بیلی روبین یکی از مواد زائد است که از تجزیه گلبولهای قرمز خون ایجاد میشود. بیلی روبین پس از تولید، از کبد عبور میکند و در نهایت از بدن دفع میشود. به همین دلیل نیز آزمایش بیلی روبین میتواند به عنوان بازتابی از سلامت کبد مورد استفاده قرار بگیرد. سطوح بالاتر از حد معمول در تست بیلیروبین ممکن است به معنای انواع مختلف مشکلات کبدی یا مجاری صفراوی باشد. گاهی اوقات، سطح بالاتر بیلیروبین ممکن است ناشی از افزایش میزان تخریب گلبولهای قرمز خون باشد.
آزمایش بیلی روبین، سطح بیلی روبین را در خون شما اندازهگیری میکند. سطح بیلی روبین بالا یا پایین ممکن است نشان دهد که بخشی از فرآیند تجزیه و پاکسازی گلبولهای قرمز قدیمی به درستی کار نمیکند.
آزمایش بیلیروبین به صورت بیلیروبین مستقیم، غیر مستقیم یا کل بیان میشود. بیلیروبین کل ترکیبی از بیلیروبین مستقیم و غیرمستقیم است. معمولاً نتایج آزمایش مربوط به بیلیروبین مستقیم و کل است.
همان طور که اشاره کردیم نتایج آزمایش بیلی روبین شما میتواند سه نوع بیلی روبین مستقیم، غیر مستقیم و کل را نشان دهد. زمانی که بیلی روبین میخواهد به سمت کبد حرکت کند به صورت نامحلول است و به پروتئینی به نام آلبومین متصل میشود، که به آن بیلی روبین غیرکونژوگه گفته میشود. پس از ورود بیلی روبین غیرکونژوگه به کبد، کبد بیلی روبین را از آلبومین جدا میکند و با اتصال به یک مولکول قند آن را به صورت محلول درمیآورد که به آن بیلی روبین کونژوگه گفته میشود. بیلی روبین مستقیم در واقع همان بیلی روبین کونژوگه است که توسط کبد ساخته میشود.
بیلیروبین محصول جانبی تجزیه گلبولهای قرمز قدیمی خون است. وقتی گلبولهای قرمز خون چرخه زندگی خود را در بدن شما به پایان میرسانند، تجزیه میشوند و برای پردازش از طریق جریان خون به کبد شما منتقل میشوند. کبد شما بیلیروبین را به همراه سایر مواد زائد در مایعی به نام صفرا قرار میدهد. صفرا از طریق رودهها از بدن شما خارج میشود. بیلیروبین رنگدانهای است که به صفرا رنگ زرد متمایز میدهد. همچنین به مدفوع شما رنگ میدهد. سنجش بیلی روبین در اکثر مواقع میتواند نشان دهد که کبد به درستی کار پاکسازی را انجام میدهد یا خیر.
انجام تست بیلی روبین میتواند به پزشک کمک کند تا طیف وسیعی از بیماریها را تشخیص دهد. برخی از مهمترین بیماریهایی که برای تشخیص آنها از تست بیلی روبین استفاده میشود شامل موارد زیر هستند.
آزمایش بیلی روبین ممکن است به دلایل مختلفی مورد استفاده قرار بگیرد. برخی از مهمترین دلایل درخواست آزمایش بیلی روبین شامل موارد زیر هستند:
نمونه مورد نیاز برای انجام آزمایش بیلی روبین نمونه خون است که معمولاً از وریدهای دست گرفته میشود. نمونه خون تهیه شده به آزمایشگاه منتقل میشود تا میزان بیلی روبین کل یا تام، بیلی روبین مستقیم و بیلی روبین غیرمستقیم در خون اندازهگیری شود. در نهایت نتایج آزمایش در اختیار فرد قرار میگیرد تا پزشک با توجه به این نتایج اقدامات مورد نیاز را انجام دهد.
