دیابت(قند خون بالا)چیست؟ علائم و روش های درمان دیابت

دیابت چیست؟

دیابت ملیتوس به گروهی از بیماری ها اطلاق می شود که بر نحوه استفاده بدن از قند خون (گلوکز) تأثیر می گذارد. گلوکز برای سلامتی شما حیاتی است زیرا منبع مهم انرژی برای سلول‌هایی است که ماهیچه‌ها و بافت‌های شما را می‌سازند. همچنین منبع اصلی سوخت مغز شماست. علت اصلی دیابت بسته به نوع آن متفاوت است. اما، فارغ از اینکه چه نوع دیابتی دارید، این بیماری می تواند منجر به افزایش قند در خون شما شود. قند بیش از حد در خون شما می تواند منجر به مشکلات جدی سلامتی شود.

 

دیابت مزمن شامل دو تیپ، دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 است. شرایط بالقوه برگشت پذیر دیابت شامل پیش دیابت (prediabetes) و دیابت بارداری است. پیش دیابت زمانی رخ می دهد که سطح قند خون شما بالاتر از حد طبیعی باشد، اما به اندازه ای بالا نباشد که به عنوان دیابت تشخیص داده شود.

 

پیش دیابت اغلب زمینه ای برای دیابت است مگر اینکه اقدامات مناسب برای جلوگیری از پیشرفت آن انجام شود. دیابت بارداری در دوران بارداری رخ می دهد اما ممکن است پس از زایمان برطرف شود. دیابت را می‌توان از جمله بیماری‌های مزمن و شایعی دانست که امروزه بسیاری از افراد را درگیر خود کرده است.

 

علت اصلی این بیماری بسته به نوع آن متفاوت بوده و در هر نوع دیابت، تجمع بیش از حد قند خون در بدن منجر به بروز مشکلات جدی برای سلامتی می‌شود. به دلیل اهمیت قند خون بالا و تاثیر بیماری دیابت بر کیفیت زندگی، در این مطلب ابتدا به اینکه اساسا دیابت چیست و انواع آن کدام است می‌پردازیم؛ سپس در مورد علائم دیابت، آزمایشات و روش‌های کنترل و پیشگیری از این بیماری نیز به‌طور مفصل صحبت خواهیم کرد.

دیابت شیرین چیست؟

دیابت شیرین(Diabetes mellitus) که به بیماری قند نیز شهرت دارد، نوعی بیماری متابولیکی بوده که بر نحوه استفاده بدن از قند خون تاثیر می‌گذارد. در دیابت، سطح گلوکز یا قند خون بیش از حد(قند خون بالاتر از ۱۲۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر در یک دوره طولانی‌‌مدت است) بالا است. این بیماری که به دلیل عدم تولید کافی انسولین توسط پانکراس یا ناتوانی سلول‌های بدن در واکنش به اثرات این هورمون به‌وجود می‌آید، نهایتا باعث می‌شود که مقدار زیادی گلوکز در خون باقی مانده و به سلول‌های بدن نرسد.

 

علائم اصلی این بیماری شامل تشنگی، تکرر ادرار، کاهش وزن و تاری دید بوده و اگر این وضعیت درمان نشود، سطح بالای گلوکز در خون با گذشت زمان می‌تواند مشکلات جدی‌تری(عوارض دیابت) برای سلامتی(مانند اختلالات قلبی‌عروقی، چشمی، کلیوی و عصبی) ایجاد کند. بنابراین مهم است افرادی که به دیابت مبتلا هستند، سطح قند خون خود را پیوسته در محدوده مناسبی نگه دارند.

انواع دیابت چیست؟

با توجه به علت بروز دیابت، این بیماری انواع مختلفی دارد که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

چه مدت طول می کشد پیش دیابت به دیابت تبدیل شود؟

همانطور که گفتیم داشتن پیش دیابت به این معناست که سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است، اما آنقدر هم بالا نیست که بتوان دیابت را تشخیص داد. در ایالات‌متحده، از هر ۳ بزرگسال، ۱ نفر مبتلا به پیش دیابت بوده و بیش از ۸ نفر از هر ۱۰ نفر اصلا نمی‌دانند که به آن دچار هستند؛ نکته اینجاست که بدون اقدام به‌موقع، بسیاری از افراد مبتلا به پیش دیابت می‌توانند در عرض ۵ سال به دیابت نوع ۲ مبتلا شوند.

انسولین در بدن چطور ساخته می شود؟

انسولین در سلول‌های بتای جزایر لانگرهانس تولید و ترشح می‌شود. در حقیقت، گلوکز با ورود به سلول بتا، یک سری واکنش‌های زنجیره‌ای را فعال می‌کند که در نهایت به تولید انسولین منجر می‌شود. پس از تولید، سلول‌های بتا آماده آزادسازی انسولین در دو مرحله هستند:

• مرحله اول

زمانی‌که سطح قند خون افزایش می‌یابد، انسولین به‌سرعت آزاد می‌شود.

• مرحله دوم

انسولین از وزیکول‌های تازه‌ تشکیل‌شده به‌ صورت آهسته و مستقل از سطح قند خون ترشح می‌شود.

مهمترین علائم دیابت

علائم دیابت، بسته به میزان قند خون فرد متفاوت است. برخی افراد، به‌ویژه کسانی که دچار پیش‌دیابت یا دیابت بارداری هستند، ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. در دیابت نوع ۱، علائم معمولا به‌سرعت شروع شده و شدت بیشتری دارند. علائم دیابت نوع ۲ نیز به‌ویژه در مراحل ابتدایی بیماری، ممکن است آنقدر تدریجی و خفیف باشند که حتی با گذشت سال‌ها، اصلا فرد متوجه نشود که به این بیماری مبتلاست. در ادامه، برخی از علائم دیابت نوع ۱ و نوع ۲ را بیان می‌کنیم:

• تشنگی مفرط(پلی دیپسی)
• خشکی دهان
• تکرر ادرار
• تاری دید
• کاهش وزن غیرعادی و بی‌دلیل
• وجود کتون‌ها(محصول فرعی تجزیه عضلات و چربی‌ها) در ادرار
• احساس خستگی و ضعف
• احساس عصبانیت یا تغییرات در خلق‌و‌خو
• زخم‌ها یا بریدگی‌هایی که به‌کندی بهبود می‌یابند
• ابتلا به عفونت‌های قارچی مکرر مانند عفونت لثه و پوست
• بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن دست‌ها و پاها
• خشکی و خارش پوست(معمولا در اطراف ناحیه واژن و کشاله ران)
• تیرگی و مخمل‌شدگی چین‌های پوست در نواحی گردن، زیر بغل و کشاله ران(آکانتوز نیگریکانس)
  

 

علائم دیابت بسته به میزان افزایش قند خون شما متفاوت است. برخی از افراد، به ویژه آنهایی که مبتلا به پیش دیابت یا دیابت نوع 2 هستند، ممکن است علائمی را تجربه نکنند. در دیابت نوع 1، علائم به سرعت ظاهر می شوند و شدیدتر می شوند.

 

دیابت نوع 1 می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه اغلب در دوران کودکی یا نوجوانی ظاهر می شود. 

دیابت نوع 2، نوع شایع تر، نیز می تواند در هر سنی ایجاد شود، اگرچه در افراد بالای 40 سال شایع تر است.

 

بیشتر بخوانید: آنچه باید در مورد دیابت نوع اول و درمان با انسولین بدانید

دیابت خاموش چیست؟

دیابت نوع ۲ نوعی بیماری مخفی بوده و اغلب آن را بیماری خاموش می‌نامند. زیرا اکثر مردم هیچ علامتی را تجربه نکرده یا علائم آنقدر خفیف هستند که ممکن است با علائم پیری اشتباه گرفته شوند. در واقع، علائم دیابت نوع ۲ می‌تواند به‌قدری ملایم یا نامحسوس باشد که بسیاری از افراد تا زمانی‌ که معاینه روتین یا آزمایش قند خون انجام نمی‌دهند، اصلا متوجه نمی‌شوند که به این بیماری مبتلا هستند. بنابراین تنها راه برای پی بردن به دیابت نوع ۲ انجام آزمایش خون بوده، که سطح قند خون را به‌دقت اندازه‌گیری می‌کند.

