد B در پلاسما وجود دارند. پروتئین دیگری نیز وجود دارد که به عنوان آنتی ژن RH D شناخته می‌شود. در صورتی که در یک گروه خونی این آنتی ژن وجود داشته باشد گروه خونی فرد مثبت خواهد بود و در صورتی که وجود نداشته باشد گروه خونی فرد منفی خواهد بود.

رایج‌ترین گروه‌های خونی ABO و  RH 

در میان گروه‌های خونی سیستم ABO رایج‌ترین گروه خونی O است. جالب است بدانید که تقریباً نیمی از جمعیت بریتانیا(حدود ۴۸٪) گروه خونی O دارند. از طرف دیگر نیز از نظر RH داشتن آنتی ژن که به معنای مثبت بودن گروه خونی است رایج‌تر است. حدود ۸۵ درصد از جمعیت بریتانیا دارای RH مثبت هستند. به طور کلی در میان ۸ گروه خونی اصلی رایج‌ترین آنها، گروه خونی O مثبت است. سپس گروه خونی A مثبت و B مثبت به ترتیب قرار دارند.

شناسایی گروه خونی RH و فاکتور ABO

شناسایی گروه خونی شامل تعیین نوع گروه خونی بر اساس سیستم ABO و همچنین شناسایی فاکتور Rh است. گروه خونی ABO شامل چهار گروه اصلی A ،B ،AB و O است که با وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن‌های A و B روی گلبول‌های قرمز تعیین می‌شود. فاکتور Rh نیز با وجود یا عدم وجود آنتی‌ژن Rh روی گلبول‌های قرمز مشخص می‌شود و به صورت Rh مثبت (وجود آنتی‌ژن) یا Rh منفی (عدم وجود آنتی‌ژن) بیان می‌شود.

گروه خونی اهدا‌کننده فراگیر و گیرنده فراگیر

دریافت خون از گروه ABO اشتباه، می‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد. به عنوان مثال، اگر به کسی که گروه خونی B دارد خون گروه A داده شود، آنتی‌بادی‌های ضد A او به سلول‌های گروه A حمله می‌کنند. به همین دلیل است که خون گروه A هرگز نباید به کسی که گروه خونی B دارد و برعکس، داده شود. در میان انواع گروه خونی، گروه خونی O هیچ آنتی ژنی ندارد و به همین دلیل نیز به عنوان اهدا‌کننده فراگیر شناخته می‌شود.

همچنین افراد دارای RH مثبت فقط می‌توانند به انواع گروه خونی مثبت خون اهدا کنند و افراد دارای RH منفی می‌توانند به افراد با گروه‌های خونی مثبت و منفی خون اهدا کنند. به همین دلیل نیز گروه خونی که می‌تواند به هر هشت گروه خون اصلی خون اهدا کند گروه خون O منفی است که به عنوان اهدا کننده فراگیر نیز شناخته می‌شود. از طرف دیگر گروه خونی AB مثبت به عنوان گیرنده فراگیر یا جهانی محسوب می‌شود زیرا همه آنتی ژن‌ها را بر روی گلبول‌های قرمز خود دارد و به همین دلیل نیز می‌تواند از تمامی گروه‌های خونی خون دریافت کند.

سازگاری گروه‌های خونی چیست؟

بخش مهمی از اهدای خون، اطمینان از این است که فرد گیرنده خون(گیرنده) گروه خونی سازگار با فرد اهداکننده خون(اهداکننده) داشته باشد. اگر از اهداکننده‌ای خون دریافت کنید که سلول‌های خونی او حاوی آنتی‌ژن‌هایی است که بدن شما آن‌ها را تشخیص نمی‌دهد، سیستم ایمنی بدن شما ممکن است به گلبول‌های قرمز خون اهدا شده حمله کند. نتیجه می‌تواند تهدید کننده زندگی باشد.

آزمایش گروه خونی در بارداری

یکی از آزمایش‌های ضروری در دوران بارداری آزمایش گروه خونی است. این آزمایش به خصوص از این نظر اهمیت دارد که اگر مادر RhD منفی باشد اما کودک خون RhD مثبت را از پدر به ارث برده باشد، در صورت عدم درمان می‌تواند عوارضی ایجاد کند. زنان RhD منفی در سن باروری همیشه باید فقط خون RhD منفی دریافت کنند، همچنین استفاده از آمپول روگام در این موارد ممکن است لازم باشد که توسط پزشک تعیین شود.

آزمایش تشخیص گروه خونی

آزمایش تشخیص انواع گروه خونی با استفاده از یک نمونه خون انجام می‌شود. در طی این آزمایش گلبول‌های قرمز خون شما با محلول‌های آنتی‌بادی و آنتی ژن مختلف مخلوط می‌شوند. به عنوان مثال، اگر محلول حاوی آنتی‌بادی‌های ضد B باشد و شما آنتی‌ژن‌های B را روی سلول‌های خود داشته باشید آنتی‌بادی و آنتی ژن‌ها با هم واکنش می‌دهند که نشان می‌دهد گروه خونی شما B است. اگر خون با هیچ یک از آنتی‌بادی‌های ضد A یا ضد B واکنش نشان ندهد، گروه خونی شما O است. مجموعه‌ای از آزمایش‌ها با انواع مختلف آنتی‌بادی می‌تواند برای شناسایی گروه خونی شما استفاده شود.

