آزمایش خون مخفی(آزمایش ob)یا همان آزمایش occult blood چیست؟ از جمله سوالاتی است که در این مطلب به صورت کامل به آن خواهیم پرداخت. مدفوع یک تست غربالگری است که برای یافتن مقادیر خیلی ناچیز و اندک خون در مدفوع استفاده می شود، که نشانه ای از وجود مشکل در دستگاه گوارش و در افرادی است که هیچگونه علائمی ندارند. تست FOBT اغلب برای غربالگری سرطان کولورکتال یا پولیپ در روده بزرگ و راست روده استفاده می شود ، اما نتیجه FOBT به تنهایی به معنای تشخیص سرطان نمی باشد.
برای ثبت درخواست آزمایش در منزل، همین الان بر روی دکمه زیر کلیک کنید.
نمونه گیری در منزلوجود خون مخفی در مدفوع نشانه چیست؟ معنی وجود خون مخفی در مدفوع، خونریزی در دستگاه گوارش است. این نوع خونریزی طبیعی نیست و معمولاً به علت یکی از موارد زیر است:
آزمایش خون مخفی در مدفوع برای چیست؟ در صورت بروز علایم خاصی مانند درد شکم، خستگی، درد در اطراف راست روده یا خونریزی مقعدی، پزشک ممکن است آزمایش خون مخفی در مدفوع را توصیه کند. شایعترین دلیل درخواست تست FOBT، غربالگری سرطان کولورکتال است. توجه نمایید که آزمایش خون مخفی مدفوع به تنهایی نمی تواند سرطان روده بزرگ یا هر مشکل گوارشی را تشخیص دهد. بسته به نتایج FOBT، ممکن است برای تأیید تشخیص نیاز به آزمایش ها و پیگیری های بیشتری داشته باشید.
برای افراد بین 45 تا 75 سال که در معرض متوسط خطر ابتلا به سرطان کولورکتال هستند، توصیه میشود که این آزمایش به صورت سالیانه انجام شود. افراد بالای 75 سال یا افرادی که ریسک ابتلا به سرطان روده بزرگ را دارند، توصیه می شود جهت انجام آزمایش های غربالگری مناسب با پزشک خود مشورت نمایند.
سه نوع آزمایش FOBT وجود دارد:
خون پنهان در مدفوع را با استفاده از ماده شیمیایی گایاک تشخیص می دهد.
با استفاده از آنتی بادی ها ، آثار خون را در مدفوع پیدا می کند.
آزمایش غربالگری برای تغییرات DNA مرتبط با سرطان کولورکتال
جهت انجام آزمایش خون مخفی در مدفوع به روش ایمونو شیمیایی(iFOBT) یا FIT، نیازی به رژیم غذایی خاصی ندارید. اما جهت انجام آزمایش gFOBT (روش گایاک)، برخی غذاها و داروها می توانند باعث مثبت کاذب در نتایج گردند. از جمله این موارد عبارتند از:
توجه نمایید که در روزهای منتهی به آزمایش gFOBT(به روش گایاک)، مقدار فیبر را در رژیم غذایی خود افزایش دهید، و موارد فوق را با نظر پزشک معالج کاهش دهید.
برای انجام دقیق آزمایش خون مخفی در مدفوع(FOBT)، رعایت رژیم غذایی خاص حداقل ۴۸ تا ۷۲ ساعت پیش از جمعآوری نمونه ضروری است، بهویژه در تست گایاک (gFOBT). در این دوره باید از مصرف گوشت قرمز(اعم از گاو، گوسفند و جگر)، برخی سبزیجات دارای پراکسیداز مانند شلغم، تربچه، گلکلم، کلم بروکلی و خیار، همچنین مکملهای آهن و ویتامین C با دوز بالا پرهیز شود؛ چرا که این مواد میتوانند منجر به نتایج مثبت کاذب شوند. همچنین مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند آسپرین و ایبوپروفن نیز باید تحت نظر پزشک محدود شود، زیرا ممکن است باعث خونریزیهای میکروسکوپی گوارشی و در نتیجه اختلال در نتایج آزمایش شوند.
