7 صبح الی 7 بعدازظهر
روزهای غیر تعطیل
7 صبح الی 6 بعدازظهر
روزهای پنجشنبه
شنبه 29 آذر 1404
تصور کنید رگی در ریه شما ناگهان مسدود شود و جریان خون به بخشی از ریه متوقف شود. این وضعیت آمبولی ریه(Pulmonary Embolism) نام دارد و یکی از شرایط اورژانسی و بالقوه خطرناک در پزشکی است. در واقع، آمبولی ریه زمانی رخ میدهد که یک لخته خون، معمولاً از پا یا لگن، از طریق جریان خون به ریهها منتقل شده و مسیر جریان خون را در ریهها مسدود کند. اگر این لخته بزرگ باشد یا چندین لخته در ریه ایجاد شود، میتواند باعث کاهش شدید اکسیژن خون، آسیب بافت ریوی و حتی تهدید جان فرد شود.
تصور کنید ناگهان احساس تنگی نفس شدیدی پیدا میکنید، قلبتان سریع میزند و درد قفسه سینه به سراغتان میآید. اینها میتوانند نشانههایی از آمبولی ریه باشند و همانطور که میدانیم، این وضعیت میتواند به سرعت جدی و تهدیدکننده حیات شود. آمبولی ریه زمانی رخ میدهد که یک لخته خون مسیر جریان خون در ریهها را مسدود کند و مانع رسیدن اکسیژن کافی به بدن شود. هرچقدر لخته بزرگتر باشد یا چند لخته همزمان وجود داشته باشد، خطرناکتر است. علت خطرناک بودن آمبولی ریه به دلیل:
با افزایش حجم خون و تغییرات هورمونی در بارداری، احتمال تشکیل لخته خون و انتقال آن به ریهها بیشتر میشود. علائم آمبولی ریه در بارداری ممکن است شبیه مشکلات معمول دوران حاملگی باشند، اما در صورت ناگهانی یا شدید بودن، نیاز به بررسی فوری دارند. از جمله این علائم شامل:
بعد از هر عمل جراحی، بدن شما در حال بازسازی است و معمولاً باید استراحت کافی داشته باشید. آمبولی ریه بعد از جراحی زمانی رخ میدهد که لخته خون در وریدهای عمیق پا یا لگن تشکیل شده و سپس به ریهها منتقل شود و جریان خون را مسدود کند. هرچند همه جراحیها این خطر را ندارند، اما عملهای بزرگ مانند جراحیهای شکم، لگن یا زانو، احتمال ایجاد لخته را افزایش میدهند.
بعد از عمل جراحی بهعلت بیتحرکی طولانیمدت، آسیب به دیواره رگها و افزایش تمایل خون به لختهشدن، احتمال تشکیل لخته در وریدها بیشتر میشود. اگر این لختهها جدا شده و به ریه برسند، میتوانند باعث آمبولی ریه شوند.
افراد مبتلا به سرطان به دلایل مختلف، در معرض خطر بالاتر آمبولی ریه قرار دارند. بدن این بیماران به دلیل تغییرات هورمونی، شیمیدرمانی، جراحیها یا کاهش تحرک، مستعد تشکیل لخته خون میشود. آمبولی ریه زمانی رخ میدهد که یک لخته خون از وریدهای عمقی بدن به ریهها منتقل شده و جریان خون را مسدود کند و این وضعیت میتواند سریعاً جدی و تهدیدکننده جان شود.
با افزایش سن، احتمال بروز بیماریهای قلبی، عروقی و تغییرات فیزیولوژیک بدن بیشتر میشود. یکی از مشکلات جدی که سالمندان ممکن است با آن مواجه شوند، آمبولی ریه است. در سالمندان، تشخیص آمبولی ریه میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا علائم ممکن است خفیف یا غیر اختصاصی باشند و با مشکلات معمول سن مانند ضعف، خستگی یا تنگی نفس خفیف اشتباه گرفته شوند.
