آزمایش FBS؛ جواب نرمال آزمایش قند خون ناشتا + تفسیر

آزمایش قند خون ناشتا یکی از آزمایش‌های مهم در تعیین و بررسی دیابت است. جالب است بدانید که آزمایش قند خون ناشتا یکی از غربالگری‌های رایج و آسان برای دیابت، پیش دیابت و دیابت بارداری است. به همین دلیل نیز دارای اهمیت بسیار زیادی است که دریابید آزمایش قند خون ناشتا چگونه انجام می‌شود و جواب آن چگونه بررسی و تحلیل می‌شود. در این مطلب قصد داریم همه چیز را درباره تست FBS و نکاتی که در ارتباط با آن باید بدانید بررسی کنیم.

آزمایش قند خون ناشتا(FBS) چیست؟

آزمایش قند خون ناشتا یک آزمایش خون ساده و رایج برای غربالگری دیابت، پیش دیابت یا دیابت بارداری(در دوران بارداری) است. آزمایش قند خون ناشتا، میزان قند خون شما را در صبحی که حدود 8 ساعت قبل از آن چیزی نخورده اید، اندازه گیری می کند.    

چرا آزمایش FBS درخواست می‌شود؟

به طور کلی آزمایش FBS برای بررسی و شناسایی مشکلات دیابت و در پروسه کنترل آن به طور عمده‌ای مورد استفاده قرار می‌گیرد. برخی از مهم‌ترین مواردی که در آن‌ها از تست FBS استفاده می‌شود شامل موارد زیر هستند.

1. بررسی تأثیر دارو‌های مورد استفاده برای دیابت
2. کمک به تنظیم نوع و مقدار دارو‌های مورد استفاده برای دیابت
3. بررسی سطح قندخون
4. پیگیری درمان و مدیریت دیابت
5. بررسی تأثیر رژیم غذایی و ورزش بر سطح قندخون
6. بررسی عوامل مؤثر دیگر مانند استرس و یا برخی بیماری‌ها بر روی سطح قندخون

چه افرادی نیاز به انجام تست fbs دارند؟

آزمایش قند خون ناشتا برای افراد مختلف و در شرایط مختلفی ممکن است درخواست شود. برخی از مهم‌ترین این شرایط شامل موارد زیر هستند.

• به عنوان بخشی از معاینه فیزیکی سالانه
• در زمان بارداری برای اطمینان از عدم وقوع دیابت بارداری
• برای افراد دارای علائم، سابقه خانوادگی بیولوژیکی یا عوامل خطر دیابت
• برای افرادی که قند خون آن‌ها در تست‌های قبلی بالاتر از حد نرمال بوده است.

نحوه انجام آزمایش FBS چگونه است؟

آزمایش قندخون ناشتا یا همان تست FBS معمولاً با استفاده از دستگاه قندخون انجام می‌شود. اساس تست FBS به این صورت است که میزان قند خون در یک نمونه کوچک از خون مورد اندازه‌گیری قرار می‌گیرد. به طور معمول کمی خون از کناره انگشت گرفته می‌شود و سپس بر روی یک نوار تست یکبار مصرف قرار می‌گیرد. این روشی است که با استفاده از آن می‌توانید سطح قند خون خود را در خانه نیز به راحتی مورد بررسی قرار دهید. در صورتی که بخواهید آزمایش قند خون ناشتا را در آزمایشگاه انجام دهید مسئول آزمایشگاه یک نمونه خون وریدی از بازوی شما تهیه می‌کند.

شرایط بیمار قبل از آزمایش FBS

در صورتی که قصد دارید تست خود را در خانه انجام دهید قبل از انجام تست FBS لازم است دستان خود را به خوبی بشویید و خشک کنید زیرا تمیز نبودن دست‌ها می‌تواند بر روی نتیجه تست FBS شما نتیجه منفی بگذارد. سپس یک نوار تست را در دستگاه خود قرار دهید و نوک انگشت خود را با استفاده از سوزن لانست که همراه کیت شما است سوراخ کنید. سپس نوار تست را بر روی خون قرار دهید و چند دقیقه نگه دارید تا جواب تست شما مشخص شود. همچنین در صورتی که می‌خواهید تست قند خون را در آزمایشگاه انجام دهید لازم است از ۸تا ۱۲ ساعت قبل ناشتا باشید و جز آب چیزی نخورید و نیاشامید.