در برخی از موارد ممکن است پزشک برای شما برخی از آزمایشها را همراه با آزمایش بیلی روبین در نظر بگیرد. رایجترین این آزمایشها شامل موارد زیر هستند:
با توجه به این که مصرف غذا و نوشیدنیها ممکن است بر روی نتایج تست بیلی روبین تاثیر گذار باشد لازم است قبل از انجام آزمایش بیلی روبین ناشتا باشید. به طور معمول زمان ناشتایی قبل از انجام تست بیلی روبین ۸ تا ۱۲ ساعت در نظر گرفته میشود با این حال این زمان میتواند با توجه به آزمایشگاهی که قصد دارید در آن آزمایش انجام دهید متفاوت باشد. در طول زمان ناشتایی قبل از انجام آزمایش مصرف آب بلامانع است. همچنین اگر از داروهای خاصی استفاده میکنید لازم است این مورد را با پزشک خود در میان بگذارید زیرا مصرف برخی از داروها میتواند بر روی نتایج تست بیلی روبین شما تاثیرگذار باشد.
نتایج معمول آزمایش بیلیروبین کل برای بزرگسالان ۱. ۲ میلیگرم در دسیلیتر (mg/dL) و برای افراد زیر ۱۸ سال معمولاً ۱ میلیگرم در دسیلیتر است. نتایج معمول بیلیروبین مستقیم عموماً ۰. ۳ میلیگرم در دسیلیتر است. این نتایج ممکن است از آزمایشگاهی به آزمایشگاه دیگر کمی متفاوت باشد. هم چنین نتایج در زنان و کودکان ممکن است کمی متفاوت باشد.
سطح بیلیروبین پایینتر از حد معمول معمولاً جای نگرانی ندارد. با این حال سطح بالاتر آزمایش بیلیروبین مستقیم در خون شما ممکن است به این معنی باشد که کبد شما بیلیروبین را به درستی پاکسازی نمیکند. این ممکن است به معنای آسیب یا بیماری کبدی باشد. هم چنین سطح بالاتر بیلیروبین غیرمستقیم ممکن است نشانهای از مشکلات دیگر باشد.
در صورتی که میزان بیلی روبین در خون شما افزایش پیدا کند باعث ایجاد تغییراتی در بدن میشود. در بسیاری از موارد پزشک با مشاهده همین علائم است که تست بیلی روبین را برای شما در نظر میگیرد. مهمترین آنها شامل موارد زیر هستند:
اولین نشانهای که در اثر بیلی روبین بالا ایجاد میشود زردی است. در این حالت ممکن است یک لایه زرد روی پوست و سفیدی چشم شما نیز ایجاد شود.
در صورتی که بیلی روبین به ادرار نشت کند باعث تغییر رنگ ادرار و تیرهتر شدن آن خواهد شد.
بیلی روبین در ایجاد رنگ مدفوع نقش دارد. به همین دلیل نیز در صورتی که بیلی روبین به صورت طبیعی و به مقدار طبیعی از ادرار دفع نشود ممکن است رنگ مدفوع روشنتر از حالت طبیعی و به رنگ خاک رس درآید.
در صورتی که میزان بیلی روبین بیش از حد طبیعی باشد بیلی روبین موجود در جریان خون میتواند باعث ایجاد خارش شود.
نتایج آزمایش بیلی روبین شما ممکن است به دلایل مختلفی بالاتر از محدوده نرمال و طبیعی باشد. برخی از مهمترین مواردی که در آنها نتایج تست بیلی روبین افزایش مییابد شامل موارد زیر هستند:
بیلی روبین در واقع محصول تجزیه گلبولهای قرمز خون است به همین دلیل نیز در صورتی که بدن شما مقادیر زیادی از گلبولهای قرمز را تخریب کند میزان بیلی روبین در بدن شما افزایش خواهد یافت. یکی از مهمترین مواردی که این اتفاق در آن رخ میدهد کم خونی همولیتیک است.