آمبولی ریه معمولاً در بزرگسالان شایعتر است، اما کودکان و نوزادان نیز میتوانند دچار این وضعیت اورژانسی شوند. تشخیص آمبولی ریه در این گروه سنی چالشبرانگیز است زیرا علائم ممکن است غیر اختصاصی یا خفیف باشند و با بیماریهای دیگر اشتباه گرفته شوند. در کودکان، لخته خون میتواند از وریدهای پا، شکم یا حتی قلب به ریه منتقل شود و جریان خون را مسدود کند.
آمبولی ریه زمانی رخ میدهد که جریان خون به یک یا چند بخش از ریهها مسدود شود. این انسداد معمولاً به دلیل لخته خون ایجاد میشود، اما دلایل دیگری هم میتواند وجود داشته باشد. شناخت عوامل ایجاد کننده آمبولی ریه برای پیشگیری و درمان سریع بسیار مهم است، زیرا تشخیص به موقع میتواند از عوارض جدی یا حتی مرگ جلوگیری کند. شایعترین علت آمبولی ریه عبارتند از:
اگرچه آمبولی ریه میتواند در هر فردی رخ دهد، برخی عوامل و شرایط احتمال وقوع آن را به شدت افزایش میدهند. شناخت این عوامل برای پیشگیری و تشخیص به موقع اهمیت زیادی دارد، زیرا آمبولی ریه یک وضعیت اورژانسی است که بدون درمان سریع میتواند خطرناک باشد. اصلیترین عوامل افزایش خطر عبارتند از:
- بستری شدن در بیمارستان یا استراحت طولانی پس از جراحی باعث میشود جریان خون در وریدهای پا کند شود و احتمال تشکیل لخته افزایش یابد.
- سفرهای طولانی با هواپیما یا خودرو هم میتوانند همین اثر را ایجاد کنند.
- عملهای شکم، زانو یا لگن بیشترین خطر لخته شدن خون را دارند.
- به همین دلیل بعد از جراحی، پزشکان معمولاً داروهای رقیقکننده خون یا حرکات پا را توصیه میکنند.
- تغییرات هورمونی و افزایش حجم خون باعث افزایش خطر انعقاد خون میشود.
- در دوران بعد از زایمان نیز به دلیل بیتحرکی و تغییرات فیزیولوژیک، خطر آمبولی ریه بالاست.
- سرطان و برخی بیماریهای قلبی، کلیوی یا ریوی.
- مشکلات ارثی یا اکتسابی در انعقاد خون.
- چاقی و دیابت که بر گردش خون و سلامت رگها تأثیر میگذارند.
- داروهای هورمونی مانند قرصهای ضدبارداری یا درمانهای هورمونی در زنان.
- برخی داروهای شیمیدرمانی یا داروهایی که روند انعقاد خون را تغییر میدهند.
تشخیص آمبولی ریه میتواند چالشبرانگیز باشد، زیرا علائم آن گاهی شبیه به مشکلات قلبی، ریوی یا حتی اضطراب و خستگی است. با این حال، تشخیص به موقع و دقیق بسیار حیاتی است، زیرا درمان سریع میتواند از عوارض جدی و تهدید کننده زندگی جلوگیری کند. پزشکان معمولاً با ترکیبی از معاینه بالینی، تاریخچه پزشکی و آزمایشهای تخصصی، تشخیص آمبولی ریه را تأیید میکنند.
- سیتی آنژیوگرافی ریه(CT Pulmonary Angiography)
استاندارد طلایی برای تشخیص آمبولی ریه است و به پزشک امکان میدهد لختهها را به وضوح مشاهده کند.
- اسکن ونتیلاسیون/پرفیوژن(V/Q scan)
در افرادی که نمیتوانند سیتی آنژیو انجام دهند، برای ارزیابی جریان خون و هوا در ریهها استفاده میشود.
