لیست کامل سونوگرافی و آزمایش های دوران بارداری

لیست آزمایشات و سونوگرافی‌های دوران بارداری

بارداری یک پروسه مهم در زندگی هر مادر به حساب می‌آید و در طول نه ماه بارداری مادر و جنین به مراقبت‌های زیادی نیاز دارند. آزمایشات و غربالگری‌های متعددی که انجام می‌شوند از ابتدای بارداری و تشخیص آن تا تشخیص سالم بودن جنین و مشکلات احتمالی مربوط به بارداری را در بر می‌گیرند. در این مطلب قصد داریم همه چیز را در مورد مراقبت‌های مربوط به دوران بارداری و آزمایشات، غربالگری‌ها و سونو گرافی‌های آن مورد بررسی قرار دهیم.

انجام غربالگری‌ها و آزمایشات لازم در سه ماهه اول بارداری از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. این غربالگری‌ها کمک زیادی به تعیین سلامت مادر و جنین می‌کنند. آزمایش خون، آزمایش ادرار و سونوگرافی جزء رایج‌ترین آزمایشاتی به حساب می‌آیند که در سه ماهه اول انجام می‌شوند. لازم است به این نکته توجه داشته باشید که لیست آزمایشات و غربالگری‌هایی که باید انجام شوند با توجه به شرایط شما و جنین متغیر خواهند بود و ممکن است بسته به شرایط، آزمایشات دیگری نیز برای شما در نظر گرفته شود.

آزمایش NIPT در دوران بارداری

تست NIPT یکی از تست‌های تشخیصی است که می‌تواند برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی را در جنین تشخیص دهد. در این تست تکه‌های دی ان‌ای موجود در خون مادر که متعلق به جنین هستند مورد بررسی قرار می‌گیرند. با استفاده از این تست می‌توان اختلالات کروموزومی مانند سندروم داون و جنسیت جنین را تشخیص داد. برخی از اختلالات ژنتیکی دیگر که در این تست مورد بررسی قرار می‌گیرند شامل تریزومی ۱۸، تریزومی ۱۳، فیبروز سیستیک، کم خونی داسی شکل و اختلالات کروموزوم‌های جنسی هستند.

سونوگرافی سه ماهه اول چه چیزی را نشان می‌دهد؟

سونوگرافی روشی است که با استفاده از امواج با فرکانس بالا تصاویری از اندام‌های جنین تهیه می‌کند و زمان های مختلف دوران بارداری می‌تواند اطلاعات مختلفی را در اختیار پزشک قرار دهد. سونوگرافی در سه ماهه اول می‌تواند در بررسی موارد زیر مؤثر باشد.

غربالگری سه ماهه اول شامل چیست؟

غربالگری‌های سه ماهه اول شامل لیستی از آزمایشات هستند که برای اطمینان از سلامت جنین و احتمال ابتلا به برخی از بیماری‌های خاص انجام می‌شوند. غربالگری‌های سه ماهه اول ترکیبی از سونوگرافی جنین و آزمایش‌های خون هستند. به طور کلی تست‌های غربالگری سه ماهه اول بارداری شامل موارد زیر هستند.

• سونوگرافی جهت اندازه گیری مقدار NT

این تست با استفاده از سونوگرافی، پشت گردن جنین را برای وجود مایعات اضافی یا وجود ناهنجاری در ستون فقرات مورد بررسی قرار می‌دهد. 

• غربالگری پروتئین پلاسما مرتبط با بارداری(PAPP-A)

این پروتئین که توسط جفت سنتز می‌شود نشانه‌ای از سلامت جنین است و در صورت وجود مقادیر غیر طبیعی، جنین شانس بیشتری برای ابتلا به ناهنجاری‌های کروموزومی دارد.

• غربالگری بیماری‌های عفونی مانند سیفلیس، هپاتیت، HIV و سرخجه

این تست‌های غربالگری با استفاده از نمونه خون انجام می‌شوند.

• بررسی آنتی‌بادی‌های گروه خونی

نمونه مورد نیاز برای این تست غربالگری نیز نمونه خون می‌باشد.