کبد مسئول پاکسازی در بدن است و در دفع بیلی روبین تولیدی در بدن دارای نقش مهمی است. در صورتی که کبد نتواند بیلی روبین را به طور مؤثر از جریان خون پاک کند سطح بیلی روبین در تست بیلی روبین افزایش خواهد یافت. این اتفاق در بیشتر موارد به دلیل وجود بیماریهای کبدی و کاهش ظرفیت کبد اتفاق میافتد. هم چنین برخی از دلایل دیگر که میتوانند باعث افزایش میزان بیلی روبین در خون شوند شامل موارد زیر هستند:
در صورتی که بیلی روبین بدن برای زمان زیادی بالا باشد ممکن است باعث ایجاد برخی از عوارض شود که بر روی سلامت فرد تأثیرگذار خواهند بود. برخی از مهمترین عوارضی که در اثر بالا بودن بیلی روبین ممکن است ایجاد شوند شامل موارد زیر هستند:
عوامل متعددی میتوانند در انجام آزمایش بیلیروبین تداخل ایجاد کنند و نتایج کاذب ایجاد نمایند. برخی از مهمترین این تداخلات شامل موارد زیر هستند:
در صورتی که نمونه بیش از یک ساعت در معرض نور خورشید قرار بگیرد نتیجه تست بیلی روبین ممکن است دچار کاهش کاذب شود.
برخی از داروها ممکن است باعث افزایش کاذب بیلی روبین و برخی دیگر ممکن است باعث کاهش کاذب بیلی روبین شوند. به عنوان مثال، داروهای ضد مالاریا، استرپتومایسین، ریفامپین، و داروهای ادرار آور ممکن است سطح بیلیروبین را افزایش دهند، در حالی که باربیتوراتها ممکن است باعث کاهش آن شوند.
جالب است بدانید که ناشتایی طولانی مدت یا بیاشتهایی ممکن است باعث افزایش سطح بیلی روبین به صورت کاذب شوند. این در حالی است که خوردن غذاهای پرچرب قبل از آزمایش بیلی روبین میتواند باعث کاهش کاذب سطح بیلی روبین شود.
در صورتی که ۲۴ ساعت قبل از انجام تست بیلی روبین رادیو گرافی انجام دادهاید بهتر است آزمایش بیلی روبین را انجام ندهید زیرا مواد حاجب رادیوگرافی ممکن است منجر به نتایج کاذب شوند.
برای کاهش بیلی روبین میتوانید مجموعهای از توصیههای غذایی را رعایت کنید. برخی از مهمترین آنها شامل موارد زیر هستند:
میوه و سبزیجات سرشار از ویتامینها، مواد معدنی و آنتی اکسیدانها هستند که میتوانند به کاهش التهاب در کبد و بهبود عملکرد آن و در نهایت کاهش بیلی روبین کمک کنند.
غلات کامل میتوانند مقادیر مناسبی از فیبر و کربوهیدراتهای پیچیده را برای بدن فراهم کنند که باعث بهبود سلامت گوارشی میشود.
حبوبات منابع غنی از پروتئین هستند که میتوانند به بازسازی بافتهای کبدی کمک کنند.
مصرف مایعات کافی میتواند به دفع سموم و مواد زائد از بدن کمک کند. همچنین توصیه میشود که از مصرف چربیهای اشباع و ترانس خودداری کنید.
آزمایش بیلیروبین یک تست خونی ساده است که برای بررسی سلامت کبد و عملکرد سیستم خونسازی در دوران بارداری انجام میشود. در این آزمایش، سطح بیلیروبین مستقیم(Conjugated) و غیرمستقیم(Unconjugated) در خون اندازهگیری میگردد. مراحل انجام آزمایش بهصورت زیر است:
از ورید بازو مقدار کمی خون گرفته میشود. برای این کار نیاز به آمادگی خاصی نیست، مگر اینکه پزشک ناشتا بودن را توصیه کند.
نمونه خون در شرایط استاندارد به آزمایشگاه فرستاده میشود تا غلظت بیلیروبین کل، مستقیم و غیرمستقیم بررسی گردد.