دیابت بی مزه چیست؟

دیابت بی مزه(Diabetes insipidus) یک بیماری نادر است، که در آن کلیه‌ها قادر به نگهداری آب در بدن نیستند. در واقع، دیابت بی مزه زمانی اتفاق می‌افتد که بدن نمی‌تواند به‌درستی تعادل مایعات را برقرار کند. در نتیجه، این وضعیت باعث تولید مقدار زیادی ادرار شده و حتی پس از نوشیدن مایعات بسیار، باز هم در فرد احساس تشنگی شدید ایجاد می‌کند. افراد مبتلا به دیابت بی مزه، ممکن است روزانه حدود ۱۹ لیتر ادرار تولید کنند؛ این در حالی است که حجم ادرار تولیدی روزانه در بزرگسالان به‌طور متوسط حدود ۱ تا ۳ لیتر است. با اینکه برای دیابت بی مزه درمان قطعی وجود ندارد، اما روش‌هایی برای کاهش علائم این بیماری در دسترس است.

انواع دیابت بی مزه

در بخش زیر، انواع دیابت بی مزه بر اساس علت زمینه‌ای آن‌ها را بیان می‌کنیم:

دیابت عصبی چیست؟

نوروپاتی دیابتیک(Diabetic neuropathy) نوعی آسیب عصبی است که می‌تواند در اثر دیابت رخ دهد. به عبارتی، قند خون بالا یا سطح بالای گلوکز می‌تواند به اعصاب سراسر بدن(بیشتر اعصاب پاها و ساق‌ها را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد) آسیب برساند. بسته به اعصاب آسیب‌دیده، علائم نوروپاتی دیابتی می‌تواند شامل درد و بی‌حسی در پاها، دست‌ها و انگشتان باشد. علاوه‌بر آن، این وضعیت ممکن است مشکلاتی در سیستم گوارشی، دستگاه ادراری، رگ‌های خونی و قلب ایجاد کند. در حقیقت، برخی افراد ممکن است علائم خفیفی را تجربه کرده و برای برخی دیگر، علائم نوروپاتی دیابتی بسیار دردناک و ناتوان‌کننده باشد. البته با مدیریت مداوم قند خون و داشتن سبک زندگی سالم، می‌توان از بروز نوروپاتی دیابتی پیشگیری کرده یا پیشرفت آن را کند کرد. 

انواع نوروپاتی دیابتی 

 چهار نوع اصلی نوروپاتی دیابتی وجود داشته، که ممکن است فرد، یک یا چند نوع آن را به‌طور همزمان با هم تجربه کند. علائم نوروپاتی دیابتی معمولا به تدریج بروز پیدا کرده و ممکن است تا زمانی که باعث آسیب عصبی قابل‌توجهی نشوند، ابدا توجه فرد را به خود جلب نکنند. ناگفته نماند، نوع علائم نوروپاتی دیابتی به نوع نوروپاتی و اعصابی که تحت‌ تاثیر قرار می‌گیرند، بستگی دارد.

تشخیص دیابت چیست؟

اشاره کردیم که پیش دیابت و دیابت نوع ۲ اغلب هیچ علائمی ندارند؛ به همین دلیل افرادی که در معرض عوامل خطر قرار دارند بهتر است با مشورت پزشک، آزمایش‌های مربوطه را انجام دهند. همانطور که می‌دانید تشخیص پیش دیابت در مراحل اولیه می‌تواند به افراد کمک کند تا از ابتلا به دیابت نوع ۲ جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر بیندازند. اکنون در بخش زیر، با انواع آزمایش دیابت آشنا می‌شویم:

آزمایش هموگلوبین A1C

در توضیح این تست ابتدا باید بگوییم که هموگلوبین A1C چیست؛ هموگلوبین گلیکوزیله یا HbA1c (که به آن گلیکوهموگلوبین نیز گفته می‌شود) نوعی هموگلوبین بوده، که به صورت شیمیایی به یک قند یا گلوکز متصل شده است. از آنجا که زمان فعال بودن گلبول‌های قرمز ۲ تا ۳ ماه است، آزمایش هموگلوبین A1C میانگین قند خون را در دو تا سه ماه گذشته اندازه‌گیری می‌کند. از مزایای این روش تشخیص، می‌توان به عدم نیاز به ناشتا بودن یا خوردن نوشیدنی پیش از آزمایش اشاره کرد.

آزمایش گلوکز پلاسمای ناشتا(Fasting Plasma Glucose)

این آزمایش سطح قند خون ناشتا را اندازه‌گیری کرده و به همین دلیل غالبا صبح زود و قبل از صبحانه انجام می‌شود. ناشتا بودن به این معناست که فرد می‌بایست حداقل ۸ ساعت قبل از آزمایش هیچ چیزی جز آب نخورده یا ننوشیده باشد. در این تست، در صورتی که قند خون ناشتا بیشتر یا مساوی ۱۲۶ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، دیابت تشخیص داده می‌شود.

نتیجه	FPG
نرمال	کمتر از ۱۰۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر
پیش‌دیابت	۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی‌گرم/دسی‌لیتر
دیابت	۱۲۶ میلی‌گرم/دسی‌لیتر یا بیشتر

تست تحمل گلوکز خوراکی(Oral Glucose Tolerance Test)

آزمایش OGTT یک آزمایش دو ساعته بوده، که سطح قند خون فرد را قبل و دو ساعت بعد از خوردن یک نوشیدنی شیرین (گلوکز خوراکی) اندازه‌گیری می‌کند. در حقیقت، این آزمایش به پزشک نشان می‌دهد که بدن فرد چگونه قند را پردازش می‌کند. در صورتی که قند خون دو ساعته بیشتر یا مساوی ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد، دیابت تشخیص داده می‌شود.

نتیجه	OGTT
نرمال	کمتر از ۱۴۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر
پیش‌دیابت	۱۴۰ تا ۱۹۹ میلی‌گرم/دسی‌لیتر
دیابت	۲۰۰ میلی‌گرم/دسی‌لیتر یا بیشتر

آزمایش گلوکز تصادفی پلاسما(Random (Casual) Plasma Glucose Test)

این آزمایش خون در هر زمانی از روز می‌تواند انجام شود. با توجه به این تست، دیابت زمانی تشخیص داده می‌شود که سطح گلوکز خون بیشتر یا مساوی ۲۰۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر باشد.

نکات مهم هنگام آزمایش دیابت یا پیش دیابت چیست؟

آزمایش قند خون ناشتا یک تست ساده، ایمن و رایج بوده، که برای تشخیص پیش‌دیابت، دیابت یا دیابت بارداری استفاده می‌شود. این آزمایش میزان قند موجود در خون را اندازه‌گیری کرده و معمولا صبح‌گاه و تنها با یک نمونه‌گیری خون انجام می‌شود. برای جلوگیری از هر گونه تداخل با نتایج، فرد می‌بایست به مدت ۸ تا ۱۲ ساعت پیش از آزمایش چیزی به جز آب نخورده باشد. در هنگام آزمایش قند خون ناشتا، پزشک یا پرستار انگشت را سوراخ کرده یا با استفاده از سوزن، خون را از ورید بازوی فرد می‌گیرد.

نتایج آزمایش قند خون ناشتا معمولا به سرعت و ظرف چند ساعت یا چند روز به فرد داده می‌شود. اگر سطح قند خون ناشتا بالا باشد، پزشک ممکن است برای اطمینان بیشتر، آزمایش را دوباره تکرار کند. همچنین اگر آزمایش نشان دهد که فرد پیش‌دیابت دارد، غالبا پزشک توصیه می‌کند که فرد این آزمایش را هر سال یا دو سال یکبار انجام دهد.

چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به دیابت خود یا فرزندتان مشکوک هستید، در صورت مشاهده علائم احتمالی دیابت، با پزشک خود تماس بگیرید. هرچه این بیماری زودتر تشخیص داده شود، درمان زودتر شروع می شود. اگر قبلاً دیابت برای شما تشخیص داده شده است، پس از دریافت تشخیص، تا زمانی که سطح قند خون شما پایدار گردد، نیاز به پیگیری پزشکی دقیق دارید.

علت دیابت چیست؟

برای فهم بهتر بیماری دیابت الزم است ابتدا بدانیم چگونه گلوکز در حالت نرمال در بدن عمل می کند. انسولین یک هورمون مترشحه از غده پانکراس واقع در پشت و پایین قسمت شگ است. پانکراس انسولین را به جریان خون ترشح می کند، انسولین به گردش می آید و سلول‌ها را قادر میکند تا گلوکز را وارد کنند؛ انسولین میزان قند خون را در بدن کاهش می دهد و با کاهش سطح قند خون، ترشح انسولین از پانکراس نیز کاهش می یابد. دلایل بروز قند خون بالا بسته به نوع دیابت متفاوت بوده، که آن‌ها را در بخش زیر بررسی می‌کنیم:

نقش گلوکز در دیابت

گلوکز اصلی‌ترین قند موجود در خون و منبع اصلی انرژی بدن محسوب شده که از غذایی که می‌خوریم تامین می‌شود؛ به‌عبارتی، بدن بیشتر غذاها را به گلوکز تجزیه کرده و سپس آن را وارد جریان خون می‌کند. وقتی سطح قند خون افزایش پیدا می‌کند، به پانکراس(لوزالمعده) سیگنالی می‌‌رسد که ترشح انسولین را افزایش دهد. انسولین نیز هورمونی است که به گلوکز کمک می‌کند تا وارد سلول‌های بدن شده و به‌عنوان منبع انرژی، مورد استفاده قرار گیرد.