- اکوکاردیوگرافی قلب
برای بررسی فشار قلب راست و شواهد غیر مستقیم آمبولی
بعد از پشتسر گذاشتن دوره درمان آمبولی ریه، بسیاری از بیماران این سؤال را دارند که «برای اطمینان از بهبود کامل، چه آزمایشهایی لازم است؟». نکته مهم این است که پیگیریهای آزمایشگاهی و تصویربرداری، فقط برای تشخیص باقیمانده لخته نیست، بلکه وضعیت انعقاد خون، عملکرد داروهای ضدانعقاد و احتمال عود بیماری را بررسی میکند. به همین دلیل پزشکان معمولاً یک برنامه منظم برای آزمایشها در نظر میگیرند تا روند بهبود کاملاً تحت کنترل باشد.
- مخصوص بیمارانی که وارفارین مصرف میکنند.
- میزان رقیق بودن خون را نشان میدهد.
- پزشک براساس نتیجه این آزمایش مقدار دارو را تنظیم میکند.
- معمولاً در هفتههای اول درمان با فاصلههای کوتاهتر و بعد از تثبیت، با فاصلههای طولانیتر انجام میشود.
- D-dimer به تشخیص احتمال باقیماندن لخته یا خطر تشکیل مجدد آن کمک میکند.
- APTT و سایر تستها در بیمارانی که از داروهایی مثل هپارین یا داروهای جدیدتر استفاده میکنند کاربرد دارند.
پس از مصرف طولانیمدت داروهای ضدانعقاد، ارزیابی:
- میزان هموگلوبین
- پلاکتها
- علائم کمخونی یا خونریزی
کاملاً ضروری است. کاهش غیرطبیعی هموگلوبین یا پلاکتها میتواند نشانهای از عوارض دارویی باشد و باید سریع بررسی شود.
داروهای ضد انعقاد جدید (مانند ریواروکسابان یا دابیگاتران) تا حد زیادی وابسته به عملکرد کلیه و کبد هستند. بنابراین:
- آزمایش کراتینین و اوره برای بررسی عملکرد کلیه
- آزمایشهای عملکرد کبد(LFTs)
بهصورت دورهای انجام میشود تا مطمئن شویم بدن دارو را درست دفع میکند.
بسیاری از موارد آمبولی ریه از لختههای پا (DVT) منشا میگیرند. برای همین پس از درمان:
- بررسی وجود لخته جدید
- ارزیابی وضعیت وریدها
با سونوگرافی داپلر توصیه میشود.
شنیدن نام آمبولی ریه برای بسیاری از افراد با ترس و نگرانی همراه است، اما واقعیت این است که آمبولی ریه یک بیماری قابل درمان است؛ البته به شرطی که بهموقع تشخیص داده شود و درمان بهدرستی ادامه پیدا کند. پیشرفتهای پزشکی در سالهای اخیر باعث شده است که امروزه بیشتر بیماران، در صورت دریافت مراقبت مناسب، بتوانند به زندگی عادی خود بازگردند. درمان آمبولی ریه فقط به برطرف کردن لخته خلاصه نمیشود. پزشکان چند هدف مهم را همزمان دنبال میکنند:
داروهایی که برای درمان بیماری آمبولی ریه استفاده میشوند باید تحت نظر پزشک باشند در غیر اینصورت ممکن است بیمار با مشکلات دیگری روبرو شود. انواع داروهای رایج برای درمان این بیماری عبارتند از:
اگرچه درمان آمبولی ریه امکانپذیر است، اما عدم پیگیری مناسب میتواند باعث عود بیماری شود. پایبندی به مصرف دارو، انجام آزمایشهای دورهای و اصلاح سبک زندگی (تحرک کافی، ترک سیگار، کنترل بیماریهای زمینهای) بخش مهمی از روند درمان است.
یکی از اولین سوالاتی که بعد از تشخیص آمبولی ریه برای بیمار و خانوادهاش مطرح میشود این است که «درمان تا چه مدت طول میکشد؟». پاسخ این سوال برای همه افراد یکسان نیست، چون طول درمان آمبولی ریه به عوامل متعددی مانند علت ایجاد لخته، شدت بیماری، شرایط جسمی بیمار و سابقه قبلی او بستگی دارد. به همین دلیل پزشک، مدت درمان را بهصورت کاملاً فردی تعیین میکند.