تفسیر آزمایش FBS چگونه است؟

نتایج تست FBS به صورت یک عدد بیان می‌شود. در صورتی که قند خون شما کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر باشد شما در محدوده نرمال قرار دارید. حالت دیگر این است که قند خون شما در تست FBS بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر باشد. این معمولاً به صورت پیش دیابت در نظر گرفته می‌شود زیرا در این حالت سطح قند خون شما بالا است اما به حدی نیست که بتوان آن را جزء دیابت طبقه‌بندی کرد. مرحله آخر زمانی اتفاق می‌افتد که سطح قند خون شما بالاتر از ۱۲۶ میلی گرم در دسی لیتر باشد. در این صورت شما دارای اصلی‌ترین علامت ابتلا به دیابت هستید.

مقایسه نتایج آزمایش قند خون در افراد دیابتی و غیردیابتی

بدیهی است که سطح قند خون در افراد مبتلا به دیابت و افراد غیردیابتی متفاوت است. همچنین سطح قند خون برای افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ و ۲ نیز با یکدیگر متفاوت است. سطح قند خون نرمال برای افراد با هر یک از شرایط‌های زیر به صورت زیر است.

• افراد غیر دیابتی قبل از وعده غذایی 72 تا 106.2 میلی گرم بر دسی لیتر
• افراد غیر دیابتی ۹۰ دقیقه پس از وعده غذایی زیر 140.4 میلی گرم بر دسی لیتر
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۱ قبل از وعده غذایی 72 تا 126 میلی گرم بر دسی لیتر
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۱، ۹۰ دقیقه بعد از وعده غذایی 90 تا 126 میلی گرم بر دسی لیتر
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، قبل از وعده غذایی 72 تا 128 میلی گرم بر دسی لیتر
• افراد مبتلا به دیابت نوع ۲، ۹۰ دقیقه پس از وعده غذایی زیر 104.4 میلی گرم بر دسی لیتر
• کودکان دارای دیابت نوع ۱ قبل از وعده غذایی 72 تا 126 میلی گرم بر دسی لیتر
• کودکان دارای دیابت نوع ۲ حداقل ۹۰ دقیقه پس از وعده غذایی 90 تا 162 میلی گرم بر دسی لیتر

چه تست‌هایی با fasting blood sugar در ارتباط هستند؟

انواع مختلفی از تست‌های قند وجود دارند که بسته به شرایط ممکن است پزشک یک یا چند مورد از آن‌ها را برای شما در نظر بگیرد. برخی از مهم‌ترین این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش قند خون ناشتا FBS

این آزمایش رایج‌ترین آزمایشی است که در مورد بررسی میزان قند خون از آن استفاده می‌شود. این آزمایش نیاز به ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی دارد و توسط نمونه خون وریدی در آزمایشگاه‌ها می‌تواند انجام شود.

• آزمایش قند خون ۲ ساعته یا hpp۲

این آزمایش باید ۲ ساعت پس از صرف غذا انجام شود. در واقع نحوه انجام این آزمایش به این صورت است که به صورت ناشتا یک نمونه از شما گرفته می‌شود و سپس از شما خواسته می‌شود صبحانه بخورید و بعد از ۲ ساعت یک نمونه دیگر از شما گرفته می‌شود.

• آزمایش HBA1C

در این آزمایش میانگین قند خون شما در طول ۲ تا ۳ماه گذشته و یا ۳ تا ۴ماه گذشته مورد بررسی قرار می‌گیرد. در صورتی که مقدار این آزمایش بالاتر از حد نرمال باشد به احتمال زیاد شما مبتلا به دیابت هستید.

آزمایش قند خون چه پارامتر‌هایی را اندازه‌گیری می‌کند؟

آزمایش قند خون ناشتا میزان گلوکز را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. گلوکز در واقع اصلی‌ترین قند بدن شما است که منبع اصلی انرژی نیز به حساب می‌آید. گلوکز خون شما در صورتی که بیش از حد نرمال و یا کمتر از حد نرمال باشد می‌تواند نشانه‌ای جدی از اختلالات و مشکلات سلامتی در بدن باشد.

