فشار خون و راه های کنترل فشار خون

به‌روزرسانی در تاریخ: 14 آبان 1404

برای تشخیص فشار خون بالا، پزشک شما را معاینه کرده و در مورد سابقه پزشکی و هرگونه علائم از شما سؤال می‌کند. همچنین با استفاده از استتوسکوپ به صدای قلب شما گوش می‌دهد. فشار خون شما با کاف فشارسنج که معمولاً دور بازو بسته می‌شود، اندازه‌گیری می‌گردد. اندازه مناسب کاف اهمیت زیادی دارد؛ زیرا اگر کاف خیلی بزرگ یا خیلی کوچک باشد، نتایج ممکن است دقیق نباشند. کاف با استفاده از یک پمپ دستی کوچک یا دستگاه مخصوص باد می‌شود.

اگر فشار خون بالایی دارید، ممکن است بپرسید آیا نیاز به مصرف دارو دارید یا خیر. این نکته را در نظر داشته باشید اگر پزشک برای شما دارو تجویز کرد، بهتر است طبق دستورالعمل پزشک مخصوص خود جلو بروید. در غیر اینصورت، تغییر سبک زندگی نقش بسیار مهمی در کنترل فشار خون دارد. با رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و عادات زندگی مناسب، می‌توان فشار خون را کنترل کرد و حتی ممکن است نیاز به دارو کاهش یابد، به تاخیر بیفتد یا کاملاً پیشگیری شود.

آزمایش‌های لازم برای فشار خون بالا

اگر فشار خون بالا در شما تشخیص داده شود، پزشک انجام آزمایش‌های ضروری را برای بررسی توصیه می‌کند. از جمله این آزمایش ها عبارتند از: 

• پایش سرپایی فشار خون

گاهی لازم است فشار خون شما در فواصل منظم طی ۶ تا ۲۴ ساعت بررسی شود؛ به این آزمایش، پایش سرپایی فشار خون گفته می‌شود. با این حال، این دستگاه‌ها در همه مراکز پزشکی موجود نیستند. برای اطمینان از اینکه آیا این آزمایش تحت پوشش بیمه شما قرار می‌گیرد یا خیر، با شرکت بیمه خود تماس بگیرید.

• الکتروکاردیوگرام(ECG یا EKG)

این آزمایش سریع و بدون درد، فعالیت الکتریکی قلب را اندازه‌گیری می‌کند و نشان می‌دهد که قلب شما با چه سرعتی می‌تپد؛ آیا ضربان سریع است یا کند. در طول آزمایش، حسگرهایی به نام الکترود روی قفسه سینه و گاهی روی بازوها یا پاها قرار می‌گیرند. این حسگرها توسط سیم به دستگاه متصل می‌شوند که نتایج را چاپ یا روی صفحه نمایش نشان می‌دهد.

• اکوکاردیوگرام

این آزمایش غیرتهاجمی با استفاده از امواج صوتی، تصاویر دقیقی از قلب در حال تپش ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که خون چگونه از طریق قلب و دریچه‌های آن جریان پیدا می‌کند.

• سایر تست‌های آزمایشگاهی

آزمایش خون و ادرار برای بررسی بیماری‌هایی که می‌توانند باعث فشار خون بالا یا بدتر شدن آن شوند، انجام می‌شود. به عنوان مثال، آزمایش‌هایی برای بررسی سطح کلسترول و قند خون شما انجام می‌شود. همچنین ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی عملکرد کلیه، کبد و تیروئید شما انجام شود. چه تغییراتی در زندگی می‌تواند سطح فشار خون را کنترل کند.

چگونه سبک زندگی سالم به کنترل فشار خون کمک می‌کند؟

در این بخش می‌خواهیم به معرفی انواع تغییراتی بپردازیم که می‌تواند فشار خون را کاهش داده یا آن را پایین نگه دارد.