سطح قند خون می‌تواند بیش از حد بالا برود، که این افزایش قند خون هایپرگلیسمی نام دارد. هیپوگلیسمی یا پایین بودن قند خون نیز زمانی رخ می‌دهد که سطح قند خون پایین‌تر از حد طبیعی و سالم(برای بسیاری از افراد مبتلا به دیابت، به معنای سطح قند خون کمتر از ۷۰ میلی‌گرم بر دسی‌لیتر است) باشد. نهایتا، سطوح سالم قند خون بین ۷۰ تا ۹۹ میلی‌گرم در دسی‌لیتر(mg/dL) است.

•  گلوکز از دو منبع کلی تامین می شود: غذا و کبد 
• قند به گردش خون جذب می شود و در ادامه به کمک انسولین وارد سلول‌ها می شود.
• کبد گلوکز را ذخیره و تولید می کند.
• در هنگام افت قند خون مثل گرسنگی، کبد گایکوژن ذخیره ای خود را به گلوکز می شکند تا سطح گلوکز خود را به حالت نرمال برساند.

علت دیابت نوع 1

علت دقیق دیابت نوع 1 ناشناخته است. آنچه شناخته شده است این است که سیستم ایمنی شما - که به طور معمول با باکتری ها یا ویروس های مضر مبارزه می کند - به سلول های تولید کننده انسولین در لوزالمعده حمله کرده و آنها را از بین می برد. این اتفاق باعث می شود که انسولین در بدنتان تولید نشود یا کاهش یابد. قند  به جای اینکه به سلول های شما وارد شود، در جریان خون انباشته می شود. تصور می شود که علت دیابت نوع 1 ترکیبی از فاکتورهای حساسیت ژنتیکی و محیطی است، اگرچه این فاکتورها به طور مشخص هنوز شناخته شده نیستند. اما باور براین است که وزن فاکتوری برای دیابت نوع 1 نیست.

علت پره دیابت(پیش دیابت) و دیابت نوع 2

در پیش دیابت - که می تواند منجر به دیابت نوع 2 شود - و در دیابت نوع 2، سلول های شما در برابر عملکرد انسولین مقاوم می‌شوند و پانکراس شما قادر به تولید انسولین کافی برای غلبه بر این مقاومت نیست. قند به جای ورود به داخل سلول‌های شما برای تولید، در جریان خون شما تجمع می‌یابد.

 

اینکه دقیقاً چرا این اتفاق می افتد نامشخص است، اگرچه اعتقاد بر این است که عوامل ژنتیکی و محیطی نیز در ایجاد دیابت نوع 2 نقش دارند. اضافه وزن به شدت در ایجاد دیابت نوع 2 مرتبط است، اما همه افراد مبتلا به دیابت نوع 2 اضافه وزن ندارند.

علائم دیابت در زنان و مردان

با اینکه هیچ تفاوت عمده‌ای بین علائم دیابت در مردان و زنان وجود ندارد، ممکن است در برخی موارد علائم بیماری در این دو جنس قدری با یکدیگر متفاوت باشد. برای مثال، زنان مبتلا به دیابت ممکن است بیشتر از مردان دچار عفونت‌های قارچی واژن و عفونت‌های مجاری ادراری شوند؛ این در حالی است که مردان مبتلا به دیابت درمان‌نشده، معمولا با از دست دادن توده عضلانی و ناتوانی جنسی یا اختلال نعوظ (ED) مواجه می‌‌شوند.

علائم دیابت در کودکان

با اینکه دیابت نوع ۱ می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما معمولا در کودکان ۵ تا ۶ ساله و ۱۱ تا ۱۳ ساله (احتمالا به دلیل هورمون‌ها) بیشتر مشاهده می‌شود. از طرفی، دیابت نوع ۲ که بیشتر در بزرگسالان رخ می‌دهد، ممکن است به دلیل افزایش وزن و چاقی مفرط در کودکان نیز بروز کند. در ادامه، به علائم اولیه دیابت در کودکان که والدین می‌بایست به آن‌ها توجه کنند، اشاره می‌کنیم:

 

بیشتر بخوانید: دیابت نوع دو چیست و چه علائمی دارد

 

دلایل دیابت بارداری چیست؟

در طول بارداری، جفت برای حفظ بارداری شما هورمون تولید می کند. این هورمون ها سلول های شما را نسبت به انسولین مقاوم تر می کنند. به طور معمول، پانکراس شما با تولید انسولین اضافی کافی برای غلبه بر این مقاومت پاسخ می دهد. اما گاهی اوقات پانکراس نمی تواند این وضعیت را حفظ کند. هنگامی که این اتفاق می افتد، گلوکز بسیار کمی وارد سلول های شما می شود و مقدار زیادی در خون شما باقی می ماند و در نتیجه دیابت بارداری ایجاد می شود. 

علائم دیابت بارداری

معمولا افزایش قند خون در دوران بارداری، علائم به‌خصوصی ندارد؛ فقط ممکن است فرد نسبت به حالت عادی، کمی بیشتر تشنه‌تر شود یا اینکه بیشتر از حد معمول، ادرار کند. علاوه‌بر آن، خشکی دهان یا احساس خستگی نیز از دیگر علائم دیابت حاملگی هستند.

آزمایش های دیابت حاملگی

دیابت حاملگی به معنای قند خون بالا در دوران بارداری (بیشتر در سه‌ماهه دوم یا سوم) بوده، که معمولا پس از زایمان از بین می‌رود. با اینکه دیابت بارداری می‌تواند برای مادر و نوزاد مشکلاتی ایجاد کند، اما اگر این بیماری زود تشخیص داده شده و به‌خوبی مدیریت شود، خطرات آن قابل‌کنترل است.

 

در هفته‌های ۸ تا ۱۲ بارداری، ماما یا پزشک با پرسش سوالاتی، متوجه می‌شود که آیا فرد در معرض خطر ابتلا به دیابت بارداری قرار دارد یا خیر. اگر پزشک به شرایط مشکوک شود، احتمالا آزمایش غربالگری در بین هفته‌های ۲۴ تا ۲۸ بارداری انجام می‌شود؛ چراکه دیابت بارداری معمولا در هفته ۲۴ حاملگی بروز می‌کند.

 

آزمایش غربالگری (OGTT) حدود ۲ ساعت طول کشیده و شامل دو مرحله است؛ بدین صورت که ابتدا یک آزمایش خون هنگام صبح، زمانی‌که فرد به مدت ۸ تا ۱۰ ساعت هیچ غذایی نخورده است انجام می‌شود. سپس یک نوشیدنی قندی به فرد داده شده و پس از ۲ساعت استراحت، یک نمونه خون دیگر (برای بررسی اینکه بدن چگونه با گلوکز برخورد می‌کند) از شخص گرفته می‌شود.

فاکتورهای خطر دیابت نوع 1

اگرچه علل اصلی دیابت نوع 1 مشخص نیستند، عواملی که می توانند نشانه افزایش خطر باشند عبارت اند از:

1. سابقه خانوادگی 

اگر والدین یا خواهر و برادری مبتلا به دیابت نوع 1 داشته باشید، خطر شما افزایش می یابد.

 

2. فاکتورهای محیطی 

شرایطی مانند قرار گرفتن در معرض یک بیماری ویروسی احتمالاً در دیابت نوع 1 نقش دارد.

 

3. وجود سلول های مخرب سیستم ایمنی (اتوآنتی بادی)

گاهی اوقات اعضای خانواده افراد مبتلا به دیابت نوع 1 برای وجود اتوآنتی بادی دیابت آزمایش می شوند. اگر این اتوآنتی بادی ها را دارید، خطر ابتلا به دیابت نوع 1 در شما افزایش می یابد. اما همه کسانی که این اتوآنتی بادی ها را دارند به دیابت مبتلا نمی شوند.

 

4.جغرافیا

برخی کشورها مانند فنلاند و سوئد، نرخ بالاتری از دیابت نوع 1 دارند.