تست خون مخفی در مدفوع(FOBT) به منظور شناسایی مقادیر میکروسکوپی خون در مدفوع انجام میشود و معمولاً به عنوان یک ابزار غربالگری غیرتهاجمی برای بررسی خونریزیهای گوارشی پنهان، بهویژه در بررسی اولیه سرطان کولورکتال مورد استفاده قرار میگیرد. نمونهگیری معمولاً در منزل توسط بیمار انجام میشود و شامل جمعآوری مقادیر کوچکی از مدفوع در سه نوبت جداگانه از دفعات مختلف اجابت مزاج است تا حساسیت آزمایش افزایش یابد. نمونهها در کیت مخصوص حاوی کارت یا لام قرار داده شده و به آزمایشگاه تحویل داده میشوند. بسته به نوع تست(مانند گایاک یا ایمونوشیمیایی)، دستورالعملهای رژیمی و دارویی خاص ممکن است پیش از نمونهگیری لازمالاجرا باشد. رعایت کامل این دستورالعملها برای جلوگیری از نتایج کاذب ضروری است.
occult blood مثبت چیست؟ مثبت شدن آزمایش خون مخفی مدفوع(occult blood مثبت) به معنی احتمال وجود خون ریزی در دستگاه گوارش است که می تواند نشانه سرطان روده بزرگ باشد، اما به معنی تشخیص قطعی سرطان نیست. به طور معمول اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، لازم است تا به پزشک متخصص جهت انجام پیگیری ها و آزمایش های تکمیلی مراجعه نمایید. توجه داشته باشید که آزمایش های بیشتر برای یافتن محل و علت خونریزی است.
تست همیشه دقیق نیست. آزمایش خون مخفی مدفوع به دنبال خون پنهان است. اگر خون یافت نشد، نتیجه آزمایش منفی است. اما اگر سرطان یا پولیپ باشد ولی فرد دچار خونریزی نباشد، نتیجه به دست آمده یک نتیجه منفی کاذب می باشد. اگر خون وجود داشته باشد اما تشخیص داده نشود، نتیجه تست، منفی کاذب است. به همین دلیل است که پزشکان توصیه میکنند این آزمایش هر سال انجام شود. اگر نتیجه آزمایش مثبت باشد، به معنی وجود خون در مدفوع است. اما اگر خونریزی به دلیل چیزی غیر از سرطان یا پولیپ باشد، نتیجه مثبت کاذب است. خون ممکن است از زخم معده یا هموروئید باشد. حتی ممکن است از دهان یا بینی باشد که توسط فرد بلعیده شده است.
شایع ترین علل درخواست این آزمایش برای کودکان عبارتند از:
- مخصوصا وقتی علت مشخصی برای کم خونی وجود ندارد.
- در نوزادان و شیرخواران
- اسهال مزمن یا تغییر مزاج طول کشیده
- شک به پولیپ یا زخم گوارشی
- در کودکانی با درد شکم یا خونریزی متناوب
- بررسی خونریزی گوارشی مخفی در نوزاد تازه متولد شده
- مانند بیماری همولیتیک نوزاد یا بیماری نکروز انتروکولیت
یعنی در نمونه مدفوع کودک، مقداری خون وجود دارد که با چشم قابل مشاهده نبوده اما توسط تست شیمیایی یا ایمونولوژیک (FIT یا gFOBT) شناسایی شده است.
مثبت شدن خون مخفی در مدفوع در این گروه معمولاً نگرانکنندهتر است.
شایعترین علتها:
- آلرژی به پروتئین شیر گاو(CMPA)
- شقاق مقعد(در نوزادان یبوستی)
- بلع خون مادر هنگام شیردهی(تست Apt برای افتراق آن لازم است)
علل مثبت شدن مشابه بزرگسالان ولی با شیوع کمتر:
- پولیپهای روده(بهویژه ژوونیل)
- بیماریهای التهابی روده (IBD) مثل کولیت اولسراتیو
- زخم معده (در اثر استرس یا مصرف NSAIDs)
- عفونتهای گوارشی مزمن
بسته به سن و علائم کودک، پزشک ممکن است موارد زیر را درخواست کند:
مهمترین کاربرد آزمایش OB در افراد بالای 50 سال، بررسی وجود پولیپ یا سرطان روده بزرگ است. تست سالانه یا دوسالانه FOBT یا FIT میتواند جان افراد را از طریق تشخیص زودهنگام سرطان نجات دهد.
