آیا صرع باعث مرگ می‌شود؟

به‌روزرسانی در تاریخ: 15 اردیبهشت 1404

بیماری صرع چیست؟ 

صَرع یا epilepsy  از زبان یونانی باستان به معنی "تصرف کردن، تملک داشتن، یا پریشان کردن" عبارت است از مجموعه‌ای از اختلالات عصبی مزمن پزشکی بلند مدت که با حمله صرعی مشخص می‌شود. این حملات ممکن است بسیار خفیف و تقریبا غیر قابل شناسایی بوده یا برعکس طولانی مدت و با لرزش شدید همراه باشد.

در صرع حملات به طور مکرر روی می دهد و هیچ دلیل ثابت و مشخصی ندارند، در حالی که حملاتی که به دلایل خاص روی می‌دهند را نباید به عنوان حمله صرعی تلقی کرد. در بیشتر موارد دلیل نامشخص است، اما صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، و سوء مصرف دارو و الکل، و دلایل دیگر ایجاد می‌شود.

حملات صرعی نتیجه فعالیت سلولی بیش از حد و غیر عادی عصب کورتیکال یا غشایی در مغز است. صرع را می‌توان با گرفتن نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی نیز تایید کرد. صرع را نمی‌توان درمان کرد، اما حملات را می‌توان با دارو تا درصد بالایی کنترل کرد.

در افرادی که حملات به دارو پاسخ نمی‌دهند، جراحی، تحریک عصبی یا تغییر در رژیم غذایی را می‌توان در نظر گرفت. تمامی سندرم‌های صرع مادام العمر نیستند و اکثر افراد تا جایی بهبود می‌یابند که دیگر نیازی به دارو ندارند. حدود۱٪درصد از جمعیت مردم جهان(۶۵میلیون نفر) صرع دارند. و تقریبا ۸۰٪ موارد در کشورهای در حال توسعه روی می‌دهند. صرع در افراد مسن‌تر رایج‌تر است.

در کشورهای توسعه یافته، شیوع موارد جدید بیشتر در نوزادان و سالمندان است. در کشورهای در حال توسعه این بیماری در کودکان بزرگتر و بزرگسالان جوانتر دیده می‌شود، که دلیل آن تفاوت در فراوانی دلایل اصلی است.

حدود ۵ تا ۱۰٪از تمامی افراد یک حمله بی دلیل تا سن ۸۰ سالگی دارند و احتمال وقوع حمله دوم نیز بین۴۰تا۵۰٪است. در بسیاری از نقاط دنیا افراد مبتلا به صرع حق رانندگی مشروط داشته یا کلا حق رانندگی ندارند، اما بیشتر این افراد بعد از یک مدت بدون حمله می‌توانند رانندگی را مجددا آغاز کنند.

آیا صرع باعث مرگ می‌شود؟

صرع یک بیماری مغزی است که در آن فعالیت الکتریکی مغز با مشکل مواجه می‌شود. بیشتر افراد مبتلا به صرع انواع مختلفی از تشنج‌ها را تجربه می‌کنند. این تشنج‌ها معمولاً به صورت مکرر و بدون تحریکات اولیه ایجاد می‌شوند.

چه چیزی باعث بروز صرع می‌شود؟

صرع در واقع به اختلال در سیستم پیام‌رسان مغزی گفته می‌شود. در بسیاری از مواقع علت اصلی این بیماری مشخص نیست با این حال بسیاری از متخصصان معتقد‌ند که عوامل ژنتیکی در بروز این بیماری نقش بسیار پررنگی دارند. برخی از عوامل دیگر که باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری می‌شوند شامل موارد زیر هستند.

• تروما و ضربه به سر
• سکته‌های مغزی یا تومور‌های مغزی
• بیماری‌های عفونی مانند آنسفالیت ویروسی
• سیستیک فیبروزیس
• آسیب قبل از تولد یا آسیب مغزی که قبل از تولد رخ می‌دهد
• شرایط رشد‌، از جمله اوتیسم و نوروفیبروماتوز

صرع از چه سنی شروع می‌شود؟

همان طور که گفتیم صرع یک بیماری شایع مغزی است و با اختلال در عملکرد مغز باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم می‌شود. صرع می‌تواند در هر سنی در افراد ایجاد شود. با این حال نتایج مطالعات و تحقیقات انجام شده در این زمینه نشان می‌دهند که این بیماری بیشتر در کودکان یا افراد بالای ۶۰ سال ظهور پیدا می‌کند. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که این بیماری اغلب در تمام عمر همراه فرد باقی خواهد ماند.