• وزن اضافی خود را کاهش دهید و مراقب دور کمرتان باشید

افزایش وزن معمولاً باعث بالا رفتن فشار خون می‌شود. اضافه وزن همچنین می‌تواند منجر به اختلال در تنفس هنگام خواب شود؛ حالتی که به آن آپنه خواب گفته می‌شود که خودش منجر به افزایش فشار خون خواهد شد.

• ورزش کردن به صورت منظم

ورزش‌های هوازی منظم می‌توانند فشار خون بالا را بین ۵ تا ۸ میلی‌متر جیوه(mm Hg) کاهش دهند. نکته مهم این است که پیوسته ورزش کنید تا فشار خون دوباره افزایش پیدا نکند. به طور کلی، سعی کنید روزانه حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت بدنی متوسط داشته باشید. ورزش منظم نه‌تنها از افزایش فشار خون جلوگیری می‌کند، بلکه می‌تواند فشار خون کمی بالا را در سطح طبیعی نگه دارد و در افراد مبتلا به فشار خون بالا(پرفشاری خون)، آن را به محدوده‌ای ایمن‌تر برساند.

• رژیم غذایی سالم داشته باشید

رعایت یک رژیم غذایی سرشار از غلات کامل، میوه‌ها، سبزیجات و لبنیات کم‌چرب و در عین حال کم‌چربی اشباع و کلسترول، می‌تواند فشار خون بالا را تا ۱۱ میلی‌متر جیوه(mm Hg) کاهش دهد. مصرف پتاسیم کافی در رژیم غذایی نیز به کاهش اثرات نمک و سدیم بر فشار خون کمک می‌کند. سعی کنید روزانه بین ۳۵۰۰ تا ۵۰۰۰ میلی‌گرم پتاسیم دریافت کنید؛ این میزان می‌تواند فشار خون را حدود ۴ تا ۵ میلی‌متر جیوه کاهش دهد.

• کاهش نمک و سدیم در رژیم غذایی

حتی کمی کاهش سدیم در رژیم غذایی می‌تواند سلامت قلب و فشار خون را بهبود بخشد. تاثیر سدیم بر فشار خون در بین گروه‌های مختلف افراد متفاوت است. به طور کلی، سدیم را به ۲۳۰۰ میلی‌گرم در روز یا کمتر محدود کنید. مصرف پتاسیم کافی در رژیم غذایی نیز به کاهش اثرات نمک و سدیم بر فشار خون کمک می‌کند. بسیاری از غذاهای فرآوری‌شده حاوی سدیم بالا هستند تا طعم شور داشته باشند. 

• محدود کردن مصرف الکل

الکل یکی از عواملی است که می‌تواند باعث افزایش فشار خون و آسیب به قلب، کبد و سیستم عصبی شود. مصرف الکل نه‌تنها خطر ابتلا به پرفشاری خون را بالا می‌برد، بلکه می‌تواند اثر داروهای کنترل فشار خون را نیز کاهش دهد و روند درمان را مختل کند.

• سیگار را ترک کنید

سیگار کشیدن باعث افزایش فشار خون و آسیب به قلب و رگ‌های خونی می‌شود. ترک سیگار نه‌تنها سلامت قلب را بهبود می‌بخشد، بلکه موجب افزایش انرژی، بهبود عملکرد ریه‌ها و در نهایت افزایش طول عمر می‌شود. 

انواع فشار خون بالا و تفاوت آن‌ها را بشناسید

فشار خون بالا یکی از شایع‌ترین بیماری‌های مزمن در جهان است که در صورت کنترل‌نشدن می‌تواند سلامت قلب، کلیه و مغز را به خطر بیندازد. با این حال، همه‌ی انواع فشار خون بالا یکسان نیستند و هرکدام علت و ویژگی متفاوتی دارند. آشنایی با انواع آن، به شما کمک می‌کند درمان و مراقبت مناسب‌تری را انتخاب کنید.