میزان نرمال و سطح بحرانی قند خون در آزمایش FBS

میزان گلوکز در تست FBS شما می‌تواند تصویری از وضعیت سلامت بدن شما را نشان دهد. میزان نرمال قند خون در افراد بالغ و سالم بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی گرم در دسی لیتر است که معادل 3.9 تا 5.6 میلی مول بر لیتر است. در صورتی که قند خون بین ۱۰۰ تا ۱۲۵ میلی گرم بر دسی لیتر باشد شما در محدوده مرزی قرار می‌گیرید.

در این شرایط به احتمال زیاد پزشک برای شما تغییراتی در سبک زندگی را توصیه می‌کند تا بتوانید سطح قند خون را کاهش دهید. سطح بحرانی قند خون برابر با ۱۲۶ میلی گرم بر دسی لیتر به بالا است و در صورتی که قند خون شما بیش از ۱۲۶ باشد و در بیش از دو آزمایش FBS تکرار شود شما مبتلا به دیابت هستید.

تفاوت گلوکومتر و آزمایش قند خون ناشتا در چیست؟

گلوکومتر یک وسیله برای بررسی قند خون است که بسیاری از افراد مبتلا به دیابت از آن برای پایش روزانه میزان قند خون خود استفاده می‌کنند. گلوکومتر با استفاده از یک قطره خون که از نوک انگشت گرفته می‌شود میزان قند خون را اندازه‌گیری می‌کند. این در حالی است که آزمایش قند خون ناشتا نیاز به یک نمونه خون وریدی دارد که توسط مسئول آزمایشگاه تهیه می‌شود. همچنین نتیجه آزمایش قند خون ناشتا دارای دقت و صحت بسیار بیشتری است و می‌تواند نتایج دقیق‌تری ارائه دهد.

آزمایش تحمل گلوکز GTT یا(Glucose tolerance test)

یکی از آزمایش‌های مرتبط با قند خون که ممکن است در موارد مختلفی توسط پزشک تجویز شود آزمایش تحمل گلوکز GTT است. این آزمایش به طور عمده برای تشخیص پیش دیابت، دیابت نوع ۲ و دیابت بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد. برای انجام این آزمایش باید به صورت ناشتا یک نمونه خون بدهید تا قند خون شما مورد سنجش قرار بگیرد. سپس باید یک نوشیدنی شیرین بنوشید و سپس نمونه‌های خون بیشتری از شما گرفته می‌شود تا قند خون شما دوباره مورد سنجش قرار بگیرد و نتایج در نهایت با یکدیگر مورد مقایسه قرار می‌گیرند.

آزمایش قند خون ناشتا در دوران بارداری

قند خون ناشتا یکی از آزمایش‌هایی است که در دوران بارداری انجام می‌شود. در صورتی که قند خون مادر در دوران بارداری بالا برود می‌تواند برای مادر و جنین بسیار خطرناک باشد. این می‌تواند منجر به دیابت بارداری شود که عوارض زیادی برای مادر و جنین به همراه دارد. در صورتی که میزان قند خون در بدن مادران باردار بالا رود و به موقع تحت کنترل قرار نگیرد می‌تواند منجر به عوارض خاصی شود. برخی از مهم‌ترین عوارضی که در صورت افزایش قند خون در دوران بارداری می‌تواند برای مادر و جنین رخ دهد شامل موارد زیر هستند.

• زایمان زودرس
• بالا رفتن غیر طبیعی وزن نوزاد
• افزایش مایع جنین
• پره اکلامپسی

احتمال ایجاد دیابت بارداری در تمامی خانم‌ها وجود دارد با این حال این احتمال در افراد زیر بیشتر است.

• مادران دارای سابقه زایمان نوزاد بالای ۴ کیلوگرم
• بانوان با شاخص توده بدنی بیش از ۳۰
• خانم‌های دارای تجربه دیابت بارداری
• مادران دارای نژاد‌های خاورمیانه‌ای، آفریقایی، کارائیبی و آسیای جنوبی

چه دارو‌هایی بر سطح قند خون تاثیرگذار هستند؟

داروهای مختلفی می‌توانند بر سطح قند خون تاثیر بگذارند. این داروها شامل گروه‌های مختلفی هستند که می‌توانند قند خون را افزایش یا کاهش دهند. در ادامه به برخی از مهم‌ترین داروها در هر دسته اشاره می‌شود:

• داروهای کاهش‌دهنده قند خون

این داروها معمولاً برای درمان دیابت نوع 1 و 2 استفاده می‌شوند:

• انسولین

انواع مختلفی از انسولین وجود دارد (سریع‌اثر، طولانی‌اثر و متوسط‌اثر).