• بررسی کم خونی احتمالی مادر

این تست با استفاده از نمونه خون انجام می‌شود و باید در هفته‌های ۲۶ تا ۲۸ نیز دوباره تکرار شود. بررسی کمبود ویتامین D

برای مطالعه بیشتر: تست های غربالگری در زمان بارداری

آزمایش‌های غربالگری قبل از تولد در سه ماهه‌ی دوم

غربالگری سه ماهه دوم بارداری ممکن است شامل چندین آزمایش خون باشد. این غربالگری معمولاً بین هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری انجام می‌شود و می‌تواند شامل موارد زیر باشد. 

• غربالگری آلفا فتوپروتئین(AFP)

این آزمایش خون سطح آلفا فتوپروتئین خون شما را در دوران بارداری اندازه‌گیری می‌کند. این پروتئین توسط کبد جنین ساخته می‌شود و وارد مایع آمنیوتیک شده و از طریق جفت نیز وارد خون مادر می‌شود وجود مقادیر غیر طبیعی این پروتئین در سه ماهه دوم بارداری می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات احتمالی زیر باشد.

• نقص لوله عصبی باز (ONTD) مانند اسپینا بیفیدا
• سندرم داون
• سایر مشکلات کروموزومی
• مشکلات دیواره شکم جنین

اگر ضربان قلب مشاهده نشد به چه معناست؟

ضربان قلب جنین به طور مداوم از ماه‌های اولیه تا زمان زایمان مورد بررسی قرار می‌گیرد. با این حال در ماه‌های پایانی این موضوع از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در ماه‌های پایانی ممکن است پزشک ضربان قلب و سایر عملکرد‌های جنین را مورد بررسی قرار دهد. پایش ضربان قلب جنین روشی برای بررسی میزان و ریتم ضربان قلب جنین است. میانگین ضربان قلب جنین بین ۱۱۰ تا ۱۶۰ ضربه در دقیقه (BPM)است که می‌تواند با توجه به شرایط داخلی رحم کمی متغیر باشد.

در صورتی که ضربان قلب جنین دارای ریتم یا الگوی نامنظمی باشد ممکن است اکسیژن کافی به جنین نرسد. علاوه بر این، مشکلات احتمالی دیگری نیز می‌تواند در جنین وجود داشته باشد. در برخی از موارد ممکن است پزشک متخصص این مسأله را به عنوان نشانه‌ای برای لزوم زایمان زودرس و اورژانسی در نظر بگیرد.

چگونه سونوگرافی می‌تواند سن حاملگی را تعیین کند؟

به طور کلی سن حاملگی با استفاده از سونوگرافی اولتراسوند در سه ماهه اول اندازه‌گیری می‌شود. برای این کار طول تاج جنین(طول کلی بدن جنین از بالای سر تا باسن) بررسی می‌شود و هر چه قدر زودتر این کار انجام شود تخمین سن حاملگی با دقت بیشتری انجام خواهد شد.

انواع سونوگرافی در آزمایش‌های بارداری

سونوگرافی دارای انواع مختلفی است. به طور کلی در طول دوران بارداری دو نوع اصلی سونوگرافی مورد استفاده قرار می‌گیرد که شامل موارد زیر هستند.

• سونوگرافی ترانس واژینال

این نوع سونوگرافی به وسیله یک میله نازک انجام می‌شود که در داخل واژن قرار می‌گیرد و با استفاده از آن تصاویر مختلفی از جنین و عملکرد‌های آن تهیه می‌شود. همچنین از این نوع سونوگرافی برای تعیین سن بارداری نیز استفاده می‌شود. 

• سونوگرافی شکمی

این نوع از سونوگرافی که رایج‌ترین نوع سونوگرافی است با استفاده از پروب سونوگرافی انجام می‌شود. این نوع از سونوگرافی معمولاً پس از هفته دوازدهم انجام می‌شود.

اهمیت انجام سونوگرافی بارداری

همان طور که اشاره کردیم سونوگرافی در زمان‌های مختلفی از بارداری انجام می‌شود و می‌تواند اطلاعات زیادی را در مورد مادر و جنین در اختیار پزشک قرار دهد. سونوگرافی می‌تواند به بررسی شرایط جنین و کارکرد صحیح اندام‌های جنین کمک کند، برخی از مشکلات و ناهنجاری‌های ژنتیکی را بررسی کند و مواردی مانند سن حاملگی و تاریخ زایمان را تعیین کند.