• فشار خون اولیه(اساسی یا Essential Hypertension)

این نوع فشار خون، شایع‌ترین شکل بیماری است و معمولاً علت مشخصی برای آن وجود ندارد. حدود ۹۰ تا ۹۵ درصد از بیماران مبتلا به فشار خون بالا در این دسته قرار می‌گیرند. عوامل مؤثر در بروز آن شامل وراثت، سبک زندگی ناسالم، مصرف زیاد نمک، اضافه‌وزن، استرس و افزایش سن است. در این نوع، فشار خون به‌تدریج و در طول زمان بالا می‌رود و معمولاً تا مدت‌ها بدون علامت باقی می‌ماند. تشخیص زودهنگام با اندازه‌گیری منظم فشار خون بهترین راه پیشگیری از عوارض آن است.

• فشار خون ثانویه(Secondary Hypertension)

در این حالت، افزایش فشار خون به دلیل بیماری زمینه‌ای یا مصرف دارو ایجاد می‌شود. علت‌های شایع آن عبارتند از:

1. بیماری‌های کلیوی(مثل تنگی شریان کلیوی)
2. اختلالات غده تیروئید یا فوق‌کلیوی
3. مصرف داروهایی مانند کورتون، ضدبارداری خوراکی یا مسکن‌های خاص
4. وقفه تنفسی در خواب (Sleep Apnea)

در این نوع، اگر علت اصلی شناسایی و درمان شود، معمولاً فشار خون نیز به حالت طبیعی برمی‌گردد.

• فشار خون مقاوم(Resistant Hypertension)

گاهی فشار خون با وجود مصرف هم‌زمان سه نوع دارو و رعایت توصیه‌های پزشکی همچنان بالا باقی می‌ماند. در این صورت، فرد دچار فشار خون مقاوم است. دلایل آن می‌تواند شامل مصرف نادرست دارو، چاقی، بیماری‌های کلیوی یا مصرف بیش از حد نمک باشد. بررسی دقیق توسط پزشک برای شناسایی علت زمینه‌ای در این بیماران ضروری است.

• فشار خون پنهان و فشار خون نقاب‌دار(White Coat & Masked Hypertension)

در فشار خون «سفیدپوش»، بیمار فقط هنگام مراجعه به پزشک فشار بالایی نشان می‌دهد، در حالی‌که در منزل طبیعی است. این وضعیت معمولاً به‌دلیل اضطراب یا استرس موقت است. برعکس، در فشار خون «نقاب‌دار»، در مطب مقادیر طبیعی ثبت می‌شود اما در خانه یا محیط کار فشار بالا می‌رود. در هر دو حالت، اندازه‌گیری منظم فشار خون در منزل و استفاده از دستگاه‌های معتبر برای تشخیص دقیق بسیار کمک‌کننده است.

چه عواملی خطر ابتلا به فشار خون بالا را افزایش می‌دهند؟

فشار خون بالا معمولاً در طول زمان و تحت تأثیر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود. بسیاری از این عوامل قابل کنترل‌اند و با تغییر سبک زندگی می‌توان احتمال ابتلا را به میزان چشمگیری کاهش داد. شناخت این عوامل، نخستین گام در پیشگیری و مدیریت موثر فشار خون بالا است.

• وراثت و سابقه خانوادگی

اگر یکی از والدین یا اعضای نزدیک خانواده دچار فشار خون بالا باشد، احتمال ابتلای شما نیز بیشتر می‌شود. این مسئله به‌دلیل انتقال ژن‌های مرتبط با عملکرد عروق و تنظیم فشار خون است. البته داشتن زمینه‌ی ارثی به معنای ابتلای قطعی نیست؛ رعایت اصول تغذیه و سبک زندگی سالم می‌تواند نقش محافظتی داشته باشد.

