7 صبح الی 7 بعدازظهر
روزهای غیر تعطیل
7 صبح الی 6 بعدازظهر
روزهای پنجشنبه
شنبه 08 شهريور 1404
آزمایش BHCG از دقیق‌ترین و مطمئن‌ترین تست‌ها برای تشخیص بارداری است. این آزمایش که با نام‌های بتا یا آزمایش خون بارداری نیز شناخته می‌شود با هدف اندازه‌گیری سطح هورمون گنادوتروپین جفتی انسان(Human Chorionic Gonadotropin) انجام می‌گیرد که به اختصار hCG نامیده می‌شود. ترشح هورمون hCG پس از لانه‌گزینی تخمک بارور شده در دیواره رحم بوده که در خون مادر قابل شناسایی است.
آزمایش BHCG در مقایسه با تست‌های خانگی ادرار که عمدتاً کیفی و محدود به تشخیص وجود یا عدم وجود هورمون هستند، به‌صورت کمی انجام شده و میزان دقیق hCG را در خون اندازه‌گیری می‌کند؛ همچنین این آزمایش به دلیل حساسیت بیشتری که دارد، می‌تواند حتی چند روز قبل از موعد پریود هم نتایج قابل اطمینانی ارائه دهد. این ویژگی باعث شده این روش، دقت و حساسیت بسیار بالاتری در مقایسه با سایر ابزارهای تشخیصی داشته باشد؛ به‌ویژه در مراحل اولیه بارداری که سطح هورمون هنوز در حد پایین قرار دارد.
اسامی دیگر این آزمایش به شرح زیر است:
زمان مناسب برای انجام تست BHCG تاثیر مستقیمی بر دقت نتیجه دارد؛ به همین دلیل زمانبندی صحیح جهت انجام آزمایش از اهمیت بالایی برخوردار است. اگر آزمایش خیلی زود انجام شود، به علت نرسیدن سطح هورمون hCG به مقدار قابل تشخیص، احتمال منفی کاذب وجود دارد، پس توصیه می‌شود کمی صبور باشید تا نتایج دقیق‌تری دریافت کنید. در اغلب موارد بهترین زمان انجام آزمایش ۷ تا ۱۰ روز پس از لقاح یا حداقل یک روز پس از تاخیر در قاعدگی است. در این بازه زمانی، سطح هورمون به میزان قابل شناسایی در خون رسیده و احتمال نتیجه منفی کاذب به حداقل می‌رسد. زمانبندی بر اساس سیکل قاعدگی
اگر چرخه قاعدگی فرد منظم و به‌طور معمول ۲۸ روزه باشد، معمولاً تخمک‌گذاری در روز ۱۴ اتفاق می‌افتد. در این شرایط، آزمایش bhcg را می‌توان از روز ۲۱ به بعد(یعنی حدود یک هفته پس از لقاح احتمالی) انجام داد. با این حال، انجام آزمایش پس از تاخیر در قاعدگی، دقت بالاتری دارد.
در مواردی که زمان تخمک‌گذاری دقیق مشخص نیست، توصیه می‌شود ۳ تا ۵ روز پس از تاخیر در پریود آزمایش انجام شود. این کار احتمال بروز نتیجه اشتباه را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: راهنمای کامل و تخصصی آزمایش ژنتیک قبل از بارداری
در برخی موارد، بانوان تمایل دارند آزمایش را زودتر انجام دهند؛ مثلاً ۵ تا ۷ روز پس از رابطه جنسی. اگرچه ممکن است مقدار اندکی از hCG قابل شناسایی باشد، اما این مقدار معمولاً در بازه‌ای قرار دارد که تفسیر آن دشوار بوده و نیاز به تکرار آزمایش وجود دارد. از طرفی، برخی تست‌های فوق‌حساس در آزمایشگاه‌ها قادر به شناسایی hCG در روزهای ابتدایی هستند، اما انجام زودهنگام آزمایش ممکن است سبب بروز نتیجه منفی کاذب شود؛ به‌ویژه در مواردی که لانه‌گزینی با تاخیر انجام شده باشد.