آیا استرس می‌تواند باعث صرع شود؟

اگرچه نمی‌توان گفت استرس باعث ایجاد صرع می‌شود اما نمی‌توان تأثیر استرس بر این بیماری را نادیده گرفت. مطالعات نشان می‌دهند که استرس در افراد مبتلا به صرع باعث افزایش تعداد حملات و شدت آن‌ها می‌شود. یکی از نقاطی که در ایجاد این بیماری نقش دارند بخش‌هایی از مغز هستند که در پاسخ به استرس نقش دارند بنابراین احتمال ایجاد صرع در اثر استرس ممکن می‌شود.

شایع‌ترین نوع تشنج

شایع‌ترین نوع تشنج، تشنج روانی- حرکتی و یا تشنج لُب گیج‌گاهی می ‌باشد(عنوان می شود که داستایوفسکی نویسنده ی مشهور هم این نوع تشنج را داشته است). این نوع تشنج به ‌صورت حملات از دست دادن ارتباط با محیط است. بیمار ممکن است رفتاری عجیب مانند بازی با دکمه لباس یا بازی با انگشتان داشته باشد که به این نوع صرع، اتوماتیسم گفته می شود و برای مدت 1 الی 2دقیقه فرد متوجه چیزی نیست و دچار اختلال هوشیاری می شود.

اگر این نوع تشنج به تنهایی باشد معمولاً اختلالی به وجود نمی ‌آورد، ولی به طور معمول به کل مغز پخش می ‌شود و هوشیاری از بین می ‌رود و اکثراً این نوع تشنج‌ها شایع‌ترین نوع می ‌باشند. ولی چون زود تبدیل به تشنج نوع دوم می شوند، تشخیص داده نمی شوند و در کودکان شایع‌تر است.

لازم به ذکر است چنانچه تشنج‌ها به صورت حملات تکراری باشند، تبدیل به صرع می ‌شوند، به طوری که در ایران حدود 6- 5 میلیون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آن‌ها دچار صرع می ‌باشند. در کل صرع بیماری درمان ‌پذیری می ‌باشد و افراد نباید هیچ نگرانی از این بابت داشته باشند.

بیشتر بخوانید: تب چند درجه باعث تشنج می‌شود؟

بیماری صرع و ازدواج

آیا ازدواج مصروعین یا ازدواج با شخص مبتلا به بیماری صرع مشکلی دارد؟ فرد مصروع نباید بیماری خود را در زمان ازدواج كتمان نماید و باید حقیقت را با صداقت به همسر آینده خود بگوید و با پزشك خود مشاوره ای را انجام دهد.

چه جنسیتی بیشتر تحت تاثیر صرع است؟

مطالعات نشان می‌دهند که از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر، ۴۱ زن و ۴۹ مرد به بیماری صرع مبتلا می‌شوند. این درصد بالاتر در مردان می‌تواند دلایل متفاوتی داشته باشد. یکی از منطقی‌ترین این دلایل وجود برخی از ریسک فاکتور‌ها در مردان است مانند ضربه به سر، بیماری‌های عروق مغزی و مصرف الکل.

اگرچه شیوع بیشتر انواع صرع در مردان بیشتر از زنان است اما صرع پنهان دوران کودکی و سندروم صرع حساس به نور در زنان بیشتر از مردان است که به عنوان یک استثنا شناخته می‌شود. به علاوه برخی از اختلالات همراه با این بیماری مانند سندروم رت و تشنج اکلامپسی در بارداری فقط در زنان می‌تواند رخ دهد. با این حال درصد تشنج مکرر بین زنان و مردان یکسان است و احتمال بهبودی نیز به یک اندازه تخمین‌زده می‌شود.

هر آنچه که مادران مبتلا به بیماری صرع باید بدانند 

هر آنچه که مادران مبتلا به بیماری صرع باید بدانند؛ بهترین روش در بارداری این است كه قبل از بارداری برنامه ریزی صحیحی در این مورد وجود داشته باشد و فرد مصروع این مسئله را با پزشك خود و پزشك زنان در میان گذارد تا داروی مناسبی برای وی تجویز گردد و در طول دوران بارداری تحت نظر باشد تا اگر احساس شد مشكلی برای بیمار و جنین به وجود می آید با بررسی های انجام گرفته بتوان برخورد مناسبی با این مسئله داشت. 