اگر بیمار دچار آنمی فقر آهن باشد ولی دلیل واضحی برای آن یافت نشود، یکی از اولین اقدامات بررسی وجود خونریزی پنهان در دستگاه گوارش است.
در بیماران با علائمی مثل یبوست یا اسهال طولانیمدت، درد شکم، نفخ مزمن، یا تغییر در اجابت مزاج، آزمایش OB به عنوان یک تست کمکی برای بررسی اختلالات داخلی درخواست میشود.
در موارد مشکوک به بیماریهایی مثل کولیت اولسراتیو یا بیماری کرون، آزمایش خون مخفی در مدفوع میتواند وجود التهاب و خونریزی خفیف را نشان دهد
افرادی که سابقه خانوادگی سرطان کولورکتال یا پولیپ دارند یا سابقه بیماریهای التهابی مزمن روده را پشت سر گذاشتهاند، در فواصل مشخص باید این تست را انجام دهند.
یکی از کاربردهای مهم در طب اطفال، بررسی وجود خون پنهان در مدفوع برای تشخیص CMPA (آلرژی به پروتئین شیر گاو) است. مخصوصاً در نوزادانی که دچار مدفوع خونی، کولیک یا رشد ناکافی هستند.
Occult Blood Test بهمنظور تشخیص خون مخفی در مدفوع انجام میشود؛ خونی که با چشم غیرمسلح قابلمشاهده نبوده و میتواند نشانهای از بیماریهای گوارشی همچون زخمهای معده و روده، پولیپها، یا حتی تومورهای بدخیم باشد. رعایت برخی نکات پیش از انجام این آزمایش، تأثیر بسزایی در دقت و صحت نتیجه خواهد داشت.
در سه روز منتهی به نمونهگیری، توصیه میشود موارد زیر با دقت رعایت گردد:
- از مصرف گوشت قرمز(اعم از گوشت گاو، گوسفند و جگر) پرهیز شود، چرا که ممکن است منجر به نتیجهی مثبت کاذب گردد.
- سبزیجاتی چون شلغم، تربچه، گلکلم، بروکلی و فلفل دلمهای که حاوی ترکیبات اکسید کننده هستند، مصرف نشوند.
- از مصرف مکملهای آهن، داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی نظیر آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن خودداری شود، مگر با تجویز مستقیم پزشک معالج.
- ویتامین C(چه به صورت خوراکی و چه به شکل مکمل) نیز ممکن است باعث بروز نتیجهی منفی کاذب شود و بهتر است در این مدت استفاده نگردد.
- نمونهی مدفوع میبایست کاملاً تازه و بدون تماس با ادرار، آب توالت یا سایر آلودگیها جمعآوری شود.
- ظرف نمونهگیری باید کاملاً تمیز و خشک بوده و از پیش توسط آزمایشگاه در اختیار شما قرار گیرد.
- بانوان در دوران قاعدگی، یا افرادی که دچار خونریزی فعال مقعدی(نظیر بواسیر یا شقاق) هستند، بهتر است انجام این آزمایش را تا پایان دورهی خونریزی به تعویق اندازند تا از بروز نتیجهی اشتباه جلوگیری شود.
- برای افزایش دقت تشخیص، معمولاً توصیه میشود آزمایش در سه نوبت مجزا و در روزهای متوالی انجام گیرد.
- هر نوبت باید از مدفوع تازه نمونهبرداری گردد.
- پس از نمونهبرداری، در ظرف را فوراً بسته و در دمای یخچال(و نه فریزر) نگهداری نمایید.
- نمونه باید حداکثر تا ۲۴ ساعت پس از جمعآوری، به آزمایشگاه تحویل داده شود.