به طور معمول سطح HCG در دوران بارداری بررسی نمی‌شود. در صورت وجود نگرانی در مورد پیشرفت بارداری، پزشک ممکن است سطح hCG را در سه ماهه اول بررسی کند. اگر سطح hCG شما کمتر از حد متوسط باشد، پزشک شما چند روز دیگر دوباره سطح آن را آزمایش می‌کند تا تغییرات آن را بررسی کند. برخی از پزشکان hCG را به عنوان بخشی از آزمایش غربال گری قبل از تولد اندازه‌گیری می‌کنند.
به‌طور کلی، یک روز بعد از تاخیر پریود زمان مناسبی برای انجام آزمایش بتا است. اما در زنانی که پریود نامنظم دارند، پیشنهاد می‌شود حداقل ۳ تا ۵ روز پس از تاخیر، نسبت به انجام این آزمایش اقدام شود. در برخی موارد خاص، مانند روش‌های کمک‌باروری(IVF)، پزشک زمان دقیق انجام آزمایش خون بارداری را مشخص می‌کند تا نتیجه‌ای دقیق و علمی حاصل شود.
بیشتر بخوانید: تست های تشخیص حاملگی
از لحاظ پزشکی، حداقل ۷ روز پس از رابطه جنسی بدون محافظت باید صبر کرد تا hCG در خون قابل اندازه‌گیری شود. از آنجا که لانه‌گزینی معمولاً ۶ تا ۱۰ روز پس از لقاح انجام می‌شود، بهتر است عجله نکنید و اجازه دهید هورمون به سطح مناسبی برسد تا نتیجه آزمایش دقیق باشد. در این مدت، اگر علائم اولیه بارداری مانند حساس شدن سینه‌ها، حالت تهوع یا خستگی را احساس کردید، می‌تواند نشانه‌ای برای انجام آزمایش خون باشد.
برای انجام آزمایش BHCG یا آزمایش خون بارداری، آمادگی خاصی لازم نیست، اما رعایت چند نکته می‌تواند به دقت نتیجه کمک کند:
همچنین به این نکته توجه کنید: اگر قبل از آزمایش خون خود کاری لازم است انجام دهید، با پزشک یا آزمایشگاه مربوطه مشورت کنید. اگر آزمایش ادرار انجام می‌دهید، سعی کنید قبل از آزمایش زیاد مایعات ننوشید چرا که می‌تواند نمونه ادرار شما را رقیق کند و ممکن است باعث نتیجه منفی کاذب شود. بهتر است آزمایش را اول صبح انجام دهید، زیرا احتمالاً ادرار شما غلیظ‌تر است. حتماً دستورالعمل‌های همراه آزمایش را به دقت دنبال کنید. اگر نتیجه منفی گرفتید اما هنوز پریود شما شروع نشده است، آزمایش را یک هفته بعد تکرار کنید. آزمایش در محیط آزمایشگاه و با گرفتن نمونه خون از ورید انجام می‌شود. نتایج معمولاً ظرف چند ساعت تا یک روز آماده می‌شود.
جواب آزمایش bhcg معمولاً به صورت عددی(کمی) گزارش می‌شود. مقدار این عدد در کنار بازه مرجع آزمایشگاه معنا پیدا می‌کند. در ادامه جدول تفسیر ساده‌ای از سطوح مختلف این هورمون ارائه شده است:
| سطح (hCG (mIU/mL | تفسیر احتمالی |
|---|---|
| زیر 5 | منفی(عدم بارداری) |
| 5 تا 25 | مشکوک؛ نیاز به تکرار آزمایش |
| بالای 25 | بارداری محتمل |
نکته مهم: مقدار hCG با پیشرفت بارداری افزایش می‌یابد و باید در فواصل 48 ساعته تقریباً دو برابر شود. اگر این روند افزایش دیده نشود، پزشک ممکن است شک به حاملگی خارج‌رحمی یا سقط داشته باشد.