داروها نیز در حین بارداری ادامه پیدا می كند و نحوه زایمان هم بنا به تصمیم پزشك است. بعد از زایمان نیز مادر می تواند به فرزند خود شیر دهد زیرا مصرف داروها تأثیر منفی در فرزند وی ندارد، بلكه توجه به این مسئله ضروری است كه اگر خانم باردار در دوران بارداری بدون مشاوره پزشک، خودسرانه داروی خود را قطع نماید و دچار حمله تشنج گردد، این امر می تواند برای وی خطرناک باشد.

ازدواج مصروعین از دیدگاه روان پزشكی

روانپزشک نقش كلیدی را در مورد مشكلات و بیماری هایی كه در كنار صرع وجود دارد، ایفا می كند و می تواند در مورد مداخلات دارویی(تداخل عمل و اثر داروها با یکدیگر) جهت درمان بیماری های همراه با صرع، راهنمایی و مشاوره به بیمار، همسر و خانواده او ارائه دهد. یكی از مشكلات عمده، نگرش ها، دانش ها و باورهای غلط فرد یا خانواده یا خانواده همسر او در مورد بیماری است.

حتی علاوه بر آنها، این باورهای غلط در خود پزشكان نیز در مورد ازدواج یك فرد مصروع می تواند وجود داشته باشد. مسئله دیگر این است كه بعضی از افراد ازدواج را نجات دهنده، شفا و راه حل قطعی مشكلات خود میدانند و فكر می‌كنند هر مشکل روانی- جسمی كه وجود داشته باشد، ناشی از فشارها و مشکلات جنسی است و به دنبال آن حكم ازدواج را صادر می كنند.

در زمان مشاوره روان پزشكي، پزشك ابتدا به نگرش های فرد توجه می نماید. به این كه آیا این نگرش ها به ازدواج فرد صدمه می زند؟ در غیر این صورت فرد را مجاز به ازدواج می داند. دومین مساله‌ای كه پزشك مد نظر قرار می دهد، این است که آیا بیماری های همراه در یکی از طرفین وجود دارد یا خیر؟

نكته دیگری كه در ازدواج باید به آن توجه نمود کفایت روانی – عاطفی بیمار است و اینکه آیا فرد مصروعی كه حملات وی كنترل شده و مانعی برای ازدواج ندارد، کفایت همسری، پدر یا مادر بودن، بارداری و … را دارد یا خیر؟
 
نکته بسیار کلیدی و مهم در مشاوره قبل و بعد از ازدواج، آموزش های جنسی است كه متاسفانه در كشور در مورد آن سكوت می شود و حتی پدر و مادرها نیز نوعی خود سانسوری را در این مورد پیش می گیرند. لذا بهترین زمان اطلاعات گرفتن از بیماران، راجع به مسایل جنسی، زمان شروع بحث خواستگاری و ازدواج است كه بسیاری از مراجعین در مورد این موضوع یا اطلاعات ندارند یا اطلاعات غلطی دارند.

بنابراین كار كردن روی آموزش های جنسی، شناخت فرد روی فیزیولوژی خود، اطلاعات هورمونی، اطلاعات آناتومیک، اطلاعات روانشناختی، دوران بارداری ، شناخت داروها، اثرات آن بر روی بارداری و جنین و… موضوعاتی هستند كه در غالب آنها می توان اطلاعات مربوط به مسایل زناشویی، آموزش های جنسی و به ویژه جلوگیری از بارداری را به مراجعین ارائه كرد، چرا كه در ماه ها و سال های اولیه این افراد باید از بچه دار شدن جلوگیری نمایند و چگونگی تاثیر این داروها بعد از ازدواج نیز بررسی گردد.

ضریب هوشی بیماران مبتلا به صرع

صرع مسری نیست و به دلیل بیماری روانی و یا عقب ماندگی ذهنی نیست. برخی از افراد عقب مانده ذهنی، ممکن است تشنج داشته باشند. اما این به آن معنا نیست که هر فردی که بیماری صرع دارد، عقب مانده ذهنی می باشد. 

اثرات تشنج بر مغز 

• تشنج ها، اثری بر مغز ندارند.
• اگر تشنج شدید باشد، باعث صدمه زدن به مغز می شود.
• کودکانی که علت خاصی برای تشنج آنها پیدا نکرده اند، 68 تا 92 درصد آنها بعد از 20 سال بهبودی یافته اند.
• به طور کلی، با گذشت زمان و مصرف دارو و یا جراحی، تشنج کم و یا متوقف می شود.

نقش رژیم غذایی بر تشنج  

برخی مطالعات نشان داده که برخی کودکان اگر از رژیم غذایی پر چرب و کم کربوهیدرات استفاده کنند(رژیم کتوژنیک) تشنج کمتر اتفاق می افتد. اما این رژیم عوارض جنبی دارد، از قبیل: تاخیر در رشد، افزایش اسید اوریک خون و ایجاد سنگ کلیه. محققان هنوز مطمن نیستند که این رژیم برای تمام افراد مصروع می تواند مفید باشد یا نه. 