• متفورمین

داروی خط اول برای دیابت نوع 2 که حساسیت به انسولین را افزایش می‌دهد.

• سولفونیل‌اوره‌ها

مانند گلی‌بنکلامید، گلی‌پیزید و گلی‌کلازید که باعث تحریک ترشح انسولین از لوزالمعده می‌شوند.

• گلیتازون‌ها

مانند پیوگلیتازون، که مقاومت به انسولین را کاهش می‌دهند.

• مهارکننده‌های SGLT-2

مانند داپاگلیفلوزین و کاناگلیفلوزین که قند خون را از طریق ادرار دفع می‌کنند.

• مهارکننده‌های DPP-4

مانند سیتاگلیپتین و لیناگلیپتین، که هورمون‌های تنظیم‌کننده قند خون را تقویت می‌کنند.

• داروهای افزایش‌دهنده قند خون

برخی داروها ممکن است باعث افزایش قند خون شوند، حتی اگر برای درمان دیابت تجویز نشده باشند:

• کورتیکواستروئیدها

مانند پردنیزولون و دگزامتازون.

• بتابلوکرها

برخی از داروهای این گروه ممکن است قند خون را افزایش دهند یا علائم هیپوگلیسمی را پنهان کنند.

• دیورتیک‌های تیازیدی

مانند هیدروکلروتیازید که مقاومت به انسولین را افزایش می‌دهند.

• مهارکننده‌های پروتئاز

داروهای مورد استفاده در درمان HIV که ممکن است قند خون را افزایش دهند.

• قرص‌های ضدبارداری ترکیبی

در برخی افراد، این قرص‌ها ممکن است بر سطح قند خون اثر بگذارند. اگر دارویی مصرف می‌کنید که بر قند خون شما تاثیر می‌گذارد، حتماً با پزشک مشورت کنید تا درمان مناسب و تنظیمات لازم برای کنترل قند خون انجام شود. همچنین در صورت بروز علائم هیپوگلیسمی یا هایپرگلیسمی، اقدام فوری ضروری است.

چرا سطح گلوکز خون افزایش می‌یابد؟

یکی از مواردی که باعث افزایش گلوکز خون می‌شود دیابت است. همچنین برخی از بیماری‌های دیگر نیز وجود دارند که باعث افزایش سطح گلوکز خون می‌شوند. برخی از رایج‌ترین این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند.

1. سندرم کوشینگ
2. فئوکروموسایتوما
3. نقص مزمن کلیوی
4. گلوکاگونما

علائم قند خون بالا چیست؟

در صورتی که قند خون شما افزایش پیدا کند با برخی از علائم رو به رو می‌شوید. مهم‌ترین علائمی که ممکن است در صورت افزایش ناگهانی قند خون با آن‌ها رو به رو شوید شامل موارد زیر هستند:

1. خستگی شدید
2. تشنگی شدید
3. افزایش ادرار
4. تاری دید
5. سردرد
6. گیجی
7. احساس اضطراب یا عصبی بودن
8. احساس گرسنگی
9. تنفس سریع
10. بوی تنفس شیرین
11. تعریق

دلایل پایین بودن FBS در آزمایش خون چیست؟

در صورتی که سطح قند خون شما کاهش پیدا کند دچار هایپو گلایسمی می‌شوید. برخی از مواردی که باعث کاهش قند خون شما می‌شوند شامل موارد زیر هستند:

• مصرف بیش از حد انسولین
• نداشتن وعده‌های غذایی منظم
• داشتن فعالیت‌های ورزشی شدید

همچنین در صورتی که شما دچار کاهش شدید قند خون شوید ممکن است با علائم زیر رو به رو شوید:

• احساس گرسنگی و ضعف شدید
• تعریق بیش از حد
• لرزش بدن یا عضلات
• احساس سوزن سوزن شدن در ناحیه لب‌ها
• تپش قلب سریع
• تاری دید
• خواب آلودگی

علائم FBS پایین در آزمایش خون چیست؟

قند خون ناشتای کمتر از ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر برای کسی که دیابت دارد، قند خون پایین محسوب می‌شود. اما ممکن است برای کسی که دیابت ندارد، طبیعی باشد. در چنین شرایطی معمولاً پزشک شما بررسی می‌کند که آیا قبلاً علائم قند خون پایین، مانند لرزش، را داشته‌اید یا خیر. آن‌ها ممکن است آزمایش‌های بیشتری را توصیه کنند تا ببینند آیا این نتیجه بخشی از الگوی دوره‌های قند خون پایین است یا خیر. در صورتی که قند خون شما کمتر از حد طبیعی باشد ممکن است علائمی نظیر سرگیجه، تعریق، تپش قلب، تاری دید و... را تجربه کنید.