• افزایش سن

با افزایش سن، دیواره رگ‌ها به‌تدریج خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهند و سفت‌تر می‌شوند. این تغییر طبیعی، باعث بالا رفتن تدریجی فشار خون می‌گردد. مردان معمولاً در سنین پایین‌تر نسبت به زنان در معرض خطر بیشتری هستند، اما پس از یائسگی، احتمال بروز فشار خون بالا در زنان نیز افزایش می‌یابد.

• اضافه‌وزن و چاقی

افزایش وزن به‌طور مستقیم باعث بالا رفتن حجم خون در گردش و فشار بیشتر بر دیواره رگ‌ها می‌شود. حتی کاهش وزن اندک(۵ تا ۱۰ درصد وزن بدن) می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی در کاهش فشار خون داشته باشد. فعالیت بدنی منظم، رژیم غذایی کم‌چرب و کنترل کالری مصرفی از موثرترین روش‌ها برای پیشگیری از چاقی و در نتیجه فشار خون بالا هستند.

• مصرف زیاد نمک(سدیم)

سدیم یکی از مهم‌ترین عوامل محیطی در بروز فشار خون بالا است. مصرف زیاد نمک باعث تجمع مایعات در بدن و افزایش حجم خون می‌شود. کاهش مصرف نمک روزانه به کمتر از ۵ گرم(حدود یک قاشق چای‌خوری) می‌تواند خطر ابتلا را به شکل محسوسی کاهش دهد. استفاده از ادویه‌ها، آب‌لیمو یا سبزیجات معطر به جای نمک، جایگزین مناسبی برای طعم‌دهی غذا است.

• کم‌تحرکی و سبک زندگی نشسته

فعالیت بدنی منظم موجب بهبود گردش خون و حفظ وزن سالم می‌شود. افرادی که تحرک کمی دارند، معمولاً ضربان قلب بالاتر و رگ‌های کم‌انعطاف‌تری دارند که هر دو عامل خطر مهمی برای فشار خون بالا محسوب می‌شوند. توصیه می‌شود حداقل ۳۰ دقیقه فعالیت متوسط مانند پیاده‌روی سریع یا دوچرخه‌سواری، پنج روز در هفته انجام شود.

• مصرف الکل، سیگار و کافئین زیاد

مصرف مکرر الکل و سیگار به دیواره عروق خونی آسیب می‌زند و باعث انقباض رگ‌ها می‌شود. کافئین نیز در برخی افراد موجب افزایش موقت فشار خون می‌گردد. قطع مصرف سیگار، محدود کردن نوشیدنی‌های الکلی و کنترل مصرف قهوه و نوشابه‌های انرژی‌زا، نقش مهمی در پیشگیری از فشار خون بالا دارند.

• استرس مزمن و اضطراب

استرس باعث ترشح هورمون‌هایی مانند آدرنالین و کورتیزول می‌شود که فشار خون را بالا می‌برند. اگر استرس به‌طور مداوم ادامه یابد، فشار خون نیز ممکن است به شکل پایدار افزایش پیدا کند. تکنیک‌هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، ورزش‌های آرامش‌بخش یا حتی گوش دادن به موسیقی می‌توانند در کنترل استرس موثر باشند.

• بیماری‌های زمینه‌ای و داروها

برخی مشکلات مانند دیابت، بیماری کلیوی و اختلالات هورمونی می‌توانند احتمال ابتلا به فشار خون بالا را افزایش دهند. علاوه بر این، مصرف طولانی‌مدت داروهایی مانند کورتون‌ها یا ضدبارداری‌های خوراکی نیز در برخی افراد موجب افزایش فشار خون می‌شود.