 

فاکتورهای خطر برای دیابت نوع 2

محققان به طور کامل درک نمی کنند که چرا برخی افراد به پیش دیابت و دیابت نوع 2 مبتلا می شوند و برخی دیگر به دیابت مبتلا نمی شوند. عوامل خاصی خط ابتلا را افزایش می دهند، از جمله:

1. وزن

هرچه بافت چربی بیشتری داشته باشید، سلول های شما در برابر انسولین مقاوم تر می شوند.

 

2. عدم تحرک

هرچه فعالیت کمتری داشته باشید، خطر ابتلا شما بیشتر است. فعالیت بدنی به شما کمک می کند وزن خود را کنترل کنید، گلوکز را به عنوان انرژی مصرف می کند و سلول های شما را نسبت به انسولین حساس تر می کند.

 

3. سابقه خانوادگی

اگر والدین یا خواهر و برادرتان مبتلا به دیابت نوع 2 باشند، خطر شما افزایش می یابد.

 

4. نژاد یا قومیت

  اگرچه مشخص نیست که چرا، برخی از افراد - از جمله سیاه پوستان، اسپانیایی تبارها، سرخپوستان آمریکایی و مردم آسیایی آمریکایی - در معرض خطر بیشتری هستند.

 

5. سن

خطر شما با افزایش سن افزایش می یابد. این ممکن است به این دلیل باشد که با افزایش سن تمایل به ورزش کمتر، کاهش حجم عضلات و افزایش وزن دارید. اما دیابت نوع 2 در میان کودکان، نوجوانان و جوانان نیز در حال افزایش است.

 

6. دیابت بارداری

اگر در دوران بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده اید، خطر ابتلا به پیش دیابت و دیابت نوع 2 در شما افزایش می یابد. اگر نوزادی با وزن بیش از 9 پوند (4 کیلوگرم) به دنیا بیاورید، در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 نیز هستید.

 

7. سندرم تخمدان پلی کیستیک

برای زنان، داشتن سندرم تخمدان پلی کیستیک –(یک بیماری شایع که با قاعدگی های نامنظم، رشد موهای زائد و چاقی مشخص می شود) خطر ابتلا به دیابت را افزایش می دهد.

 

8. فشار خون بالا

داشتن فشار خون بیش از 140/90 میلی متر جیوه (میلی متر جیوه) با افزایش خطر ابتلا به دیابت نوع 2 مرتبط است.

 

9. سطوح غیر طبیعی کلسترول و تری گلیسیرید

اگر سطوح پایینی از لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL) یا کلسترول "خوب" دارید، خطر ابتلا به دیابت نوع 2 در شما بیشتر است. تری گلیسیرید نوع دیگری از چربی است که در خون حمل  می شود.

افرادی که سطح تری گلیسیرید بالایی دارند در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع 2 هستند. پزشک می تواند به شما اطلاع دهد که سطح کلسترول و تری گلیسیرید شما چقدر است.

 

برای اطلاعات بیشتر، مقاله فشار خون چیست را مطالعه فرمایید.

  

فاکتورهای خطر برای دیابت بارداری

زنان باردار ممکن است به دیابت بارداری مبتلا شوند. برخی از زنان بیشتر از دیگران در معرض خطر هستند. عوامل خطر ابتلا به دیابت بارداری عبارتند از:

• سن

زنان بالای 25 سال در ریسک بالای بیماری هستند.

 

• سابقه خانوادگی یا شخصی

خطر ابتلا به این بیماری در صورت ابتلا به پیش دیابت (پیش زمینه دیابت نوع 2) یا اگر یکی از اعضای نزدیک خانواده، مانند والدین یا خواهر و برادر، مبتلا به دیابت نوع 2 داشته باشید، افزایش می یابد. همچنین اگر در بارداری قبلی دیابت بارداری داشته باشید، اگر نوزاد بسیار بزرگی به دنیا بیاورید یا مرده زایی بدون دلیل داشته باشید، در معرض خطر بیشتری هستید.

 

• وزن

بالا پیش از بارداری خطر ابتلا را افزایش می دهد.

 

• نژاد

به دلایلی که مشخص نیست، زنان سیاهپوست، اسپانیایی تبار، سرخپوستان آمریکایی یا آسیایی آمریکایی بیشتر در معرض ابتلا به دیابت بارداری هستند. 

عوارض دیابت چیست؟

عوارض طولانی مدت دیابت به تدریج ایجاد می شود. هر چه مدت طولانی تری دیابت داشته باشید - و قند خون شما کمتر کنترل شود - خطر عوارض بیشتر می شود. در نهایت، عوارض دیابت ممکن است ناتوان کننده یا حتی تهدید کننده زندگی باشد. عوارض احتمالی عبارتند از:

• بیماری قلب و عروقی

دیابت به طور چشمگیری خطر ابتلا به مشکلات مختلف قلبی عروقی از جمله بیماری عروق کرونر همراه با درد قفسه سینه (آنژین)، حمله قلبی، سکته مغزی و تنگ شدن شریان ها (آترواسکلروز) را افزایش می دهد. اگر دیابت دارید، احتمال ابتلا به بیماری قلبی یا سکته بیشتر است.

 

• آسیب عصبی (نوروپاتی)

قند اضافی می تواند به دیواره رگ های خونی ریز (مویرگ ها) که اعصاب شما را تغذیه می کنند، به خصوص در پاها آسیب برساند. این می تواند باعث گزگز، بی حسی، سوزش یا درد شود که معمولاً از نوک انگشتان پا یا انگشتان دست شروع می شود و به تدریج به سمت بالا گسترش می یابد.

در صورت عدم درمان، ممکن است تمام حس خود را در اندام های آسیب دیده از دست بدهید. آسیب به اعصاب مربوط به هضم می تواند مشکلاتی مانند تهوع، استفراغ، اسهال یا یبوست ایجاد کند. برای مردان، ممکن است منجر به اختلال نعوظ شود.

 

• آسیب کلیه (نفروپاتی)

کلیه ها حاوی میلیون ها دسته رگ های خونی ریز (گلومرول ها) هستند که مواد زائد خون شما را فیلتر می کنند. دیابت می تواند به این سیستم فیلتر آسیب برساند. آسیب شدید می تواند منجر به نارسایی کلیه یا بیماری غیرقابل برگشت کلیه شود که ممکن است به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز داشته باشد.

 

• آسیب چشم (رتینوپاتی)

دیابت می تواند به رگ های خونی شبکیه آسیب برساند (رتینوپاتی دیابتی) که به طور بالقوه منجر به کوری می شود. دیابت همچنین خطر سایر بیماری های جدی بینایی مانند آب مروارید و گلوکوم را افزایش می دهد.

 

• آسیب پا

آسیب عصبی در پا یا جریان خون ضعیف در پاها، خطر عوارض مختلف پا را افزایش می دهد. در صورت عدم درمان، بریدگی ها و تاول ها می توانند عفونت های جدی ایجاد کنند که اغلب به خوبی بهبود نمی یابند. این عفونت ها ممکن است در نهایت نیاز به قطع انگشت، قسمت مچ به پایین یا قطع از ساق پا داشته باشند.

 

• شرایط پوستی

دیابت ممکن است شما را بیشتر مستعد مشکلات پوستی، از جمله عفونت های باکتریایی و قارچی کند.

 

• مشکلات شنوایی

مشکلات شنوایی در افراد مبتلا به دیابت شایع تر است

 

• بیماری آلزایمر

دیابت نوع 2 ممکن است خطر ابتلا به زوال عقل مانند بیماری آلزایمر را افزایش دهد. هرچه کنترل قند خون شما ضعیف‌تر باشد، به نظر می‌رسد که این خطر بیشتر باشد. اگرچه تئوری هایی در مورد نحوه ارتباط این اختلالات وجود دارد، اما هنوز هیچ یک ثابت نشده اند.

 

• افسردگی

علائم افسردگی در افراد مبتلا به دیابت نوع 1 و نوع 2 شایع تر است. افسردگی می تواند بر مدیریت دیابت تأثیر بگذارد.

 

عوارض دیابت بارداری

بسیاری از زنان مبتلا به دیابت فرزندان سالم دنیا می آورند. اگرچه قند خون کنترل نشده یا درمان نشده می تواند مشکلاتی برای شما یا فرزندتان به بار آورد. عوارض در نوزاد می تواند متعاقب دیابت بارداری رخ دهد که شامل موارد زیر است:

• رشد اضافی

گلوکز اضافی می تواند از جفت عبور کند، پانکراس جنین شما را تحریک می کند تا انسولین اضافی بسازد. این می تواند باعث بزرگ شدن بیش از حد کودک شما (ماکروزومی) شود. نوزادان بسیار بزرگ به احتمال زیاد نیاز به زایمان سزارین دارند.