آیا می‌توان در خانه، قند خون را اندازه‌گیری کرد؟

افراد مبتلا به دیابت نیاز دارند به طور مداوم قند خون خود را اندازه‌گیری کنند. این کار با استفاده از دستگاه گلوکومتر در خانه انجام می‌شود. برای این کار به راحتی می‌توانید با استفاده از یک سوزن لانست انگشت خود را سوراخ کنید و با استفاده از یک دستگاه گلوکومتر قند خون خود را اندازه‌گیری کنید.

مقایسه انواع تست قند خون و نتایج آن‌ها

انواع مختلفی از تست‌های قند خون وجود دارند که ممکن است پزشک بسته به شرایط یک یا چند مورد از آن‌ها را برای شما تجویز کند. مهم‌ترین تست‌های قند خون شامل موارد زیر هستند.

• آزمایش قند خون ناشتا یا FBS

این تست که به طور معمول برای تشخیص و شناسایی دیابت نوع ۱و ۲ و دیابت بارداری مورد استفاده قرار می‌گیرد معمولاً پس از ۸ تا ۱۲ ساعت ناشتایی انجام می‌شود و میزان نرمال آن کمتر از ۱۰۰ میلی گرم بر دسی لیتر است.

• آزمایش قند خون ۲ ساعته

این آزمایش که ۲ ساعت پس از خوردن وعده غذایی انجام می‌شود به طور معمول برای بررسی و شناسایی پیش دیابت استفاده می‌شود. میزان نرمال این آزمایش کمتر از ۱۴۰ میلی گرم بر دسی لیتر است.

• آزمایش هموگلوبین A۱C

این آزمایش می‌تواند میانگین قند خون شما در چند ماه گذشته را نشان دهد. از این آزمایش برای پایش بلند مدت قند خون استفاده می‌شود.

• آزمایش قند خون چالش گلوکز

از این آزمایش برای اندازه‌گیری قند خون در دوران بارداری و بررسی دیابت بارداری استفاده می‌شود.

• آزمایش قند خون تحمل گلوکز خوراکی یا OGTT

در این آزمایش از چندین نمونه خون در فواصل زمانی مشخص استفاده می‌شود. این آزمایش نیز به طور عمده برای خانم‌های باردار استفاده می‌شود.

• آزمایش قند خون تصادفی یا RBS

این آزمایش برای افراد مبتلا به دیابت استفاده می‌شود. برای انجام این آزمایش نیازی به ناشتایی نیست و می‌توان در هر ساعتی از روز این آزمایش را انجام داد. این آزمایش برای بررسی و شناسایی افزایش ناگهانی قند خون در افراد دیابتی استفاده می‌شود.

• آزمایش گلوکز ادرار
  در این آزمایش نمونه ادرار فرد مورد بررسی قرار می‌گیرد و موجود بودن یا نبودن گلوکز در آن مورد بررسی قرار می‌گیرد. وجود گلوکز در ادرار می‌تواند نشانه‌ای از وجود دیابت یا مشکلات سلامتی دیگر در فرد باشد.

جمع‌بندی
قند یکی از مهم‌ترین نیاز‌های بدن انسان به شمار می‌آید. گلوکز مهم‌ترین قندی است که در بدن انسان‌ها وجود دارد و به عنوان منبع اصلی انرژی مورد استفاده قرار می‌گیرد. موارد بسیاری وجود دارند که می‌توانند باعث افزایش یا کاهش قند خون در بدن شما شوند. به همین دلیل نیز پایش میزان قند خون دارای اهمیت بسیاری است. یکی از رایج‌ترین تست‌هایی که برای پایش و بررسی سطح قند خون مورد استفاده قرار می‌گیرد تست FBS است. در این مطلب تمام مواردی که لازم است در مورد تست FBS بدانید را بررسی کردیم.

مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)