چه زمانی باید برای فشار خون بالا به پزشک مراجعه کنیم؟

فشار خون بالا در بسیاری از موارد هیچ علامت واضحی ندارد و به همین دلیل به آن «قاتل خاموش» گفته می‌شود. بسیاری از افراد تا زمانی که دچار عارضه‌ی جدی مانند سکته قلبی یا مغزی نشده‌اند، از ابتلای خود آگاه نمی‌شوند. به همین دلیل مراجعه به پزشک در زمان مناسب، نقشی حیاتی در پیشگیری از آسیب‌های جبران‌ناپذیر دارد.

1. زمانی که فشار خون شما مکرراً بالاتر از حد طبیعی است

اگر در اندازه‌گیری‌های خانگی یا در چند نوبت متوالی، فشار خون سیستولیک (عدد بالا) بیش از ۱۳۰ میلی‌متر جیوه یا فشار دیاستولیک(عدد پایین) بیش از ۸۰ میلی‌متر جیوه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید. اندازه‌گیری یک‌بارِ بالا لزوماً نشانه‌ی بیماری نیست، اما تکرار اعداد بالا در چند روز پیاپی می‌تواند نشانه‌ی شروع فشار خون بالا باشد.

2. در صورت بروز علائم هشداردهنده

گاهی افزایش فشار خون با علائمی همراه می‌شود که نباید نادیده گرفته شوند، از جمله:

• سردرد شدید یا مداوم، به‌ویژه در ناحیه پشت سر
• تاری دید یا دوبینی
• سرگیجه یا احساس سبکی سر
• درد قفسه سینه یا تنگی نفس
• احساس ضربان در گوش یا سر

بروز هر یک از این علائم، حتی در افراد بدون سابقه فشار خون، نیاز به بررسی فوری توسط پزشک دارد.

3. هنگام بارداری

فشار خون بالا در دوران بارداری می‌تواند برای مادر و جنین خطرناک باشد. اگر اعداد فشار خون بالاتر از ۱۴۰ روی ۹۰ میلی‌متر جیوه ثبت شود، مراجعه فوری به پزشک ضروری است. پزشک با بررسی علائم و آزمایش‌ها، احتمال بروز «پره‌اکلامپسی» یا سایر اختلالات بارداری را ارزیابی می‌کند.

4. در صورت داشتن بیماری‌های زمینه‌ای

افرادی که دچار بیماری‌هایی مانند دیابت، بیماری کلیوی، بیماری قلبی یا چربی خون بالا هستند، بیشتر در معرض فشار خون بالا و عوارض آن قرار دارند. برای این گروه، حتی افزایش خفیف فشار خون نیازمند بررسی و درمان سریع است. پزشک ممکن است درمان دارویی یا تنظیم رژیم غذایی خاصی را پیشنهاد کند.

5. در صورت مصرف داروهای خاص یا استرس مداوم

برخی داروها (مثل کورتون‌ها یا ضدبارداری‌های خوراکی) ممکن است باعث افزایش فشار خون شوند. همچنین استرس‌های شغلی یا روانی در بلندمدت می‌توانند فشار خون را بالا نگه دارند. اگر حس می‌کنید در اثر دارو یا استرس، اعداد فشار خونتان تغییر کرده، لازم است با پزشک مشورت کنید تا علت دقیق مشخص شود.

6. زمانی که فشار خون به سطح بحرانی می‌رسد

اگر دستگاه فشارسنج عددی بالاتر از ۱۸۰ روی ۱۲۰ میلی‌متر جیوه را نشان دهد، وضعیت شما «بحرانی» محسوب می‌شود. در این شرایط نباید خودسرانه دارو مصرف کنید یا منتظر بمانید تا فشار کاهش یابد؛ بلکه باید فوراً به اورژانس مراجعه کنید. افزایش شدید فشار خون ممکن است باعث آسیب سریع به قلب، کلیه، مغز یا چشم شود.