زمانی که نتیجهی آزمایش OB(خون مخفی در مدفوع) منفی گزارش میشود، یعنی در نمونهی مدفوع شما هیچگونه آثار قابلتشخیص از خون پنهان مشاهده نگردیده است. این نتیجه در بیشتر موارد نشانهی طبیعی بودن عملکرد دستگاه گوارش است، اما برای تفسیر دقیقتر، نکات زیر قابل توجهاند:
نتیجهی منفی غالباً به این معناست که در زمان نمونهگیری، هیچ نشانهای از خونریزی پنهان در قسمتهایی چون معده، رودهی کوچک یا رودهی بزرگ وجود نداشته است.
این میتواند نشانهی سلامت مخاط داخلی دستگاه گوارش باشد.
برخی بیماریها مانند پولیپها یا زخمهای سطحی ممکن است بهصورت مقطعی خونریزی کنند. در چنین حالتی، اگر خونریزی در زمان نمونهگیری فعال نبوده باشد، نتیجهی OB ممکن است منفی کاذب شود. به همین علت، پزشک ممکن است درخواست کند که آزمایش در چند نوبت متوالی انجام شود تا احتمال خطا کاهش یابد.
استفاده از ویتامین C یا رعایت نکردن دستورهای تغذیهای پیش از آزمایش ممکن است باعث منفی کاذب شود؛ یعنی وجود خون در مدفوع تشخیص داده نشود، در حالیکه در واقع حضور داشته باشد. بنابراین، همیشه پیش از آزمایش، توصیههای غذایی و دارویی را جدی بگیرید.
نتیجهی منفی این آزمایش، بهویژه برای افراد بدون علائم گوارشی خاص، نشانهای اطمینانبخش است. در غربالگری سرطان روده بزرگ در افراد بالای ۵۰ سال، نتیجهی منفی نشان میدهد که در آن بازهی زمانی، شواهدی از خونریزی که میتواند هشداردهندهی تومور یا پولیپ باشد، وجود نداشته است.
آزمایش OB بهتنهایی میتواند سرنخی مهم درباره سلامت دستگاه گوارش ارائه دهد، اما برای تشخیص دقیقتر علت وجود خون در مدفوع یا پیگیری نتایج، تستهای مکمل و مرتبطی نیز توسط پزشک تجویز میشود. این آزمایشها بسته به وضعیت بالینی بیمار، سن، سابقه خانوادگی و علائم همراه متفاوت هستند.
در ادامه به مهمترین تستهای مرتبط اشاره میشود:
مهمترین و دقیقترین روش، بررسی روده بزرگ پس از مشاهده خون مخفی در مدفوع است. در این روش، پزشک با استفاده از دوربینی باریک و انعطافپذیر، کل روده بزرگ را بررسی میکند و در صورت نیاز نمونهبرداری یا برداشتن پولیپ انجام میدهد.
مشابه کولونوسکوپی است اما فقط قسمت انتهایی روده بزرگ(سیگموئید) را بررسی میکند. معمولاً برای بیمارانی که خونریزی محدود و موضعی دارند یا نیاز به بررسی ابتدایی دارند، مناسب است.
- کالپروتکتین یا لاکتوفرین در مدفوع: بررسی التهاب روده در بیماریهایی مانند کولیت اولسراتیو یا کرون
- کشت مدفوع: بررسی عفونتهای گوارشی که ممکن است با خونریزی همراه باشند
- آزمایش انگل در مدفوع: برای ردّ وجود انگلهایی که میتوانند باعث آسیب مخاط و خونریزی شوند
- CBC یا شمارش کامل سلولهای خونی: جهت بررسی کمخونی پنهان ناشی از خونریزی گوارشی مزمن
- آهن، فریتین و TIBC: در صورت مشکوک بودن به کمخونی فقر آهن ناشی از خونریزیهای طولانیمدت
- آزمایشهای کبدی و انعقادی: در برخی بیماران برای بررسی عملکرد کبد یا مشکلات لخته شدن خون انجام میشود
آزمایش OB ابزاری ارزشمند برای شناسایی زودهنگام اختلالات گوارشی است، بهویژه آن دسته از بیماریهایی که در مراحل ابتدایی ممکن است علائم آشکاری نداشته باشند. این آزمایش میتواند نشانههایی از آسیب به مخاط داخلی دستگاه گوارش، خونریزیهای پنهان و وجود تومور را آشکار سازد. در ادامه، مهمترین بیماریهایی که با این تست قابل شناسایی یا مشکوک شدن به آنها هستند، آورده شده است:
پولیپها تودههای کوچکی هستند که ممکن است به مرور زمان سرطانی شوند؛ بسیاری از آنها بدون علامتاند، اما میتوانند خونریزیهای خفیف ایجاد کنند که از طریق تست OB آشکار میشود.
