میزان نرمال PT در آزمایش زمان پروترومبین

آزمایش زمان پروترومبین (PT/INR) سرعت تشکیل لخته در نمونه خون را اندازه‌گیری می‌کند. این به خصوص می‌تواند به تشخیص اختلالات خونی کمک کند. در صورتی که نتیجه آزمایش پروترومبین شما بیش از حالت معمول باشد به این معنی است که بدن شما به زمان بیشتری برای لخته شدن خون نیاز دارد که باید مورد بررسی و درمان قرار گیرد. در این مطلب قصد داریم تمام مواردی که لازم است در ارتباط با آزمایش پروترومبین بدانید را مورد بررسی قرار دهیم.

آزمایش پروترومبین(PT) چیست و چه کاربردی دارد؟

هنگام خونریزی، پروتئین‌هایی به نام فاکتور‌های لخته شدن یا انعقاد با هم کار می‌کنند تا لخته‌هایی تشکیل دهند که از خونریزی جلوگیری کنند. یکی از فاکتور‌های مهم در لخته شدن خون پروترومبین است که برای این فرآیند ضروری است. آزمایش زمان پروترومبین (PT یا PT/INR) سرعت لخته شدن خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. نتایج ممکن است بر حسب ثانیه یا بر اساس نسبت نرمال شده بین‌المللی (INR) باشد. نام های دیگر این آزمایش عبارتند از:

• PT
• Pro Time
• Protime
• INR

PT Activity چیست و چه معنایی دارد؟

PT Activity یکی از تست‌های انعقاد خون است که به صورت درصد بیان می‌شود و در واقع زمان لازم برای لخته شدن خون شما را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش معمولاً با آزمایش‌های دیگر مورد استفاده قرار می‌گیرد و با استفاده از آن فعالیت فاکتور‌های انعقادی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

 

بیشتر بخوانید: آزمایش دی دایمر چیست؟

 

آزمایش پروترومبین چه مشکلات یا بیماری‌هایی را تشخیص می‌دهد؟

پزشک ممکن است به دلایل مختلفی آزمایش PT را برای شما در نظر بگیرد. برخی از مهم‌ترین این بیماری‌ها و مشکلات شامل موارد زیر هستند:

• تشخیص اختلالات انعقادی
• نظارت بر دارو‌های رقیق‌کننده خون مانند وارفارین
• بررسی عملکرد کبد
• تشخیص کمبود ویتامین K
• تشخیص کمبود فاکتور‌های انعقادی
• تشخیص هموفیلی و بیماری فون ویلبراند
• تشخیص برخی از عفونت‌ها و سرطان‌ها
• تشخیص بیماری‌های مغز استخوان

آزمایش PT چگونه و با چه مراحلی انجام می‌شود؟

آزمایش زمان پروترومبین (PT) یک آزمایش خون ساده است. پس از خونگیری، ماده‌ای به نام ترومبوپلاستین به نمونه خون شما اضافه می‌شود تا فرآیند لخته شدن آغاز شود. سپس، یک متخصص آزمایشگاه یا یک دستگاه مدت زمان لازم برای تشکیل لخته در نمونه را محاسبه می‌کند.

بهترین زمان برای انجام آزمایش پروترومبین

با توجه به این که آزمایش PT نیازی به ناشتایی ندارد می‌توانید در هر زمانی از روز به راحتی این تست را انجام دهید و از نظر زمانی با محدودیت رو به رو نیستید.

آمادگی‌های لازم قبل از انجام تست پروترومبین(PT)

برخی از نکات وجود دارند که بهتر است آن‌ها را پیش از آزمایش زمان پروترومبین رعایت کنید. برخی از مهم‌ترین این نکات به صورت زیر هستند.

1. از مصرف دارو‌های غیرضروری اجتناب کنید و در صورتی که داروی خاصی مصرف می‌کنید پزشک خود را در جریان قرار دهید.
2. برخی غذا‌های غنی از ویتامین K مانند جگر، کلم بروکلی، شلغم، چای سبز و غذا‌های تهیه شده از سویا می‌توانند بر نتایج تست تأثیر بگذارند. بنابراین بهتر است از مصرف این مواد غذایی تا حد ممکن اجتناب کنید.
3. از مصرف الکل اجتناب کنید.