اقدامات فوری برای کاهش فشار خون در منزل(در شرایط غیر بحرانی)

فشار خون بالا در شرایط غیر بحرانی معمولاً با اقدامات ساده و سریع در خانه قابل کنترل است. این اقدامات می‌توانند به کاهش فشار خون و پیشگیری از عوارض کمک کنند، اما در صورت بروز علائم شدید یا فشار خون بسیار بالا، باید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کرد.
راهکارهای فوری شامل:

• تنفس عمیق و آرام

چند دقیقه تنفس عمیق می‌تواند به کاهش موقت فشار خون کمک کند.

• استراحت و کاهش استرس

نشستن در محیط آرام و دوری از اضطراب‌های شدید موثر است.

• کاهش مصرف نمک

کاهش مصرف غذاهای شور و فرآوری شده فشار خون را کنترل می‌کند.

• نوشیدن آب کافی

هیدراته ماندن بدن به تنظیم فشار خون کمک می‌کند.

• فعالیت بدنی سبک

پیاده‌روی کوتاه یا حرکات کششی ملایم می‌تواند فشار خون را کاهش دهد.

• اجتناب از الکل و کافئین زیاد

مصرف این مواد می‌تواند فشار خون را موقتاً افزایش دهد.

اگر فشار خون شما مرتباً بالاتر از حد طبیعی است، بهتر است تحت نظر پزشک داروهای کنترل فشار خون را مصرف کنید و سبک زندگی سالم را ادامه دهید.

ارتباط فشار خون بالا با دیابت

فشار خون بالا و دیابت اغلب با هم دیده می‌شوند و هر دو می‌توانند سلامت قلب، کلیه و عروق را تحت تاثیر قرار دهند. وجود هر یک از این بیماری‌ها، خطر ابتلا به دیگری را افزایش می‌دهد و مدیریت مشترک آن‌ها اهمیت زیادی دارد. چگونگی ارتباط فشار خون و دیابت:

• تأثیر بر رگ‌ها

فشار خون بالا به رگ‌های خونی آسیب می‌رساند و دیابت این آسیب را تشدید می‌کند، که منجر به مشکلات قلبی و کلیوی می‌شود.

• افزایش ریسک بیماری‌های قلبی

افراد مبتلا به دیابت و فشار خون بالا در معرض سکته قلبی و مغزی بیشتری هستند.

• اختلال در عملکرد کلیه‌ها

هر دو بیماری می‌توانند باعث کاهش عملکرد کلیه‌ها و بروز نارسایی مزمن شوند.

• کنترل مشترک سبک زندگی

رژیم غذایی سالم، کاهش وزن، فعالیت بدنی و پایبندی به داروها برای هر دو بیماری ضروری است.

تشخیص و مدیریت همزمان فشار خون و دیابت، با مراجعه منظم به پزشک و رعایت سبک زندگی سالم، می‌تواند از بروز عوارض جدی جلوگیری کند.

عوارض خطرناک درمان نکردن فشار خون بالا

فشار خون بالا اگر درمان و کنترل نشود، می‌تواند آسیب‌های جدی و گاهی جبران‌ناپذیر به بدن وارد کند. این بیماری خاموش اغلب بدون علامت است، اما آسیب‌هایی که ایجاد می‌کند بسیار جدی هستند. از جمله عوارض مهم درمان نکردن فشار خون بالا عبارتند از:

• بیماری قلبی

فشار خون بالا باعث ضخیم شدن قلب، نارسایی قلب و افزایش ریسک سکته قلبی می‌شود. 

• سکته مغزی

آسیب به عروق مغز در اثر فشار بالا می‌تواند منجر به سکته مغزی و اختلالات عصبی شود. 

• نارسایی کلیه

فشار خون بالا رگ‌های کلیه را تخریب می‌کند و می‌تواند به نارسایی مزمن کلیه منجر شود. 

• مشکلات بینایی

فشار خون بالا عروق چشم را تحت تأثیر قرار می‌دهد و ممکن است باعث کاهش دید یا نابینایی شود. 

• آسیب به شریان‌ها

باعث آسیب به دیواره رگ‌ها و افزایش خطر آنوریسم یا پارگی رگ‌ها می‌شود.