 

• قند خون پایین

گاهی اوقات نوزادان مادران مبتلا به دیابت بارداری در مدت کوتاهی پس از تولد دچار قند خون پایین (هیپوگلیسمی) می شوند زیرا تولید انسولین خود آنها زیاد است. تغذیه سریع و گاهی محلول گلوکز داخل وریدی می تواند سطح قند خون نوزاد را به حالت عادی برگرداند.

 

• ابتلا به دیابت نوع 2 در بزرگسالی

نوزادان مادرانی که مبتلا به دیابت بارداری هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به چاقی و دیابت نوع 2 در مراحل بعدی زندگی هستند.

 

• مرگ

دیابت بارداری درمان نشده می تواند منجر به مرگ نوزاد، قبل یا اندکی پس از تولد شود.

دیابت می‌تواند منجر به عوارض حاد و طولانی‌مدت شود که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم:

عوارض دیابت بارداری برای مادر

عوارض در مادر می تواند متعاقب دیابت بارداری رخ دهد که شامل موارد زیر است:

• پره اکلامپسی

این بیماری با فشار خون بالا، پروتئین اضافی در ادرار و تورم در پاها مشخص می شود. پره اکلامپسی می تواند منجر به عوارض جدی یا حتی تهدید کننده حیات برای مادر و نوزاد شود.

 

• دیابت بارداری پس آیند

هنگامی که در یک بارداری به دیابت بارداری مبتلا شده اید، احتمال ابتلای شما به دیابت در بارداری بعدی بیشتر است. همچنین با افزایش سن، احتمال ابتلا به دیابت - معمولاً دیابت نوع 2 - بیشتر می شود.

 

• عوارض پره دیابت

پره دیابت می تواند به سمت دیابت تیپ 2 پیش رود.

 

راه های پیشگیری از دیابت

دیابت نوع 1 قابل پیشگیری نیست. با این حال، انتخاب های سبک زندگی سالم که به درمان پیش دیابت، دیابت نوع 2 و دیابت بارداری کمک می کند، می تواند به پیشگیری از آنها نیز کمک کند:

• غذاهای سالم بخورید

غذاهایی را انتخاب کنید که چربی و کالری کمتری دارند و فیبر بیشتری داشته باشند. روی میوه ها، سبزیجات و غلات کامل تمرکز کنید. 

 

• فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید

حدود 30 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در بیشتر روزهای هفته یا حداقل 150 دقیقه فعالیت هوازی متوسط در هفته را در برنامه خود قرار دهید.

 

• وزن اضافی را از دست بدهید

اگر اضافه وزن دارید، از دست دادن حتی 7 درصد از وزن بدنتان(به عنوان مثال، 14 پوند (6.4 کیلوگرم) اگر 200 پوند(90.7 کیلوگرم) وزن دارید) می تواند خطر ابتلا به دیابت را کاهش دهد. با این حال سعی نکنید در دوران بارداری وزن کم کنید. با پزشک خود در مورد اینکه چه مقدار وزن برای شما در دوران بارداری سالم است صحبت کنید.

 

برای حفظ وزن خود در محدوده سالم، روی تغییرات دائمی در عادات غذایی و ورزش خود تمرکز کنید. با یادآوری مزایای کاهش وزن، مانند قلب سالم تر، انرژی بیشتر و بهبود عزت نفس، به خود انگیزه دهید. گاهی اوقات دارو نیز یک گزینه خوب است. داروهای خوراکی دیابت مانند متفورمین(Glumetza، Fortamet و.. ) ممکن است خطر ابتلا به دیابت نوع 2 را کاهش دهند که باید با نظر پزشک تجویز شوند - اما انتخاب سبک زندگی سالم همچنان ضروری است. حداقل سالی یک بار قند خون خود را چک کنید تا مطمئن شوید که به دیابت نوع 2 مبتلا نشده اید.

آیا دیابت درمان دارد؟

هیچ درمان قطعی برای دیابت وجود ندارد. البته مطالعات نشان می‌دهند که برخی افراد می‌توانند دیابت نوع ۲ را معکوس کنند. معکوس کردن دیابت به معنای مدیریت و کنترل دقیق سطح قند خون تا جایی است که دیگر فرد نیازی به مصرف دارو نداشته باشد. به عبارتی، با پیروی از یک برنامه غذایی سالم و ورزش منظم (کاهش وزن) ممکن است فرد بتواند بدون نیاز به دارو به سطوح طبیعی قند خون رسیده و آن را حفظ کند. البته لازم به ذکر است، از آنجا که دیابت نوع ۲ یک بیماری مداوم است، معکوس کردن آن به معنای درمان کامل این وضعیت نیست.

درمان دیابت بدون دارو

• پیروی از رژیم غذایی سالم و متعادل
• کاهش وزن برای رسیدن به BMI در محدوده سالم
• داشتن زندگی فعال
• نظارت منظم بر سطح قند خون

پیشگیری غذایی از ابتلا به دیابت

هر غذایی که بتواند منجر به افزایش وزن شود، فرد را در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار می‌دهد. در بخش زیر، ابتدا غذاهای رایجی که می‌بایست از خوردن آنها پرهیز کرده یا مصرف آنها در حد اعتدال باشد را معرفی می‌کنیم:

در بخش زیر، به مهم‌ترین غذاهایی که با کاهش خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ مرتبط بوده و در رژیم‌‌های غذایی مانند رژيم مدیترانه‌ای، نیوکاسل و اتکینز استفاده می‌شوند، اشاره می‌کنیم:

• نوشیدنی‌هایی مانند آب ساده، چای یا قهوه بدون شکر
• کربوهیدرات‌های پرفیبر و غلات کامل مانند برنج قهوه‌ای، پاستای گندم کامل، نان گندم کامل و جو دوسر
• میوه‌هایی مانند سیب و توت‌ها
• سبزیجات برگ سبز مانند اسفناج، کلم‌کاله، تربچه، آرگولا یا راکت
• حبوبات مانند نخود، لوبیا و عدس
• محصولات لبنی مانند ماست و شیر بدون شکر اضافه
• مواد پروتئینی مانند تخم‌مرغ، ماهی سالمون و ماکرل، مرغ و بوقلمون بدون پوست
• آجیل، دانه‌ها و مغزهای بدون نمک
• چربی‌های سالم مانند آووکادو، روغن زیتون و روغن کانولا

ورزش برای دیابت

در حالی‌که رژیم غذایی برای مدیریت و معکوس کردن دیابت مهم است، صرفا تمرکز بر رژیم غذایی می‌تواند منجر به پیشرفت‌های متناوب و سپس شکست‌های موقتی شود. از این رو، افزایش فعالیت بدنی را می‌توان راهی برای بهبود دیابت دانست. به‌ عبارتی، ورزش منظم، مکمل رژیم غذایی بوده و باعث می‌شود تغییرات پایدار و بلندمدت در سبک زندگی فرد ایجاد شود.

 

ورزش می‌تواند تناسب اندام را بهبود بخشد، در کاهش وزن موثر بوده و به بدن کمک کند تا از انسولین به‌طور موثرتری استفاده کند. در واقع، ورزش کردن باعث می‌شود تا بدن نسبت به انسولینی که تولید می‌شود حساس‌تر شده و دیابت را وارد مرحله بهبودی کند. با اینکه انجام هر نوع ورزشی سودبخش است، اما به‌طور ایده‌آل، گنجاندن ترکیبی از فعالیت‌های هوازی و تمرینات قدرتی در برنامه روزانه می‌تواند کاهش وزن حداکثری و کاهش مقاومت به انسولین را به‌همراه داشته باشد. برای مثال، افراد می‌توانند با پیاده‌روی، شنا، دوچرخه‌سواری یا حتی رقص، زندگی فعالی را برای خود رقم بزنند.

 جراحی کاهش وزن

افراد مبتلا به دیابت که شاخص توده بدنی آنها ۳۵ یا بیشتر است، ممکن است واجد شرایط جراحی کاهش وزن باشند. یکی از انواع رایج جراحی کاهش وزن که می‌تواند دیابت را حدود ۶۰ تا ۷۰٪ معکوس کند، جراحی اسلیو معده (گاسترکتومی) است؛ این نوع جراحی با تغییر در سیستم گوارشی و کاهش ظرفیت معده، باعث کم‌خوری افراد می‌شود.