 

برای مطالعه بیشتر: بیماری هموفیلی(Haemophilia) چیست؟

 

چرا پزشک آزمایش PT را تجویز می‌کند؟

پزشک به دلایل مختلفی ممکن است آزمایش PT را برای شما در نظر بگیرد. برخی از مهم‌ترین آنها شامل موارد زیر هستند.

• نظارت بر عملکرد وارفارین

برخی از افراد به دلیل ابتلا به بیماری‌ها و مشکلات زمینه‌ای در معرض لخته شدن بی‌دلیل و بیش از حد خون هستند.. وارفارین یک رقیق‌کننده خون است که از لخته شدن بیش از حد خون جلوگیری می‌کند. افراد در معرض لخته شدن خون در صورتی که دوز کافی از وارفارین را دریافت نکنند در معرض خطرات جدی مانند ترومبوز وریدی عمقی یا آمبولی ریوی قرار می‌گیرند. به همین دلیل نیز پزشک از آزمایش پروترومبین استفاده می‌کند تا مطمئن شود که دوز وارفارین مصرفی برای شما مناسب است.

 

• آمادگی قبل از جراحی

در صورتی که بخواهید جراحی انجام دهید پزشک از آزمایش پروترومبین استفاده می‌کند تا اطمینان حاصل کند که خون شما به طور طبیعی لخته می‌شود و در معرض خونریزی بیش از حد نیستید.

 

• تشخیص اختلالات خونریزی و لخته شدن خون

آزمایش‌های PT به ارائه‌دهندگان خدمات درمانی کمک می‌کند تا بیماری‌هایی را که ممکن است باعث از دست دادن خون زیاد شوند، تشخیص دهند.

 

• بررسی وضعیت کبد

مشکلات مربوط به پروترومبین می‌تواند نشان‌دهنده بیماری کبد باشد. آزمایش PT یکی از چندین آزمایش عملکرد کبد است که ارائه‌دهندگان خدمات درمانی برای تعیین میزان پیشرفت بیماری کبد از آن استفاده می‌کنند.

 

بیشتر بخوانید: علائم سرطان کبد چیست؟

 

علائم و نشانه‌های غیرعادی بودن نتیجه آزمایش PT

در صورتی که نتیجه آزمایش پروترومبین شما غیر عادی باشد ممکن است با برخی از علائم رو به رو شوید. برخی از مهم‌ترین این علائم شامل موارد زیر هستند:

• کبودی‌های غیرطبیعی
• خونریزی طولانی
• خونریزی از بینی یا لثه
• قاعدگی شدید
• خون در ادرار یا مدفوع
• درد، قرمزی، تورم، یا احساس سفتی در مفاصل یا عضلات ناشی از خونریزی داخلی

 

برای مطالعه بیشتر: لیست آزمایشات چکاپ کامل

 

تفاوت تست PT با آزمایش PTT چیست؟

تست PT زمان لخته شدن خون از طریق مسیر خارجی و مشترک را اندازه‌گیری می‌کند و برای نظارت بر دارو‌هایی مانند وارفارین و بررسی کمبود فاکتور‌های انعقادی و فیبرینوژن استفاده می‌شود. در مقابل، آزمایش PTT زمان لخته شدن خون را از طریق مسیر داخلی و مشترک می‌سنجد و برای بررسی اختلالات خونریزی‌دهنده و نظارت بر مصرف‌کنندگان هپارین به کار می‌رود.

محدوده نرمال آزمایش PT در بزرگسالان و کودکان

محدوده‌های طبیعی برای نتایج آزمایش زمان پروترومبین عبارتند از:

• ۱۱ تا ۱۳. ۵ ثانیه یا ۰. ۸ تا ۱. ۱ INR.
  همچنین در صورتی که فرد از وارفارین استفاده کند محدوده طبیعی برای او ۰. ۲ تا ۰. ۳ INR در نظر گرفته می‌شود.

نشانه‌ها و علل بالا بودن PT در آزمایش خون 

در صورتی که نتیجه آزمایش زمان پروترومبین شما بیش از حد نرمال باشد به این معنی است که خون شما با سرعتی کمتر از سرعت نرمال لخته می‌شود. این می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد.