کنترل منظم فشار خون، رعایت رژیم غذایی سالم، فعالیت بدنی منظم و مصرف داروهای تجویزی می‌تواند از این عوارض جلوگیری کند و سلامت طولانی‌مدت بدن را حفظ کند.

طبقه بندی فشارخون

در این طبقه بندی آستانه فشار خون بدون در نظر گرفتن سایر عوامل خطر و بیماری های همراه برای افراد بزرگسال 18 سال و بالاتر تعیین شده است. (جدول 1)

فشار خون طبیعی

در یك فرد سالم در حال استراحت فشارخون كمتر از 80/120 میلی متر جیوه است .یعنی فشار سیستول كمتر از 120 و دیاستول كمتر از 80 میلی متر جیوه است.

پیش فشار خون بالا

یعنی فشار سیستول بین 120 تا 139 و یا فشار دیاستول بین 80 تا 90 میلی متر جیوه است.منظور مقدار فشارخونی است كه ما بین مقدار طبیعی و مقدار فشارخون بالا است.

فشار خون بالای مرحله یك 

یعنی فشار سیستول بین 140 و 159 و یا فشار دیاستول بین 90 و 99 میلی متر جیوه است. اگر فقط فشار سیستول یا فقط فشار دیاستول در این حد باشد، باز هم فشارخون بالای مرحله یك محسوب می شوند. 

فشار خون بالای مرحله دو

یعنی فشار سیستول 160 میلی متر جیوه و بیشتر و یا فشار دیاستول100 میلی متر جیوه و بیشتر است. اگر فقط فشار سیستول یا فقط فشار دیاستول در این حد باشد، باز هم فشارخون بالای مرحله دو محسوب می شود. فشار خون سیستول 180 میلی متر جیوه و بیشتر و یا فشار دیاستول110 میلی متر جیوه و بیشتر به عنوان كریز فشارخون محسوب می شود و اقدام اورژانسی نیاز دارد.

در بعضی افراد ممكن است فقط فشارخون سیستولی بالاتر از حد طبیعی باشد(140 میلیمتر جیوه یا بیشتر) مانند فشارخون82/ 148میلی متر جیوه كه به آن فشار خون بالای سیستولی تنها می‌گویند. فشارخون بالای سیستولی بیشتر در افراد سالمند دیده می شود.

در بعضی افراد ممكن است فقط فشارخون دیاستولی بالاتر از حد طبیعی باشد (90 میلیمتر جیوه یا بیشتر) مانند فشارخون96/ 134میلی متر جیوه كه به آن فشارخون بالای دیاستولی تنها می گویند.

افرادی كه فشارخون آنها در محدوده پیش فشارخون بالاست، در معرض خطر افزایش فشارخون هستند . در این افراد احتمال ابتلاء به فشارخون بالا زیاد است.  هم چنین اگر فشارخون در افراد مبتلا به بیماری قلبی، كلیوی، سكته مغزی و دیابت در این محدوده باشد به عنوان فشارخون بالا محسوب می شود و باید تحت درمان قرار گیرند. در این افراد فشارخون طبیعی کمتر از مقداری است که برای سایر افراد در نظر گرفته شده است.

فشارخون باید بر اساس چند اندازه گیری که در موقعیت های جداگانه و در طول یک دوره اندازه گیری شده است، تشخیص داده شود. در زمان اندازه گیری فشارخون در هر شرایطی مانند مطب، بیمارستان، داخل آمبولانس و خانه باید عوامل تاثیر گذار بر فشارخون به دقت مورد توجه قرار گیرد. فقط پزشک می تواند تایید كند فرد به بیماری فشارخون بالا مبتلا است. اغلب پزشکان قبل از این که در مورد بالا بودن فشارخونتصمیم بگیرند، چندین بار در روزهای مختلف فشار خون فرد را کنترل می کنند. اگر فرد فشارخون بالا داشته باشد ، لازم است بطور منظم فشارخون خود را اندازه گیری کند و زیر نظر پزشک تحت درمان قرار گیرد.