روزه‌داری

روزه‌داری یا فستینگ(عدم خوردن و نوشیدن کالری برای مدت زمان معین) می‌تواند راهی عملی برای کاهش وزن باشد و به معکوس کردن دیابت نوع ۲ کمک کند. برای مثال، مصرف کالری بسیار کم (۵۰۰ تا ۶۰۰ کیلو کالری) ۲ روز در هفته و رژیم غذایی معمولی در سایر روزها به افراد مبتلا به دیابت نوع ۲ کمک می‌کند تا علاوه‌بر کم کردن وزن، سطح قند خون خود را نیز کاهش دهند. اگر شما نیز تصمیم دارید فستینگ را امتحان کنید، حتما ابتدا آن را با پزشک خود در میان بگذارید.

نظارت بر قند خون

نظارت دقیق بر قند خون بخش حیاتی از کنترل دیابت است. زیرا همین کار ساده به فرد کمک می‌کند تا متوجه شود که چگونه غذا، نوشیدنی و فعالیت‌های گوناگون بر سطح قند خون او تاثیر می‌گذارند. نهایتا، اگر فرد بتواند الگوها را شناسایی کند، قادر است سطح قند خون خود را بهبود ببخشد، وضعیت سلامت خود را حفظ کرده و خطر ابتلا به عوارض دیابت را کاهش دهد. 

درمان مرحله پیش دیابتی

درمان و معکوس کردن پیش‌دیابت، از طریق تغییرات سبک زندگی میسر است. در واقع، خوردن غذاهای مغذی و انجام ورزش منظم نه‌تنها می‌تواند به بازگرداندن سطح قند خون به سطوح سالم کمک کند، بلکه از دیابت نوع ۲ نیز جلوگیری کرده یا آن را به تاخیر می‌اندازد. تغییرات سبک زندگی برای درمان مرحله پیش دیابتی شامل موارد زیر است:

کاهش وزن

فعالیت منظم

تغییرات غذایی

کاهش یا مدیریت استرس

ترک سیگار

درمان مشکلات خواب

مدیریت کلسترول و فشار خون بالا 

 

البته اگر تغییرات سبک زندگی نتواند سطح قند خون را بهبود ببخشد یا اینکه عوامل خطر زیادی برای دیابت نوع ۲ وجود داشته باشد، پزشک ممکن است داروهای خوراکی خاصی مانند متفورمین و آکاربوز را نیز برای فرد تجویز کند.

درمان دارویی دیابت چیست؟

با اینکه درمانی برای دیابت وجود ندارد، یکی از راه‌های کنترل این بیماری در بیشتر افراد، مصرف دارو است. البته نیاز به دارو یا عدم نیاز به آن، بستگی به نوع دیابت داشته و فقط پزشک آن را تشخیص می‌د‌هد. در بخش زیر، با داروهایی که برای کنترل دیابت استفاده می‌شوند، آشنا می‌شویم.

داروها‌ی دیابت نوع ۱

انسولین رایج‌ترین دارو برای درمان دیابت نوع ۱ بوده، که به صورت انفوزیون زیر پوست (با کمک پمپ انسولین) یا به صورت تزریق به بدن می‌رسد. انواع مختلف انسولین بسته به زمان شروع اثر، مدت زمان اثرگذاری و اینکه آیا دارای اوج عملکرد هستند یا خیر، با یکدیگر متفاوت‌اند. همچنین، نوع انسولین مورد نیاز فرد، به حساسیت بدن او به انسولین و شدت کمبود آن نیز بستگی دارد. این انواع عبارتند از:

انسولین کوتاه اثر(Short-acting insulin)
این انسولین ۳۰ دقیقه پس از تزریق وارد خون شده، ۲ تا ۳ ساعت بعد، به اوج اثر خود می‌‌رسد و معمولا برای مدت ۳ تا ۶ ساعت موثر است. از انواع انسولین معمولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

Humulin R U-100

Novolin R FlexPen

Novolin R ReliOn

Novolin R FlexPen ReliOn

 

• انسولین سریع‌الاثر(Rapid-acting insulin)
  انسولین سریع‌الاثر در عرض ۱۵ دقیقه شروع به کار می‌کند. زمان اوج اثر آن ۱ تا ۲ ساعت بعد از استفاده بوده و دارو بین ۲ تا ۴ ساعت اثر دارد. انواع مختلف انسولین سریع‌الاثر عبارتند از:

انسولین استنشاقی(Afrezza)

انسولین آسپارت که با برندهای مختلف مانند Fiasp، NovoLog، Fiasp PenFill به فروش می‌سد

انسولین گلولیزین(Apidra, Apidra SoloStar)

انسولین لیسپرو که با برندهای مختلف مانند Admelog، Humalog و Humalog Junior KwikPen  به فروش می‌رسد.

انسولین لیسپرو-آی‌بی‌سی(Lyumjev, Lyumjev KwikPen)

 

انسولین با اثر میان‌مدت
انسولین با اثر میان‌مدت معمولا ۲ تا ۴ ساعت بعد از استفاده شروع به کار می‌کند. زمان اوج اثر این انسولین، حدود ۱۲ ساعت بوده و معمولا بین ۱۲ تا ۱۸ ساعت موثر است. از نمونه‌های این انسولین می‌توان به انسولین ایزوفان که با برندهای مختلف به فروش می‌رسد، اشاره کرد:

Humulin N U-100

Humulin N KwikPen

Novolin N

Novolin N FlexPen

 Novolin N ReliOn

Novolin N FlexPen ReliOn

 

انسولین با اثر طولانی
انسولین بلند اثر به کاهش سطح گلوکز خون تا ۲۴ ساعت یا بیشتر کمک می‌کند. در واقع، این نوع انسولین بدون داشتن اوج اثر، سطح قند خون فرد را برای مدت طولانی‌تری ثابت نگه می‌دارد. انواع مختلف انسولین بلند اثر شامل موارد زیر است:

انسولین دِگلودِک(Tresiba, Tresiba FlexTouch)

انسولین دِتِمیر(Levemir)

انسولین گلارژین که با برندهای مختلف مانند Lantus، Toujeo SoloStar و Basaglar KwikPen به فروش می‌رسد.

انسولین معمولی غلیظ‌شده(Humulin R U-500, Humulin R U-500 KwikPen)

 

• آمیلینومیمتیک‌های تزریقی
  پراملینتاید (SymlinPen) یک آمیلینومیمتیک بوده و قبل از وعده‌های غذایی مصرف می‌شود. این داروی تزریقی با به تعویق انداختن زمان تخلیه معده کار خود را انجام داده و اشتها را کاهش می‌دهد. همچنین ترشح هورمون گلوکاگون بعد از غذا را کاهش می‌دهد (که باعث کاهش قند خون می‌شود).

داروهای دیابت نوع ۲

با اینکه بیشتر داروهای دیابت نوع ۲ خوراکی هستند، اما ممکن است برای افراد مبتلا به این بیماری از انسولین یا داروهای تزریقی نیز استفاده شود.

انسولین
پزشک ممکن است همان انواع انسولین‌هایی که برای درمان دیابت نوع ۱ استفاده می‌شوند را برای دیابت نوع ۲ نیز توصیه کند. همانند دیابت نوع ۱، نوع انسولین مورداستفاده به شرایط فرد و شدت کمبود انسولین در بدنش بستگی دارد. 

مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز

این داروها با کمک به تجزیه غذاهای نشاسته‌ای و شکر موجود در غذا‌ها، باعث کاهش سطح قند خون می‌شوند. مصرف مهارکننده‌های آلفا گلوکوزیداز می‌تواند باعث هیپوگلیسمی (قند خون پایین) شود؛ از این رو اگر این داروها با سایر داروهای دیابتی مصرف شوند، ممکن است خطر هیپوگلیسمی بیش از پیش افزایش یابد. بنابراین، مهم است که این داروها را فقط طبق دستور پزشک استفاده کنید:

آکاربوز

میگلیتول (Glyset)

بیگوانیدها
بیگوانیدها میزان گلوکز تولید شده توسط کبد و میزان جذب گلوکز توسط روده‌ها را کاهش می‌دهند. این داروها همچنین بدن را نسبت به انسولین حساس‌تر کرده و به عضلات کمک می‌کنند تا گلوکز را جذب کنند. معروف‌ترین بیگوانید، متفورمین بوده که به‌عنوان رایج‌ترین داروی خوراکی برای دیابت نوع ۲ شناخته می‌شود. متفورمین که می‌تواند با سایر داروهای دیابت نوع ۲ ترکیب شود، در داروهای زیر وجود دارد:

متفورمین-آلوگلیپتین(Kazano)

متفورمین/کاناگلیفلوزین(Invokamet)