یکی از کاربردهای تخصصی آزمایش خون بارداری، برآورد سن بارداری(gestational age) است. مقدار هورمون bhcg در هر هفته از بارداری بازه مشخصی دارد:
| سن بارداری(هفته) | مقدار معمول (hCG (mIU/mL |
|---|---|
| 1 تا 3 | 5 تا 50 |
| 4 | 5 تا 425 |
| 5 | 20 تا 7400 |
| 6 | 1000 تا 56000 |
| 7 تا 8 | 7600 تا 230,000 |
| 9 تا 12 | 25000 تا 290,000 |
| 13 تا 16 | 13000 تا 254000 |
| 17 تا 24 | 4000 تا 166000 |
| 24+ | 3400 تا 117000 |
1. آزمایش ایمونواسی با آنزیم(ELISA - Enzyme-Linked Immunosorbent Assay)
2. ایمونواسی کمی‌لومینسانس(CLIA - Chemiluminescent Immunoassay)
3. ایمونواسی با رادیوایزوتوپ(RIA - Radioimmunoassay)
4. روش ELFA (Enzyme-Linked Fluorescent Assay)
روش ELFA(آزمایش آنزیم بر پایه فلورسانس) ترکیبی از ایمونواسی و فلورسانس است. در واقع نسخه‌ای پیشرفته‌تر و حساس‌تر از ELISA است، که به‌جای واکنش رنگی، از نشانگر فلورسانس برای تشخیص آنتی‌ژن یا آنتی‌بادی استفاده می‌کند.
بله، در برخی موارد نادر، نتیجه آزمایش خون بارداری منفی است اما بارداری وجود دارد. این حالت زمانی رخ می‌دهد که:
قطع پریود همیشه به معنی بارداری نیست. اگر جواب آزمایش بتا منفی باشد، دلایل احتمالی شامل:
گاهی سطح هورمون hCG کندتر از حد معمول افزایش می‌یابد. این موضوع ممکن است به دلایل زیر باشد:
در موارد خاص، نتیجه آزمایش خون بارداری ممکن است مثبت کاذب باشد. دلایل آن:
هرچند آزمایش BHCG عمدتاً برای تشخیص بارداری شناخته می‌شود، اما کاربرد آن محدود به این حوزه نیست. در بسیاری از موارد، پزشک متخصص ممکن است برای زنانی که در حال حاضر باردار نیستند نیز این آزمایش را تجویز کند. دلیل این اقدام، بررسی وجود بیماری‌ها یا شرایط بالینی خاصی است که می‌توانند باعث افزایش یا تغییر سطح هورمون hCG در بدن شوند. برخی بیماری‌ها می‌توانند باعث ترشح نابجای hCG شوند. در این موارد، آزمایش BHCG به‌عنوان ابزاری تشخیصی استفاده می‌شود:
نتایج آزمایش BHCG که عمدتا برای تشخیص بارداری به کار می‌رود، ممکن است تحت‌تأثیر عوامل متعددی قرار گیرد. یکی از مهم‌ترین این عوامل، وجود بیماری‌های زمینه‌ای در بدن است. این بیماری‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم باعث افزایش یا کاهش غیرعادی سطح هورمون hCG در خون شوند و تفسیر نتیجه آزمایش را پیچیده سازند. از جمله بیماری های موثر در نتیجه آزمایش عبارتند از:
برخی تومورها قابلیت ترشح هورمون hCG را دارند که می‌تواند باعث بالا رفتن کاذب سطح این هورمون شود. کوریوکارسینوم و سایر تومورهای تروفوبلاستیک؛ این دسته از تومورها که معمولاً از بافت جفتی منشا می‌گیرند، حتی در صورت عدم بارداری نیز می‌توانند hCG تولید کنند. افزایش هورمون BHCG به دلیل تومورهای بیضه در مردان و تومورهای تخمدان در زنان که می‌توانند به اشتباه نشانه بارداری تلقی شود. برخی تومورهای دستگاه گوارش یا ریه نیز به‌ندرت می‌توانند hCG را به میزان کم ترشح کنند.