جدول 1:طبقه بندی فشارخون در افراد بزرگسال

فشار خون پایین چه زمانی رخ می‌دهد؟

فشارخون پایین زمانی رخ می دهد که فشار سیستول کمتر از 90 میلیمتر جیوه باشد و فشار دیاستول هم پایین تر از 60 میلی متر جیوه یا 25 میلیمتر جیوه کمتر از مقدار فشارخون طبیعی هر فرد باشد. فشارخون پایین گاهی نشانه ای از موارد جدی مثل شوک است که یک وضعیت تهدید کننده زندگی است. اگر فرد سر گیجه دارد یا احساس ضعف و بیحالی دارد و فشارخون وی هم كمتر از حد طبیعی است، فوراً باید با پزشک خود تماس بگیرد.

عوارض فشار خون بالا

اگر فشارخون از حد طبیعی بالاتر رود عوارض مهمی به دنبال دارد. فشارخون بالا یكی از عوامل خطرساز بیماری‌های عروق كرونر قلب(عروقی كه به قلب خون می رسانند) است و علاوه بر قلب(سكته قلبی و نارسایی قلبی) به اعضای حیاتی مهم دیگری مثل مغز(سكته مغزی)، كلیه(نارسایی مزمن كلیوی) و چشم(اختلال دید به علت خونریزی شبكیه) نیز آسیب جدی می رساند.

با ملاحظه جدول فوق معلوم می شود که کمی بی دقتی در اندازه گیری فشار ها می تواند در دسته بندی فشار تغییر ایجاد کند از آنجایی که بر خورد درمانی با پر فشاری خون بر حسب اینکه فشار بصورت خفیف یا متوسط و یا شدید و یا خیلی شدید باشد متفاوت است. جدول فوق به راحتی اهمیت اندازه گیری صحیح فشار سیستول و دیاستول را نشان می دهد. اما در همین حال یکی از نادرست ترین اندازه گیری ها در کلینیک ها اندازه گیری فشار خون است.

اهمیت دیگر اندازه گیری صحیح فشار خون از آن جهت است که هر یک از فشار های سیستول و دیاستول اطلاعات بسیار مهمی از وضعیت بالینی بیمار بدست می دهند. اگر فشارخون بالا به موقع شناخته شود و به موقع درمان و كنترل شود، می توان بسیاری از عوارض فشارخون بالا را پیشگیری كرد. 

علائم فشار خون بالا

همانطور كه قبلا اشاره شد فشارخون بالا معمولا بدون علامت است و به آن قاتل بی صدا(خاموش) می‌گویند و به علت عوارض جانبی جدی آن، تنها راه پی بردن به آن، اندازه گیری منظم فشارخون در هر فرد است. در زمانی که نیاز به ارزیابی سلامت قلبی عروقی، غربالگری و شناسایی بیماری فشارخون بالا و پایش اثر بخشی درمان در بیماران مبتلا به فشار خون بالا وجود دارد، فشارخون اندازه گیری می شود.

جمع بندی
فشار خون بالا یکی از بیماری‌های شایع و خاموش است که می‌تواند سلامت قلب، مغز، کلیه و سایر اندام‌ها را تهدید کند. شناخت علائم خطرناک، اقدامات فوری در شرایط غیر بحرانی، رژیم غذایی مناسب و ارتباط آن با دیگر بیماری‌ها مانند دیابت، برای پیشگیری از عوارض جدی اهمیت زیادی دارد. آزمایش های چکاپ کامل به شما کمک میکند از وضعیت خودتان آگاه باشید. برای انجام آزمایش ها میتوانید به آزمایشگاه مرکزی فردیس مراجعه نمایید.