متفورمین/داپاگلیفلوزین(Xigduo XR)

متفورمین/امپاگلیفلوزین(Synjardy)

متفورمین/ارتوگلیفلوزین(Segluromet)

متفورمین/گلیبورید(Glucovance)

متفورمین/رپاگلی‌نید(PrandiMet)

متفورمین/روزگلیتازون(Avandamet)

متفورمین/ساکساگلیپتین(Kombiglyze XR)

متفورمین/سیتاگلیپتین(Janumet, Janumet XR)

 

• مهارکننده‌های دی پپتیدیل پپتیداز-۴ (DPP-4)
  مهارکننده‌های DPP-4 برای کاهش قند خون بدون ایجاد هیپوگلیسمی(قند خون پایین) استفاده می‌شوند. این داروها آنزیم DPP-4 را(این آنزیم، هورمون اینکرتین را که به‌طور معمول به بدن کمک می‌کند تا در مواقع لزوم، انسولین تولید کند را از بین می‌برد) مهار می‌کنند. علاوه ‌بر آن، این داروها می‌توانند به پانکراس کمک کنند تا انسولین بیشتری تولید کند. نمونه‌هایی از مهارکننده‌های DPP-4 عبارتند از:
• آلوگلیپتین(Nesina)
• آلوگلیپتین/متفورمین(Kazano)
• لیناگلیپتین(Tradjenta)
• لیناگلیپتین/امپاگلیفلوزین(Glyxambi)
• ساکساگلیپتین(Onglyza)
• ساکساگلیپتین/متفورمین(Kombiglyze XR)
• سیتاگلیپتین(Januvia)
• سیتاگلیپتین/متفورمین(Janumet و Janumet XR)
• سیتاگلیپتین/سیمواستاتین(Juvisync) 

 

• آگونیست‌های گیرنده پپتید ۱ مشابه گلوکاگون(GLP-1)

پزشک ممکن است آگونیست‌های GLP-1 را علاوه‌بر رژیم غذایی و برنامه ورزشی برای کمک به کنترل بهتر قند خون تجویز کند. آگونیست‌های GLP-1 میزان استفاده بدن از انسولین و رشد سلول‌های بتای پانکراس را افزایش می‌دهند، اشتها را کاهش داده و میزان استفاده بدن از گلوکاگون را کم می‌کنند. علاوه ‌بر آن، آگونیست‌های GLP-1 تخلیه معده را کند کرده، که آن نیز به نوبه خود می‌تواند به جذب مواد مغذی کمک کند و در کنترل وزن موثر باشد. این داروها عبارتند از:

• دولا گلوتاید(Trulicity)
• اکسناتید(Byetta)
• لیراگلوتاید(Saxenda, Victoza)
• لیکیسناتید(Adlyxin)
• سمگلوتاید(Ozempic)
• تیرزپاتاید(Mounjaro)

 

مگلیتیدین‌ها
با اینکه مگلیتیدین‌ها به بدن کمک می‌کنند تا انسولین آزاد کند، اما برای همه افراد مناسب نیستند. چرا که در برخی موارد، مانند زمانی‌که فرد مبتلا به بیماری کلیوی پیشرفته است، ممکن است قند خون را بیش‌از‌حد کاهش دهند. این داروها عبارتند از:

ناتگلیناید (Starlix)

رپاگلی‌نید (Prandin)

مهارکننده‌های پروتئین انتقال دهنده سدیم-گلوکز ۲ (SGLT2)

مهارکننده‌های SGLT2 با جلوگیری از نگهداری گلوکز در کلیه‌ها، باعث می‌شوند که بدن قند را از طریق ادرار دفع ‌کند. در مواردی که بیماری قلبی عروقی آترواسکلروتیک، نارسایی قلبی یا بیماری کلیوی مزمن غالب باشد، انجمن دیابت آمریکا (ADA) مهارکننده‌های SGLT2 را به‌عنوان یک گزینه درمانی ممکن توصیه می‌کند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

• کاناگلیفلوزین(Invokana)
• داپاگلیفلوزین(Farxiga)
• داپاگلیفلوزین/متفورمین(Xigduo XR)
• داپاگلیفلوزین/ساکساگلیپتین(Qtern)
• امپاگلیفلوزین(Jardiance)
• امپاگلیفلوزین/لیناگلیپتین(Glyxambi)
• امپاگلیفلوزین/لیناگلیپتین-متفورمین(Trijardy XR)
• امپاگلیفلوزین/متفورمین(Synjardy, Synjardy XR)
• ارتوگلیفلوزین(Steglatro)

 

سولفونیل اوره‌ها
این داروها جزو قدیمی‌ترین داروهای دیابت هستند که هنوز هم مورد استفاده قرار می‌گیرند. سولفونیل اوره‌ها با تحریک پانکراس و کمک به سلول‌های بتا، باعث می‌شوند بدن فرد انسولین بیشتری تولید کند. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

گلیمپیرید(Amaryl)

گلیمپیرید/پیوگلیتازون(Duetact)

گلیپیزیدER (Glipizide XL, Glucotrol XL)

گلیپیزید/متفورمین

گلیبورید(Glynase) گلیبورید/متفورمین

تیازولیدین دیون‌ها
تایازولیدین دیون‌ها، میزان تولید گلوکز در کبد را کاهش داده و با هدف مقابله با مقاومت به انسولین، به سلول‌های چربی کمک می‌کنند تا انسولین را بهتر استفاده کنند. از آنجا که این داروها با افزایش خطر بیماری‌های قلبی همراه هستند، در صورت تجویز آن‌ها، پزشک عملکرد قلب فرد را در طول درمان زیر نظر خواهد گرفت. نمونه‌هایی از این داروها عبارتند از:

پیوگلیتازون/آلوگلیپتین(Oseni)

پیوگلیتازون/گلیمپیرید(Duetact)

پیوگلیتازون/متفورمین(Actoplus Met, Actoplus Met XR)

روزیگلیتازون

 

دیگر داروهای دیابت چیست؟

افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲، اغلب برای درمان مشکلات و عوارض شایع دیابت، به مصرف داروهای دیگر نیز نیاز دارند. این داروها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• آسپرین برای سلامت قلب
• داروهایی برای کلسترول بالا
• داروهای فشار خون بالا

تاثیر ویروس کرونا بر روی بیماران دیابتی

تحقیقات نشان می‌دهند که حدود ۲۵٪ از افرادی که با عفونت‌های شدید COVID-19 به بیمارستان مراجعه کرده اند، مبتلا به دیابت بودند. بنابراین همچنان که خطر ابتلا به عفونت شدید کروناویروس در افرادی که مبتلا به بیماری‌های قلبی یا ریوی هستند زیاد است، افراد دیابتی نیز بسیار در معرض عوارض جدی و مرگ توسط این ویروس قرار دارند.

 

یکی از دلایل این امر آن است که قند خون بالا سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و قدرت آن را در مقابله با عفونت‌ها کمتر می‌کند. علاوه‌بر آن، عفونت‌های ویروسی می‌توانند التهاب یا ورم داخلی در افراد دیابتی را افزایش داده و فرد را به عوارض شدیدتر مانند کتواسیدوز دیابتی(DKA) مبتلا کنند. بنابراین روی‌هم‌رفته، افراد مبتلا به دیابت بیشتر در معرض عوارض جدی ناشی از COVID-19 قرار دارند.

روش‌های مراقبت از دیابت چیست؟ 

مراقبت از دیابت یک مسئولیت مادام‌العمر است؛ چرا که دیابت، یک بیماری جدی بوده و پیگیری برنامه درمانی آن، نیاز به تعهد مستمر دارد. همچنین مراقبت صحیح از دیابت می‌تواند خطر عوارض جدی و تهدید کننده زندگی را کاهش دهد. از این رو در بخش زیر، چند استراتژی برای مراقبت از دیابت و جلوگیری از عوارض آن را بیان می‌کنیم:

 

• تعهد به مدیریت و کنترل بیماری دیابت

فرد می‌بایست تمام تلاش خود را بکند تا تغذیه سالم و انجام فعالیت بدنی به بخشی از روال روزانه او تبدیل شود. همچنین وزن سالم خود را حفظ کرده و سطح قند خون خود را پیوسته چک کند.

• ترک سیگار

سیگار کشیدن خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ و همچنین عوارض مختلف دیابت مانند بیماری قلبی، سکته، آسیب عصبی، بیماری کلیوی، مرگ زودرس و بیماری چشم که می‌تواند منجر به کوری شود را افزایش می‌دهد.