یک رژیم غذایی صحیح و مصر ف مکمل های ویتامینی مخصوصا اسیدفولیک، می تواند باعث کاهش نقص هنگام تولد و صرع مادرزادی شود. ملاتونین نیز یک مکمل غیر ویتامینی است که تشنج را در برخی افراد، کم می کند. یک رژیم غذایی صحیح و مصر ف مکمل های ویتامینی مخصوصا اسیدفولیک: می تواند باعث کاهش نقص هنگام تولد و صرع مادرزادی شود. ملاتونین نیز یک مکمل غیر ویتامینی است که تشنج را در برخی افراد، کم می کند.

چه غذا‌هایی از صرع جلوگیری می‌کند؟

به طور کلی داشتن یک رژیم غذایی اصولی و سالم می‌تواند بدن و مغز شما را سالم و سرحال نگه دارد در نتیجه شانس حملات صرع نیز بسیار کاهش خواهد یافت. متخصصان به افراد مبتلا به صرع توصیه می‌کنند یک رژیم غذایی سالم و اصولی را با غذا‌های متنوع برای خود در نظر بگیرند. برخی از خوراکی‌هایی که بهتر است آن‌ها را در رژیم غذایی خود بگنجانید شامل موارد زیر هستند.

• میوه و سبزیجات
• پروتئین
• کربوهیدرات
• قند طبیعی و کافی

آیا بیماران صرع به خواب بیشتری نیاز دارند؟

بیماری صرع دارای انواع مختلفی است. با این حال تشنج به طور کلی به الگوی خواب بسیار حساس است. در صورتی که فرد مبتلا به صرع، الگوی خواب منظمی نداشته باشد و به اندازه کافی نخوابد ممکن است با افزایش شدت و تعداد دفعات تشنج‌ها رو به رو شود.

آیا احتمال مرگ بر اثر ابتلا به صرع وجود دارد؟

به طور کلی صرع به عنوان یک بیماری مادام العمر شناخته می‌شود که با اقدامات به موقع می‌توان عوارض و علائم آن را کنترل کرد و فرد بیمار می‌تواند یک زندگی به هنجار را تجربه کند. در هر صورت اگر این بیماری به موقع درمان نشود و بیمار تحت درمان قرار نگیرد می‌تواند منجر به ایجاد عوارض جدی در فرد شود. یکی از عوارض مهمی که در اثر صرع کنترل نشده می‌تواند ایجاد شود تشنج طولانی مدت است که می‌تواند مجاری تنفسی را مسدود کرده و منجر به مرگ شود.

مرگ ناگهانی و غیرمنتظره در صرع چیست؟

(Sudden unexpected death in epilepsy(SUDEP؛ یکی از عوارض بیماری صرع، مرگ ناگهانی و غیرمنتظره است. علت این مساله هنوز به طور دقیق مشخص نشده است با این حال به نظر می‌رسد که علت این مرگ ایجاد مشکلات قلبی و تنفسی در هنگام حملات تشنجی بسیار شدید است. مطالعات و تحقیقات نشان می‌دهند افرادی که دارای تشنج‌های تونیک کلونیک هستند و افرادی که تحت درمان نیستند یا دارو‌های خود را به درستی مصرف نمی‌کنند بیشتر در معرض این عارضه قرار می‌گیرند.

SUDEP تقریباً در هر ۱۰۰۰ فرد مبتلا به صرع در سال رخ می‌دهد و شانس ایجاد آن در بزرگسالان و کودکان برابر است. همچنین جالب است بدانید که اکثر این مرگ‌ها در طی شب رخ می‌دهند.

جمع‌بندی
بیماری صرع یک بیماری شایع است که بسیاری از افراد در سنین مختلف را درگیر خود می‌کند. این بیماری با تشنج‌های مداوم و پی در پی همراه است که می‌تواند زندگی فرد را از نظم خارج کند و کیفیت آن را کاهش دهد. اگرچه این بیماری را به طور قطعی نمی‌توان درمان کرد اما با تشخیص و درمان به موقع می‌توان تعداد و دفعات حملات صرع را به شدت کاهش داد و در بسیاری از مواقع یک زندگی نرمال را به فرد هدیه داد. در این مطلب درباره مواردی که ممکن است در ارتباط با صرع نیاز به دانستن آن‌ها داشته باشید صحبت کردیم.

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)