1. دارو‌های رقیق‌کننده خون
2. بیماری‌های کبدی
3. کمبود پروتئین‌هایی که باعث لخته شدن خون می‌شوند
4. کمبود ویتامین K

نشانه‌ها و علل پایین بودن PT در آزمایش خون

در صورتی که نتایج آزمایش زمان پروترومبین شما کمتر از حد نرمال باشد به این معنی است که خون شما با سرعتی بیشتر از سرعت نرمال لخته می‌شود. این حالت می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد.

• مکمل‌هایی که حاوی ویتامین K هستند.
• مصرف زیاد غذا‌های حاوی ویتامین K، مانند جگر، کلم بروکلی، نخود، چای سبز، کلم پیچ، برگ شلغم و محصولاتی که حاوی سویا هستند.
• دارو‌های حاوی استروژن، مانند قرص‌های ضدبارداری و درمان جایگزینی هورمون.

چه عواملی بر نتیجه تست PT تأثیرگذار هستند؟

عوامل متعددی وجود دارند که ممکن است بر روی نتیجه آزمایش زمان پروترومبین تاثیر بگذارند. برخی از مهم‌ترین این موارد شامل موارد زیر هستند:

• دارو‌ها

برخی از دارو‌ها مانند آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند باعث افزایش زمان لخته شدن خون و برخی دیگر مانند قرص‌های ضدبارداری خوراکی و درمان جایگزینی هورمون ممکن است باعث کاهش زمان لخته شدن خون شوند.

 

• ویتامین K

مصرف مکمل‌های ویتامین K و یا مواد غذایی سرشار از ویتامین K مانند چای سبز، مارچوبه یا کلم بروکلی ممکن است بر روی نتایج شما تاثیرگذار باشد.

تفسیر کامل و دقیق نتایج آزمایش PT

این آزمایش به‌طور خاص زمان لازم برای تشکیل لخته در خون پس از افزودن ماده‌ای به نام "ترومبوپلاستین با کلسیم" را اندازه‌گیری می‌کند. PT معمولاً برای بررسی عملکرد فاکتورهای انعقادی(به‌ویژه فاکتورهای I، II، V، VII و X) و تشخیص اختلالات انعقادی مانند هموفیلی، بیماری کبدی و مصرف داروهای ضدانعقاد مانند وارفارین انجام می‌شود.

1. نتایج آزمایش PT

نتایج آزمایش PT معمولاً به‌صورت زمان بر حسب ثانیه ارائه می‌شود که نشان‌دهنده زمان لازم برای تشکیل لخته خون است. در شرایط طبیعی، زمان PT معمولاً بین 10 تا 13 ثانیه است. این مقدار ممکن است بسته به روش آزمایش، تجهیزات و استانداردهای آزمایشگاهی متفاوت باشد.

 

2. اختلافات در نتایج PT

نتایج PT بالاتر از حد نرمال ممکن است نشانه‌ای از وجود اختلال در سیستم انعقادی خون باشد. این نتایج می‌توانند به دلایل مختلفی از جمله موارد زیر باشند:

• بیماری‌های کبدی

زیرا کبد محل تولید بسیاری از فاکتورهای انعقادی است. در اختلالات کبدی، تولید این فاکتورها کاهش می‌یابد و زمان PT طولانی‌تر می‌شود.

 

• کمبود ویتامین K

ویتامین K برای سنتز فاکتورهای انعقادی ضروری است و کمبود آن می‌تواند موجب افزایش زمان PT گردد.

 

• داروهای ضدانعقادی

مصرف داروهایی مانند وارفارین می‌تواند زمان PT را افزایش دهد، چرا که این داروها به‌طور عمده برای مهار فاکتورهای انعقادی عمل می‌کنند.

 

• اختلالات ارثی یا خودایمنی

بیماری‌هایی مانند هموفیلی، که در آن‌ها تولید برخی از فاکتورها مختل است، نیز می‌توانند موجب افزایش زمان PT شوند.