زخمهایی که به دلایل مختلفی مانند عفونت با هلیکوباکتر پیلوری یا مصرف طولانیمدت داروهای ضدالتهاب ایجاد میشوند، ممکن است باعث خونریزیهای جزئی ولی مزمن گردند. این خونریزیها با چشم دیده نمیشوند، اما در آزمایش OB مشخص میشوند.
در مواردی که خونریزی بواسیر یا شقاق خفیف و بدون مشاهده مستقیم باشد، تست OB میتواند آن را تشخیص دهد. البته تشخیص قطعی این بیماریها معمولاً به معاینه فیزیکی نیاز دارد.
وجود بیرونزدگیهایی در دیواره روده بزرگ(دیورتیکول)، که در برخی افراد دچار التهاب یا خونریزی میشود، نیز میتواند منجر به نتیجه مثبت در تست OB گردد.
برخی از عفونتهای باکتریایی یا انگلی، بهویژه اگر باعث زخم یا آسیب به بافت داخلی روده شوند، میتوانند با خونریزی جزئی همراه باشند که در این آزمایش آشکار میشود.
نتیجهی این آزمایش معمولاً بهصورت کیفی(مثبت یا منفی) گزارش میشود، نه کمی. به عبارت دیگر، هدف این تست تشخیص وجود یا عدم وجود خون در نمونهی مدفوع است، نه اندازهگیری مقدار دقیق آن.
مقدار خون در مدفوع کمتر از آستانهی تشخیص تست است. به این معنا که در زمان نمونهگیری، هیچ خون مخفی قابلتشخیصی در نمونه وجود نداشته یا مقدارش آنقدر ناچیز بوده که از نظر بالینی بیاهمیت تلقی میشود. در گزارش آزمایش ممکن است نوشته شود:
- Negative
- No occult blood detected
- FOBT: Negative
به این معناست که در نمونهی مدفوع، مقداری خون مخفی شناسایی شده است. این وضعیت لزوماً به معنای وجود سرطان یا بیماری جدی نیست، اما نیازمند بررسیهای بیشتر است.در گزارش ممکن است به شکل زیر نمایش داده شود:
- Positive
- Occult blood detected
- FOBT: Positive
آزمایش OB معمولاً با روشهای مختلفی انجام میشود(مانند گایاک یا تست ایمنی)، و هرکدام ممکن است حساسیت متفاوتی داشته باشند. حتی نتیجهی منفی نمیتواند با قطعیت کامل، احتمال وجود بیماری را رد کند، بهویژه اگر علائم گوارشی وجود داشته باشد. به این نکته توجه داشته باشید که تفسیر نتیجه باید همواره توسط پزشک و با توجه به علائم بالینی بیمار، سابقه خانوادگی، سن و سایر آزمایشها انجام گیرد.
برای استفاده از پذیرش آنلاین، لطفاً یک روز قبل و در بازه زمانی ۷ تا ۱۱:۳۰ صبح اقدام بفرمایید.
درخواست پذیرش آنلاینکلام آخر
اگر آثار کوچکی از خون در مدفوع وجود داشته باشد به طوری که قابل شناسایی و رویت نباشد، آزمایش خون مخفی مدفوع می تواند کمک به تشخیص این نوع خونریزی ها نماید. این آزمایش صرفا یک آزمایش غربالگری است تا با تشخیص علایم سرطان کولورکتال به پزشک کمک کند. اما می تواند مسایل دیگری را نیز تشخیص دهد. توجه داشته باشید که نتیجه مثبت این آزمایش تشخیص سرطان نیست، یافتن خون پنهان در مدفوع به معنی وجود خونریزی در دستگاه گوارش است و پزشک از آزمایش های دیگر برای بررسی خونریزی و تشخیص استفاده می نماید.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
ارسال نظر