• کنترل فشار خون و کلسترول

فشار خون بالا می‌تواند به عروق خونی آسیب برساند. آسیب‌های ناشی از کلسترول بالا هم معمولا زمانی که فرد دیابت دارد، شدیدتر و سریع‌تر است. وقتی این دو وضعیت نگران‌کننده با هم ترکیب شوند، می‌توانند منجر به حمله قلبی، سکته یا سایر شرایط تهدید کننده زندگی شوند. از این رو، کاهش مصرف چربی و نمک، اجتناب از مصرف افراطی الکل و ورزش منظم، می‌تواند به کنترل فشار خون و کلسترول کمک کند.

• انجام معاینات منظم

فرد می‌بایست حداقل ۲ تا ۴ بار در سال برای بررسی وضعیت دیابت خود به پزشک مراجعه کند. علاوه‌بر آن، معاینه چشم نیز اهمیت دارد؛ چرا که متخصص چشم می‌تواند علائم آسیب شبکیه، آب مروارید و گلوکوم را بررسی کند.

• واکسیناسیون به‌موقع

دیابت خطر ابتلا به برخی بیماری‌ها را افزایش می‌دهد و واکسن‌های روتین مانند واکسن آنفولانزا، ذات‌الریه و هپاتیت B می‌توانند از ابتلا به این بیماری‌ها پیشگیری کنند.

• مراقبت از دندان‌ها

دیابت ممکن است فرد را مستعد عفونت‌های لثه کند. از این رو، در کنار مسواک کردن با خمیر دندان فلوراید‌دار و ۱ بار در روز نخ دندان کشیدن، افراد باید حداقل ۲ بار در سال معاینه دندان را نیز انجام دهند. همچنین اگر لثه‌ها خونریزی کرده یا قرمز و متورم به‌نظر برسند، مراجعه به پزشک ضروری است.

• مراقبت از پاها

قند خون بالا می‌تواند با کاهش جریان خون، به اعصاب پاها آسیب بزند؛ در صورت عدم دریافت درمان به‌موقع، بریدگی‌ها و تاول‌ها نیز می‌توانند منجر به عفونت‌های جدی‌تر شوند. از این رو، فرد می‌بایست روزانه پاهای خود را در آب ولرم شسته و با لوسیون یا ژل وازلین مرطوب کند. همچنین هر روز پاهای خود را برای وجود پینه‌ها، تاول‌ها، زخم‌ها، قرمزی یا تورم بررسی کرده و در صورت مشاهده زخم باز یا مشکلاتی از این قبیل، در اسرع وقت به پزشک مراجعه کند.

• مدیریت استرس

داشتن استرس باعث می‌شود فرد از روتین معمول مراقبت از دیابت غافل شود. بنابراین افراد می‌بایست برای مدیریت استرس، حد و مرزها را تعیین کنند، اولویت‌های خود را مشخص کرده و تکنیک‌های آرامش‌بخشی را یاد بگیرند. البته در این زمینه، داشتن خواب کافی و باکیفیت و مثبت اندیشیدن نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

آیا باردار شدن برای زنان مبتلا به دیابت خطرناک است؟

اگر سطح قند خون در بارداری بالاتر از ۲۰۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، احتمال دیابت بارداری وجود دارد. دیابت در دوران بارداری می‌تواند بر سلامت زنان باردار و نوزادان آنها تاثیر منفی بگذارد. به‌عبارتی، برای زنان باردار مبتلا به دیابت نوع ۱ یا نوع ۲، قند خون بالا در زمان لقاح و حوالی بارداری، خطر ابتلا به مشکلات سلامتی را افزایش می‌دهد و اگر دیابت در دوران حاملگی به‌خوبی کنترل نشود، نوزاد نیز در معرض سطح بالای قند خون قرار می‌گیرد.

 

با اینکه برخی خطرات می‌تواند در دوران بارداری، زمان تولد و پس از تولد به مادر و نوزاد آسیب برساند، اما برنامه‌ریزی مناسب، مدیریت دیابت در طول حاملگی و مراجعه به تمام ملاقات‌های دوران بارداری، نه‌تنها آن خطرات را کاهش می‌‌دهد، بلکه به حفظ یک بارداری سالم و تولد نوزادی سالم نیز کمک می‌کند. البته در صورت داشتن دیابت بارداری، مادر می‌بایست برای حفظ بلندمدت وضعیت سلامتی خود، پس از تولد نیز به پیگیری و مشاوره با پزشک ادامه دهد.

عوارض دیابت حاملگی برای نوزادان

همانطور که گفتیم اگر دیابت در دوران بارداری به‌خوبی مدیریت نشود، سلامت مادر و نوزاد در دوران حاملگی، هنگام تولد و بعد از آن، تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد. برای مثال، با اینکه سقط جنین در هر بارداری می‌تواند اتفاق بیفتد، زمانی که سطح قند خون در دوران بارداری به‌خوبی کنترل نشود، احتمال سقط جنین و مرده‌زایی(مرگ جنین) بیشتر می‌شود.

 

همچنین با اینکه به‌طور طبیعی در هر بارداری احتمال ۳ تا ۵ درصدی برای داشتن نقایص مادرزادی (احتمال ریسک زمینه‌ای) وجود دارد، نتایج برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این احتمال در دیابت بارداری کنترل‌نشده، افزایش می‌یابد. از طرفی، زمانی که سطح قند خون در دوران بارداری به‌خوبی کنترل نشود، احتمال بروز مشکلاتی مانند پره‌اکلامپسی(می‌تواند باعث فشار خون بسیار بالا شود)، پلی‌هیدرآمنیوس(مقدار زیاد مایع آمنیوتیک اطراف جنین) و زایمان زودرس قبل از هفته ۳۷ بارداری نیز بیشتر می‌شود.

داشتن دیابت بارداری، احتمال تولد نوزادان بزرگ(ماکروزومی) که ممکن است حتی وزن‌شان به بیش از ۴/۵ کیلوگرم برسد را نیز افزایش می‌دهد؛ نهایتا این امر ممکن است باعث سخت‌تر شدن زایمان طبیعی شده (افزایش احتمال سزارین) و خطر آسیب‌های عصبی و دیگر صدمات در حین زایمان را افزایش دهد.

 

علاوه‌بر آن، احتمال بیشتری برای ابتلا به زردی نوزادی و هیپوگلیسمی(بلافاصله بعد از تولد و در روزهای اول زندگی) برای نوزادان متولد شده از مادران دیابتی وجود دارد؛ چرا که نوزاد در طی حاملگی به دریافت قند بیشتر از حد نیاز از مادر عادت کرده و سطح انسولین بسیار بالا پس از تولد، موجب کاهش قند خون او می‌شود. ناگفته نماند که تنظیم سطح انسولین در نوزادان ممکن است چند روزی طول بکشد.

 

نتیجه‌گیری
دانستیم که وقتی چیزی می‌خوریم یا می‌نوشیم، بدن کربوهیدرات‌های موجود در غذا را به قند قابل جذب تبدیل می‌کند تا انرژی تولید شود. سپس پانکراس هورمون انسولین را برای آنکه قند خون وارد سلول‌ها شود تولید می‌کند. در شرایط طبیعی، به‌محض استفاده سلول‌ها از قند، سطح گلوکز و انسولین در خون کاهش می‌یابد. اما در دیابت، بدن نمی‌تواند هورمون انسولین را به‌طور صحیح تولید یا استفاده کند و در واقع، قادر به تنظیم گلوکز نیست.

 

با اینکه تشخیص دیابت می‌تواند کیفیت زندگی را تغییر دهد، اما به این معنا نیست که نمی‌توان زندگی شاد و سالمی نداشت. چرا که افراد می‌توانند با آگاهی از علائم دیابت، مشورت با پزشک و همچنین پیروی از سبک زندگی سالم، برای پیشگیری یا کنترل این بیماری، قدم‌های موثری بردارند.

 

همانطور که گفتیم، درمان رایج برای دیابت نوع ۱ تزریق انسولین بوده و داروهای کنترل کننده دیابت(مانند متفورمین و سماگلوتید)، رژیم غذایی سالم و ورزش منظم می‌توانند برای مدیریت دیابت نوع ۲ استفاده شوند. علاوه‌بر آن، دیابت بارداری که معمولا پس از زایمان به‌طور خود‌به‌خود برطرف می‌شود، می‌تواند با کنترل و نظارت صحیح، به تولد نوزادی سالم منجر شود. در آخر ناگفته نماند، افراد می‌توانند با آگاهی از علائم قند خون بالا و مدیریت پیش دیابت، از تبدیل شدن آن به دیابت نوع ۲ جلوگیری کنند.

---