3. شاخص(International Normalized Ratio)
برای مقایسه دقیق‌تر نتایج PT بین آزمایشگاه‌های مختلف و بر اساس استانداردهای بین‌المللی، از شاخص INR استفاده می‌شود. INR یک مقیاس استاندارد برای اندازه‌گیری زمان انعقاد است که توسط سازمان جهانی بهداشت توصیه شده است. این مقیاس به‌ویژه برای بیماران تحت درمان با داروهای ضدانعقادی مانند وارفارین بسیار مفید است. مقادیر نرمال INR بین 1.0 تا 1.5 است، اما برای بیمارانی که تحت درمان با وارفارین هستند، مقادیر INR معمولاً در حدود 2.0 تا 3.0 هدف‌گذاری می‌شود.

4. تفسیر نتایج غیر طبیعی PT 

•  PT بالا: افزایش زمان PT می‌تواند نشان‌دهنده اختلالات انعقادی، آسیب کبدی، یا مصرف داروهای ضد انعقادی باشد. در صورت مشاهده این نتیجه، بررسی‌های بیشتری مانند تست‌های کبدی، ارزیابی سطح ویتامین K، یا سنجش عملکرد سیستم ایمنی ممکن است لازم باشد.
• PT پایین: در برخی شرایط خاص مانند مصرف داروهای تسریع‌کننده انعقاد (مثل فاکتورهای انعقادی مصنوعی) ممکن است زمان PT کوتاه‌تر از حد طبیعی شود، اما این حالت به‌ندرت اتفاق می‌افتد.
  
  5. عوامل موثر در دقت نتایج
  آمادگی بیمار: زمان نمونه‌گیری، مصرف داروها، وضعیت تغذیه‌ای و وجود بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند تأثیر زیادی بر نتایج PT داشته باشد. همچنین، نمونه‌گیری نادرست یا شرایط غیرمعمول در آزمایشگاه نیز می‌تواند موجب تداخل در نتایج شود.

شرایط آزمایشگاهی: تفاوت در تجهیزات و روش‌های مختلف آزمایشگاهی می‌تواند موجب تغییراتی در نتایج شود، به همین دلیل معمولاً پزشکان نتایج PT را در زمینه تاریخچه بیمار و شرایط درمانی او تفسیر می‌کنند.

روش‌های درمان غیرطبیعی بودن نتایج آزمایش PT

پزشکان معمولاً نتایج آزمایش PT و آزمایش PTT را با هم در نظر می‌گیرند تا مراحل بعدی را تعیین کنند. بسته به وضعیت شما، پزشک شما ممکن است آزمایش‌های دیگری را تجویز کند تا بتواند مشکل را تشخیص داده و درمان کند. آزمایش PT معمولاً یکی از اولین آزمایش‌هایی است که برای تشخیص اختلال خونریزی یا لخته شدن خون انجام می‌دهید. احتمالاً قبل از اینکه پزشک بتواند تشخیص دهد، به آزمایش‌های دیگری نیاز خواهید داشت. در نهایت پزشک با توجه به نتایج تست‌های مختلفی که از شما درخواست کرده است یک روند درمانی را آغاز می‌کند.

چه مواد غذایی بر نتیجه آزمایش PT تأثیر می‌گذارند؟

برخی از مواد غذایی وجود دارد که بر روی نتایج آزمایش پروترومبین تاثیر می‌گذارند. برخی از مهم‌ترین این مواد غذایی شامل موارد زیر هستند.

 

• سبزیجات حاوی ویتامین K

مانند کلم بروکلی، کلم، شلغم، و سبزیجات برگ سبز

 

• محصولات سویا

سویا و مشتقات آن دارای مقادیر زیادی از ویتامین k هستند که می‌توانند بر روی نتایج این آزمایش تأثیر بگذارند.

 

• چای سبز

که حاوی مقادیر بالای ویتامین K است.

 

• برخی گوشت‌ها

مانند گوشت گاو که حاوی ویتامین K است. جگر و همچنین غذا‌های چرب و سرخ شده که ممکن است بر نتایج تاثیر بگذارند.

• الکل

چرا داروی وارفارین بر نتیجه آزمایش PT اثر دارد؟

وارفارین یکی از دارو‌های ضد انعقاد است که بر روی لخته شدن خون تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل نیز افرادی که از وارفارین استفاده می‌کنند سرعت انعقاد خون در آن‌ها کم‌تر می‌شود و در نتیجه زمان PT افزایش می‌یابد.

تست‌های مرتبط و تکمیلی با آزمایش PT

تست‌ها و آزمایش‌های زیادی وجود دارند که با تست PT ارتباط دارند. برخی از مهم‌ترین این تست‌ها شامل موارد زیر هستند.