پزشک با توجه به هفته بارداری، وضعیت کبد، علائم بالینی (مانند زردی پوست، خارش، تهوع یا ادرار تیره) و سایر آزمایشها، نتایج را ارزیابی میکند. افزایش بیلیروبین ممکن است نشاندهنده مشکلات کبدی مانند کلستاز بارداری، هپاتیت، سنگ صفرا یا همولیز (تجزیه گلبولهای قرمز) باشد. مقادیر طبیعی معمولاً جای نگرانی ندارد و نشاندهنده عملکرد طبیعی کبد است.
در صورت بالا بودن بیلیروبین، بسته به شدت و علت زمینهای، پزشک ممکن است آزمایشهای تکمیلی مانند LFT (آزمایش عملکرد کبد)، سونوگرافی کبد و کیسه صفرا یا آزمایشهای مربوط به خون و همولیز را درخواست کند.
نکته مهم: آزمایش بیلیروبین در بارداری بهطور معمول بخشی از چکاپهای روتین نیست، اما اگر علائم مشکوک یا نتایج غیرطبیعی در تستهای دیگر وجود داشته باشد، پزشک انجام آن را توصیه میکند.
آزمایش بیلی روبین در بارداری به منظور تشخیص سلامت کبدی و مجاری صفراوی مادر و بررسی یرقان و زردی در جنین ضروری است. همچنین این آزمایش به پزشک این امکان را میدهد که میزان زردی نوزاد را بررسی کرده و در صورت نیاز اقدامات لازم را انجام دهد.
بیماریها و اختلالاتی که بر روی نتیجه آزمایش بیلی روبین تاثیر گذار هستند به سه دسته کلی اختلالات کبدی، مشکلات صفراوی و اختلالات خونی تقسیم میشوند.
مهمترین اختلالات کبدی که میتوانند بر روی نتیجه آزمایش بیلی روبین تاثیر گذار باشند شامل هپاتیت، سیروز کبدی، سرطان کبد، سندروم ژیلبرت و سندرم کریگلر نجار هستند.
انسداد مجاری صفراوی و سنگ کیسه صفرا از مهمترین مشکلات صفراوی هستند که ممکن است بر مقادیر بیلی روبین تاثیر گذار باشند.
کم خونی همولیتیک مهمترین اختلال خونی است که میتواند بر میزان بیلی روبین در بدن موثر باشد.
با توجه به این که نمونه تست بیلی روبین نمونه خون است میتوان گفت آزمایش بیلی روبین دارای خطر خاصی نیست و تنها خطر آن احتمال ایجاد کبودی یا درد در محل خونگیری است.
اگر نتایج آزمایش بیلی روبین شما غیرطبیعی باشد، پزشک علائم و سابقه سلامتی شما را بررسی میکند تا علل احتمالی را شناسایی کند. همچنین در این مرحله ممکن است آنها آزمایشهای خون یا تصویربرداری بیشتری را برای کمک به تشخیص بیماری پیشنهاد دهند. در نهایت با توجه به تشخیص گزینههای درمانی مختلفی وجود دارند که ممکن است انتخاب شوند.
جمعبندی
گلبولهای قرمز در بدن شما به طور مداوم در حال تخریب و بازسازی هستند. یکی از مواد حاصل از تجزیه این گلبولها بیلی روبین است که باید توسط کبد سم زدایی شود و سپس از طریق روده دفع شود. در صورتی که میزان بیلی روبین در بدن افزایش پیدا کند ممکن است مجموعهای از عوارض برای فرد ایجاد شود و سلامت و کیفیت زندگی فرد در معرض تهدید قرار بگیرد. افزایش بیلی روبین به دلایل مختلفی ممکن است رخ دهد که آنها را در متن بالا بررسی کردیم. همچنین برای کاهش بیلی روبین نیز راههای درمانی و دارویی زیادی وجود دارد که پزشک بهترین اقدام درمانی را با توجه به علت پایهای افزایش بیلی روبین برای شما در نظر خواهد گرفت.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
در صورتی که با علائمی مانند درد شدید شکم، استفراغ خونی، تب یا زردی پوست و چشم رو به رو هستید ممکن است سطح بیلی روبین شما بالا باشد و برای بررسی آن لازم است به پزشک مراجعه کنید.
ارسال نظر