علت درخواست آزمایش گروه خونی چیست؟

آزمایش گروه خونی ممکن است به دلایل مختلفی در نظر گرفته شود. برخی از مهم‌ترین دلایلی که باید آزمایش گروه خونی برای آن‌ها انجام شود شامل موارد زیر هستند:

• انتقال خون

انتقال خون ناسازگار بسیار خطرناک است و می‌تواند باعث عوارض زیادی شود. به همین دلیل نیز یکی از مهم‌ترین موارد انجام آزمایش تعیین گروه خونی در موارد انتقال خون است تا متخصصان بتوانند خون سازگار را تزریق کنند.

• مدیریت بارداری

در دوران بارداری، تعیین گروه خونی مادر و بررسی فاکتور Rh به ویژه در صورتی که مادر Rh منفی باشد برای پیشگیری از ناسازگاری Rh و عوارض احتمالی برای جنین ضروری است.

• پیوند اعضا

در صورتی که گروه خونی گیرنده و اهدا کننده با یکدیگر متفاوت باشد پیوند اعضا موفقیت‌آمیز نخواهد بود و حتی ممکن است سلامت فرد را به خطر اندازد. به همین دلیل نیز آزمایش تعیین گروه خونی در پیوند اعضا دارای اهمیت زیادی است.

• موارد اورژانسی

بهترین کار این است که گروه خونی هر فرد از قبل مشخص شود و در سوابق پزشکی او ثبت شود زیرا در مواردی مانند تصادفات و جراحات شدید زمان کافی برای آزمایش وجود ندارد و لازم است فرد به طور سریع و اورژانسی خون دریافت کند.

• دریافت گواهینامه رانندگی

انجام آزمایش گروه خونی برای دریافت گواهینامه رانندگی ضروری است. چرا که در صورت رخ دادن هرگونه حادثه ای به سریعترین شکل ممکن گروه خونی را برای شما عزیزان آماده خواهند کرد.

آیا تشخیص گروه خونی بدون آزمایش ممکن است؟

روش‌های مختلفی برای اطلاع از نوع گروه خونی شما وجود دارد. در اولین قدم می‌توانید از پزشک خود سوال بپرسید زیرا این اطلاعات ممکن است در سوابق پزشکی شما ثبت شده باشد. در مرحله بعدی می‌توانید از کیت‌های خانگی تشخیص گروه خونی استفاده کنید. در نهایت آزمایش خون نیز می‌تواند در تشخیص انواع گروه خونی مورد استفاده قرار بگیرد. با این حال لازم است به این نکته توجه داشته باشید که کیت‌های تشخیص خانگی ممکن است دقت کافی و لازم را نداشته باشند؛ به همین دلیل با توجه به اهمیت نقش تعیین گروه در سلامت و زندگی فرد، بهتر است از روش آزمایش خون برای تعیین انواع گروه خونی استفاده کرد.

تشخیص گروه خونی اصلی از گروه خونی والدین

گروه خونی یک ویژگی ارثی است و هر فرد دو آلل برای تعیین گروه خونی دارد که یکی را از مادر و دیگری را از پدر به ارث می‌برد. الل‌های A و B غالب و O مغلوب است. بنابراین اگر فردی آلل‌های A و O را دریافت کند گروه خونی او A خواهد بود و اگر آلل‌های B و O را داشته باشد گروه خونی او B خواهد بود. اگر آلل‌های A و B را داشته باشد گروه خونی او AB خواهد بود و اگر هر دو آللی که دریافت می‌کند O باشند گروه خونی فرد O خواهد بود. با توجه به گروه خونی والدین و فراوانی آلل‌های آن‌ها گروه خونی فرد می‌تواند حالت‌های مختلفی داشته باشد.

سریع‌ترین روش تعیین گروه خونی چیست؟

سریع‌ترین روش تعیین گروه خونی انجام آزمایش خون است. برای این کار در ابتدا یک نمونه خون در آزمایشگاه جمع‌آوری می‌شود، در قدم بعدی نمونه‌ها باید به آزمایشگاه منتقل شده و با انواع آنتی‌بادی‌های ضد A و B و RH مخلوط شوند تا واکنش‌ها بررسی شوند.

جمع‌بندی
اطلاع از نوع گروه خونی برای هر فرد دارای اهمیت زیادی است. گروه خونی شما نشان می‌دهد که با چه خون‌هایی سازگار هستید و با چه گروه‌های خونی سازگار نیستید. اهدا خون، پیوند عضو و... از مهم‌ترین مواردی هستند که سازگاری خون در آن‌ها دارای اهمیت بسیار زیادی است. همچنین در ازدواج نیز تشخیص انواع گروه خونی و سازگاری آن‌ها اهمیت زیادی دارد. به طور کلی ۸ نوع گروه خونی وجود دارد که شیوع O مثبت از همه بیشتر و شیوع AB منفی از همه کمتر است. با این حال گروه خونی شما می‌تواند حتی یکی از گروه‌های خونی نادر نیز باشد.