• PTT

این تست زمان لازم برای تشکیل لخته خون را اندازه‌گیری می‌کند و در کنار PT برای ارزیابی جامع‌تر اختلالات انعقادی به کار می‌رود.

 

• تست D-dimer

این آزمایش به بررسی وجود لخته‌های خون در بدن کمک می‌کند و در مواردی مانند ترومبوز ورید عمقی (DVT) یا آمبولی ریوی (PE) کاربرد دارد.

 

• آزمایش فیبرینوژن

فیبرینوژن یک پروتئین ضروری برای انعقاد خون است؛ اندازه‌گیری سطح آن می‌تواند به تشخیص اختلالاتی مانند کمبود فیبرینوژن کمک کند.

نوع نمونه مورد نیاز برای انجام آزمایش زمان پروترومبین

نمونه مورد نیاز برای انجام آزمایش پروترومبین، پلاسما است. نمونه در لوله‌هایی که معمولاً دارای درب‌های آبی کم رنگ بوده و دارای نگهدارنده سدیم سیترات هستند جمع‌آوری می‌شود. نمونه تست پروترومبین را فقط ۴ ساعت می‌توان در محیط نگهداری کرد. این در حالی است که این نمونه‌ها را می‌توان برای ۱۴ روز در دمای فریزر نگه داشت. برای انجام آزمایش زمان پروترومبین (PT)، نمونه خون از بیمار مورد نیاز است. ویژگی‌های خاص این نمونه به شرح زیر است:
1. نوع نمونه
نمونه خون وریدی

معمولاً خون از ورید بازویی (ورید داخل بازو) گرفته می‌شود.

مواد ضد انعقاد

برای جلوگیری از انعقاد خون قبل از انجام آزمایش، معمولاً از سیترات سدیم به‌عنوان ماده ضدانعقاد استفاده می‌شود. این ماده موجب جلوگیری از فرآیند انعقاد خون می‌شود و به پزشک این امکان را می‌دهد که زمان پروترومبین را به‌درستی اندازه‌گیری کند.

2. مراحل جمع‌آوری نمونه
آمادگی بیمار

معمولاً توصیه می‌شود بیمار ناشتا باشد (حداقل 4 ساعت قبل از نمونه‌گیری چیزی نخورد)، زیرا برخی غذاها می‌توانند تاثیراتی بر روی نتایج آزمایش بگذارند.
نمونه‌گیری خون

خون معمولاً در لوله آزمایش حاوی سیترات سدیم گرفته می‌شود تا فرایند انعقاد به‌طور موقت متوقف گردد.
حفظ نمونه

پس از جمع‌آوری نمونه، باید آن را به‌سرعت به آزمایشگاه منتقل کرد. در صورتی که نمونه نیاز به نگهداری باشد، باید در دمای 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد نگهداری شود و از انعقاد آن جلوگیری شود.

 

جمع‌بندی
خونریزی در موارد مختلفی ممکن است در بدن شما اتفاق بیافتد. در این شرایط مجموعه‌ای از فاکتور‌های انعقادی با کمک یکدیگر خون را لخته می‌کنند و از خونریزی بیشتر جلوگیری می‌کنند. یکی از فاکتور‌های انعقادی اصلی که توسط کبد ساخته می‌شود پروترومبین است. آزمایش پروترومبین زمان لخته شدن خون در بدن شما را اندازه‌گیری می‌کند و آن را با میزان نرمال مقایسه می‌کند و لازم است بدانید که در صورتی که سرعت لخته شدن خون پایین‌تر از حالت نرمال باشد احتمال آسیب‌های جدی و خطر جانی پس از آسیب‌ها و در هنگام خونریزی افزایش می‌یابد. همچنین در صورتی که سرعت لخته شدن خون بسیار بالا باشد نیز احتمال بسته شدن رگ‌های خونی با لخته‌های خون وجود دارد که این نیز می‌تواند زندگی فرد را به خطر بیاندازد. در این مطلب به تمامی نکاتی که لازم است در ارتباط با آزمایش زمان پروترومبین بدانید اشاره کردیم و نحوه تفسیر تست را نیز بررسی کردیم.

 

 

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)

---