در این دسته از بیماران، درمان با داروهای ضدانعقاد معمولاً حداقل ۳ ماه ادامه مییابد. این مدت زمان برای جلوگیری از بزرگ شدن لخته و کاهش خطر عود بیماری کافی در نظر گرفته میشود.
بیشتر بیماران در صورت پایدار بودن وضعیت عمومی، بین ۳ تا ۷ روز در بیمارستان بستری میشوند. بهبود علائم مانند تنگی نفس یا درد قفسه سینه ممکن است چند هفته طول بکشد و به معنای ناکارآمدی درمان نیست.
در بیشتر موارد، آمبولی ریه با درمان دارویی کنترل میشود؛ اما وقتی لختهها بزرگ، متعدد یا تهدیدکننده حیات باشند، پزشکان سراغ روشهای جراحی و مداخلهای میروند. این تصمیم معمولاً زمانی گرفته میشود که داروهای ضد انعقاد بهتنهایی کافی نباشند یا جان بیمار در خطر مستقیم باشد. آشنایی با این روشها به بیمار کمک میکند درک بهتری از مسیر درمان پیدا کند و با اضطراب کمتری تصمیمگیری شود.
پس از پشتسر گذاشتن دوره درمان آمبولی ریه، مراقبتهای روزمره و پیگیریهای پزشکی نقش حیاتی در پیشگیری از عود بیماری و بهبود کامل عملکرد ریه و قلب دارند. بسیاری از بیماران بعد از ترخیص یا پایان درمان دارویی، تصور میکنند کار تمام شده، درحالیکه روند بهبود همچنان نیازمند توجه دقیق است.
بعد از تجربه آمبولی ریه، تغذیه مناسب نقش مهمی در بهبود سریعتر، تقویت ریه و قلب، و پیشگیری از تشکیل لختههای جدید دارد. در واقع، کنار درمان دارویی و پیگیری پزشکی، سبک زندگی سالم و رژیم غذایی متعادل به اندازه خود داروها اهمیت دارد.
حداقل ۶ تا ۸ لیوان آب در روز
مصرف دمنوشهای طبیعی بدون شکر نیز مفید است
الکل: مصرف زیاد میتواند اثر داروهای ضدانعقاد را تغییر دهد و فشار قلب را افزایش دهد
غذاهای بسیار چرب و فرآوریشده: باعث التهاب عروق و افزایش ریسک لخته میشوند
آمبولی ریه میتواند از نظر شدت بسیار متفاوت باشد و همین تفاوت در نوع درمان، مراقبتها و ریسک عوارض تاثیر مستقیم دارد. فهم این تفاوت برای بیماران و خانوادهها اهمیت زیادی دارد تا بتوانند علائم هشداردهنده را بهتر شناسایی کنند و در زمان مناسب اقدام پزشکی انجام دهند.
| ویژگی | آمبولی خفیف | آمبولی شدید |
|---|---|---|
| محل لخته | شاخه های کوچک | شریان اصلی یا چند شاخه بزرگ |
| فشار خون | طبیعی | پایین یا بسیار کم |
| علائم | خفیف / تدریجی | شدید، ناگهانی و تهدید کننده زندگی |
| درمان | داروی ضد انعقاد معمولا کافی | داروهای حل کننده، جراحی یا روش های اورژانسی |
| خطر مرگ فوری | کم | بالا |
بسیاری از بیماران پس از تجربه آمبولی ریه نگران هستند که آیا این بیماری دوباره برمیگردد یا روند بهبود کامل است. پاسخ به این سؤال بستگی به شدت بیماری، علت ایجاد لخته، درمان دریافتشده و پیگیریهای پس از درمان دارد.
۱. احتمال بازگشت آمبولی ریه
آمبولی ریه میتواند در برخی بیماران دوباره رخ دهد، به ویژه در شرایط زیر:
با رعایت دقیق درمان دارویی و تغییر سبک زندگی، خطر عود به میزان قابل توجهی کاهش مییابد، اما صفر نمیشود.
۲. پیشآگهی پس از آمبولی ریه
پیشآگهی بیماران به عوامل متعددی وابسته است:
آمبولی خفیف معمولاً با درمان مناسب، پیشآگهی بسیار خوبی دارد، در حالی که آمبولی شدید خطرناکتر است و نیازمند مراقبت دقیقتر است.