آزمایش آمنیوسنتز در بارداری چیست؟

آمنیوسنتز آزمایشی است که نمونه کوچکی از مایع آمنیوتیک را بررسی می‌کند تا مشکلات کروموزومی و نقص لوله عصبی باز (ONTDs) را تشخیص دهد. به علاوه این تست می‌تواند مشکلات ژنتیکی دیگر را نیز در صورت داشتن سابقه خانوادگی بررسی کند. آمنیوسنتز به طور کلی برای زنانی که در هفته‌های ۱۵ تا ۲۰ بارداری در معرض خطر بیشتری برای مشکلات کروموزومی هستند، ارائه می‌شود.

در واقع در صورتی که نتایج غربالگری‌های روتین شما نگران‌کننده باشد پزشک متخصص ممکن است برای شما مجموعه‌ای از تست‌های تکمیلی را در نظر بگیرد که آزمایش آمنیوسنتز یکی از این تست‌ها می‌باشد. در طی این آزمایش یک سوزن بلند و باریک از طریق شکم به کیسه آمنیوتیک وارد می‌شود و یک نمونه کوچک از مایع تهیه می‌کند. نمونه آمنیوتیک مورد بررسی قرار می‌گیرد و نتایج به طور تقریبی در ۱۰ روز تا ۲ هفته آماده می‌شوند.

نمونه‌برداری از پرز‌های جفتی چگونه انجام می‌شود؟

در این تست نمونه‌برداری از بافت جفت انجام می‌شود که دارای ترکیبات مشابهی با جنین است و می‌تواند در تشخیص برخی از ناهنجاری‌های ژنتیکی مؤثر باشد. با این حال لازم است به این نکته توجه کنید که این تست نمی‌تواند نقص لوله عصبی در جنین را مورد بررسی قرار دهد. این تست معمولاً با استفاده از قرار دادن یک لوله کوچک (کاتتر) از طریق واژن و داخل دهانه رحم انجام می‌شود و معمولاً بین هفته‌های ۱۰ تا ۱۳ بارداری انجام می‌شود.

آزمایش کوردوسنتز در بارداری

در طی این تست از بند ناف نمونه خون گرفته می‌شود. این تست یکی از تست‌های تهاجمی به حساب می‌آید که در برخی از موارد برای تشخیص برخی از مشکلات و ناهنجاری‌های ژنتیکی مورد بررسی قرار می‌گیرد. به طور کلی این تست به دلیل ماهیت تهاجمی بودن خود از گزینه‌های پایانی آزمایشات تشخیصی به حساب می‌آید. با استفاده از این تست می‌توان اختلالات خونی، عفونت‌ها، جهش‌های ژنتیکی و ناهنجاری‌های کروموزومی را بررسی کرد.

بیشتر بخوانید: تاثیر افزایش سن مادر بر باروری

مزایای سونوگرافی جنین در دوره بارداری

انجام سونو گرافی در دوره بارداری دارای مزایای زیادی است. سونوگرافی می‌تواند از زمان تأیید قطعی بارداری تا زمان زایمان اطلاعات مفیدی را در اختیار پزشک قرار دهد.
سونوگرافی می‌تواند در تعیین سن بارداری، زمان زایمان، تشخیص شرایط جنین و عملکرد‌های ارگان‌های مختلف او و همچنین شناسایی برخی از اختلالات ژنتیکی مؤثر واقع شود.

آیا انجام سونوگرافی در بارداری، عوارض دارد؟

به طور کلی سونوگرافی یکی از بی‌ضرر‌ترین و بهترین روش‌های پایش مادر و جنین در دوران بارداری است. امواج سونوگرافی هیچ خطری برای جنین ندارند.

جمع‌بندی
غربالگری‌ها و تست‌های دوران بارداری یکی از مهم‌ترین و مؤثر‌ترین مواردی هستند که می‌توانند بر سلامت مادر و جنین مؤثر باشند. آزمایشات و تست‌های غربالگری دوران بارداری می‌توانند سلامت مادر و جنین را برای پزشک متخصص تعیین کنند و به بررسی و شناسایی اختلالات ژنتیکی و مشکلات جنین کمک کنند. 

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)