در اختلالات شدید عملکرد کلیه یا کبد، دفع یا متابولیسم هورمون‌های بدن از جمله hCG ممکن است دچار اختلال شود. در این شرایط، حتی اگر تولید این هورمون متوقف شده باشد، باقی‌مانده‌های آن ممکن است به‌صورت کاذب در آزمایش خون مشاهده شود. چنین مواردی به‌ویژه در بیماران دیالیزی یا مبتلا به سیروز پیشرفته اهمیت دارد.
پرکاری یا کم‌کاری تیروئید، هایپرپرولاکتینمی(افزایش هورمون پرولاکتین)، اختلالات مربوط به هیپوتالاموس–هیپوفیز–تخمدان، می‌توانند با اثر بر تعادل کلی هورمون‌ها، در سطح hCG نیز نوساناتی ایجاد کنند؛ این تأثیرات اغلب جزئی هستند، اما در برخی افراد حساس، می‌توانند منجر به نتیجه مبهم در آزمایش شوند.
در موارد نادر، وجود آنتی‌بادی‌هایی در خون فرد می‌تواند با کیت‌های تشخیصی آزمایشگاه تداخل داشته و موجب ایجاد نتایج مثبت کاذب یا افزایش غیر واقعی سطح hCG شود. این پدیده که به نام “hCG-like antibodies” شناخته می‌شود، ممکن است در افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خودایمنی یا در مصرف‌کنندگان داروهای بیولوژیک دیده شود.
| ویژگی | آزمایش خون | آزمایش ادرار |
|---|---|---|
| دقت | بسیار بالا | متوسط |
| زمان قابل تشخیص | زودتر(4 تا 7 روز پس از لقاح) | دیرتر(بعد از تاخیر پریود) |
| نوع پاسخ | کمی و کیفی | کیفی(فقط مثبت یا منفی) |
| محل انجام | آزمایشگاه | خانه یا آزمایشگاه |
اگرچه hCG معمولاً با بارداری مرتبط است، در بدن مردان هم می‌تواند در شرایط خاصی افزایش یابد. موارد کاربرد آزمایش بتا در مردان:
در برخی شرایط، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را همزمان با آزمایش بتا درخواست کند تا به بررسی کامل‌تر وضعیت بارداری یا اختلالات قاعدگی بپردازد. این آزمایش ها عبارتند از:
آزمایش BHCG ساده فقط وجود یا عدم وجود هورمون را بررسی می‌کند. آزمایش BHCG titer سطح دقیق این هورمون را اندازه‌گیری کرده و می‌توان از آن برای بررسی روند رشد جنین استفاده کرد.
| ویژگی‌ها | آزمایش BHCG ساده | آزمایش BHCG titer |
|---|---|---|
| نوع پاسخ | مثبت / منفی | عدد دقیق |
| حساسیت | کمتر | بیشتر |
| امکان بررسی سن بارداری | ندارد | دارد |
| بررسی روند هورمون | غیرممکن | قابل انجام |
| کاربرد در موارد غیر بارداری | محدود | گسترده‌تر(مانند بررسی تومورها) |
جمع‌بندی
آزمایش BHCG یکی از دقیق‌ترین روش‌های تأیید بارداری است که در بسیاری از مراکز پزشکی انجام می‌شود. با توجه به کاربردهای متنوع آن، از تشخیص زودهنگام بارداری تا پیگیری برخی بیماری‌ها، شناخت کامل آن برای هر خانمی که در سن باروری قرار دارد ضروری است. فراموش نکنید که در کنار دقت بالا، عواملی مانند زمان انجام، شرایط بدنی، داروها و بیماری‌های زمینه‌ای می‌توانند روی نتیجه آزمایش bhcg تاثیر بگذارند. برای دستیابی به نتیجه قابل اعتماد حتماً طبق راهنمایی پزشک اقدام کرده و در صورت نیاز، آزمایش را در بازه زمانی مناسب تکرار کنید. برای انجام این آزمایش می‌توانید به آزمایشگاه مرکزی فردیس مراجعه نمایید.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
ارسال نظر