تشخیص سریع و شروع داروهای ضدانعقاد یا درمانهای اورژانسی، شانس بهبود کامل را افزایش میدهد.
افرادی که فشار خون بالا، بیماری قلبی، دیابت یا مشکلات انعقادی دارند، نیازمند مراقبت طولانیتر هستند.
۳. فرآیند بهبود و بازتوانی
آمبولی ریه و حمله قلبی هر دو میتوانند باعث درد قفسه سینه و تنگی نفس شدید شوند و همین تشابه باعث میشود بیماران سردرگم شوند. با این حال، علائم، علت و روش تشخیص هر کدام متفاوت است و شناخت این تفاوتها بسیار مهم است تا اقدام درمانی مناسب به موقع انجام شود.
| ویژگی | آمبولی ریه | حمله قلبی |
|---|---|---|
| درد قفسه سینه | تیز یا خنجری، معمولاً با تنفس عمیق یا سرفه بدتر میشود | فشارنده یا فشاری، معمولاً به بازو، گردن، فک یا پشت منتشر میشود |
| تنگی نفس | ناگهانی و شدید، حتی در استراحت | ممکن است همزمان با درد یا قبل از آن رخ دهد |
| ضربان قلب | تند و نامنظم (تاکیکاردی) | ممکن است سریع یا آهسته، اغلب همراه با تعریق و تهوع |
| سرفه | ممکن است همراه با خون در مخاط یا خلط باشد | معمولاً سرفه ندارد |
| علائم عمومی | اضطراب، سرگیجه، تعریق، احساس غش | تعریق سرد، تهوع، استفراغ، ضعف عمومی |
بعد از تجربه آمبولی ریه، بسیاری از بیماران نگران هستند که فعالیت بدنی ممکن است خطر تشکیل لخته جدید را افزایش دهد یا باعث فشار اضافی بر ریه و قلب شود. با این حال، حرکت و ورزش سبک یکی از مهمترین عوامل در بهبود جریان خون و جلوگیری از عود آمبولی است، به شرط آنکه با برنامه و زمانبندی مناسب انجام شود.
۱. شروع ورزش بعد از آمبولی ریه
- توصیه میشود حرکت ملایم در خانه مانند راه رفتن کوتاه یا تمرینات پا در حالت نشسته انجام شود.
- هدف این مرحله، جلوگیری از بیحرکتی طولانی و کمک به جریان خون وریدی است.
- میتوان پیادهروی طولانیتر، تمرینات کششی و سبک هوازی مانند دوچرخه ثابت یا شنا سبک را اضافه کرد.
- شدت ورزش باید به آرامی افزایش یابد و بیمار نباید دچار تنگی نفس شدید یا درد قفسه سینه شود.
- با تایید پزشک، ورزشهای مقاومتی سبک و فعالیتهای هوازی متوسط میتوانند آغاز شوند.
- بازتوانی ریوی و تمرینات قلبی به تقویت عملکرد قلب و ریه و کاهش خستگی طولانیمدت کمک میکنند.
جمع بندی
آمبولی ریه یکی از بیماریهای جدی اما قابل درمان است که در صورت تشخیص بهموقع، میتوان از عوارض خطرناک و حتی تهدید کننده جان پیشگیری کرد. شناخت علائم هشداردهنده، بهویژه در افراد پرخطر مانند زنان باردار، سالمندان، بیماران سرطانی و افرادی که اخیراً جراحی شدهاند، نقش مهمی در کاهش عوارض دارد. تشخیص صحیح با روشهایی مانند سیتیاسکن و آزمایشهای تخصصی انجام میشود و درمان معمولاً شامل داروهای ضدانعقاد و در موارد خاص، اقدامات پیشرفتهتر یا جراحی است. رعایت مراقبتهای بعد از درمان، تغذیه سالم، تحرک مناسب و پیگیری پزشکی منظم، خطر عود آمبولی ریه را کاهش میدهد و به بهبود کامل بیمار کمک میکند.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
ارسال نظر