7 صبح الی 7 بعدازظهر
روزهای غیر تعطیل
7 صبح الی 6 بعدازظهر
روزهای پنجشنبه
شنبه 21 تير 1404
احتمالا بارها نام ویتامین دی را شنیده اید و در مورد عوارض و کمبود های آن موارد مختلفی به گوش شما خورده است. ویتامین دی در بدن دارای نقش‌های مهمی است و در سلامت استخوان‌ها، عضلات و اعصاب تاثیرگذار است. ویتامین دی توسط سه راه اصلی می‌تواند در بدن شما جذب شود که شامل موارد زیر هستند.
ویتامین دی به طور محدود در تعداد کمی از غذا‌ها و خوراکی‌ها وجود دارد. زرده تخم مرغ، جگر و ماهی‌های پرچرب دارای مقادیر کمی از ویتامین دی هستند. لازم است به این نکته توجه کنید که به دلیل کمبود این ویتامین در خوراکی‌ها ویتامین دی به صورت غنی شده به خوراکی‌هایی مانند غلات صبحانه و یا شیر افزوده میشود.
مکمل‌های ویتامین دی به صورت قطره‌های خوراکی و قرص‌ها در دوز‌های مختلف در دسترس هستند که می‌توانید از آن‌ها استفاده کنید. در ایران به دلیل نوع پوشش و قرار نگرفتن کافی در معرض نور خورشید افراد به خصوص خانم‌ها در معرض کمبود ویتامین دی هستند. با توجه به اصولی نبودن تغذیه افراد ایرانی در بسیاری از اوقات نیز این مسأله شدت بیشتری پیدا می‌کند. به همین دلیل نیز راه‌های پیشگیری از کمبود ویتامین دی و درمان آن دارای اهمیت زیادی است.
ویتامین D(که به آن کلسیفرول نیز گفته میشود) یک ویتامین محلول در چربی است. آزمایش ویتامین D میزان این ویتامین را در خون شما اندازه‌گیری می‌کند. این ویتامین دارای نقش‌های مهمی در بدن شما است و می‌تواند به جذب کلسیم در بدن شما کمک کند، همچنین به عملکرد طبیعی عضلات، اعصاب و سیستم ایمنی بدن شما کمک می‌کند. این آزمایش معمولاً به طور روتین تجویز نمی‌شود و در اغلب اوقات زمانی پزشک آزمایش ویتامین D را برای شما در نظر می‌گیرد که دارای مشکلات استخوانی یا بیماری‌ها و مشکلاتی باشید که پزشک احتمال دهد به دلیل کمبود ویتامین دی ایجاد شده است.
پزشک در موارد مختلف ممکن است تست ویتامین دی را برای شما در نظر بگیرد. مهم‌ترین موارد کاربرد این تست به صورت زیر هستند.
ممکن است پزشک این آزمایش را برای بررسی کمبود ویتامین دی در افراد تجویز کند. این به خصوص در افرادی که دارای ریسک فاکتور‌هایی مانند سن بالا، چاقی، قرار نگرفتن در معرض نور خورشید و مشکلات جذب روده‌ای هستند دارای اهمیت بیشتری است.
افرادی که دارای کمبود ویتامین دی بوده‌اند و در حال درمان با مکمل‌ها هستند به انجام این آزمایش نیاز دارند تا مقدار این ویتامین در بدن آن‌ها بررسی شود.
برای افراد مسن و افراد دارای سابقه خانوادگی مشکلات استخوانی و پوکی استخوان این آزمایش ممکن است درخواست شود.
ویتامین D باعث تقویت سیستم ایمنی میشود، التهاب را کم می‌کند و بدن را در برابر عفونت‌ها مقاوم‌تر می‌کند. کمبودش می‌تواند خطر بیماری‌های خودایمنی و عفونت را بالا ببرد، به این دلیل آزمایش ویتامین دی برای بررسی سیستم ایمنی انجام می شود.
یک رژیم غذایی متعادل با تامین ویتامین‌ها، مواد معدنی و آنتی‌اکسیدان‌ها، نقش مهمی در تقویت عملکرد سیستم ایمنی و کاهش التهاب‌های مزمن ایفا می‌کند. ویتامین دی نیز از این نظر مستثنی نیست و بر روی سلامت فرد بسیار تاثیر گذار می باشد.
ویتامین D برای رشد استخوان جنین و پیشگیری از مشکلاتی مثل پره‌اکلامپسی و دیابت بارداری ضروری بوده و کمبودش باعث ضعف استخوانی مادر و نوزاد میشود، از این جهت بایستی آزمایش آن حتما انجام شود.
آزمایش ویتامین D با استفاده از نمونه خون انجام میشود. برای انجام این آزمایش متخصص آزمایشگاه یک نمونه خون وریدی از شما می‌گیرد. همچنین برای انجام این آزمایش نیاز به آمادگی خاصی ندارید ولی بهتر است در مورد تمامی دارو‌ها، ویتامین‌ها و مکمل‌هایی که مصرف می‌کنید با پزشک خود مشورت کنید زیرا مصرف این دارو‌ها می‌تواند بر روی نتایج آزمایش شما تاثیرگذار باشد.
نتایج آزمایش ویتامین D می‌تواند به صورت کل ویتامین دی و یا D۲ یا D۳ گزارش شود. در واقع مجموع ویتامین D۲ و D۳ برابر با ویتامین دی کل بدن شما است. سطح کل ویتامین دی به صورت زیر تفسیر میشود.
در این حالت سطح ویتامین دی در بدن شما بسیار پایین است و معمولاً بر روی استخوان‌ها و سلامت عمومی بدن تاثیر می‌گذارد.
در این حالت نیز سطح ویتامین دی در بدن فرد پایین است و ممکن است بر سلامت بدن تاثیر گذار باشد. با این حال در این مرحله ممکن است فرد علائمی نداشته باشد.
کمبود ویتامین دی در بدن می‌تواند عوارض خاصی را در پی داشته باشد که برخی از مهم‌ترین‌های آن‌ها به شکل زیر هستند.
بله. مقادیری از ویتامین دی در شیر مادر وجود دارد با این حال این مقدار به تنهایی برای تأمین نیاز‌های نوزاد کافی نیست و لازم است نوزاد از مکمل‌های ویتامین دی استفاده کند.
ویتامین دی در بارداری دارای اهمیت زیادی است. ویتامین دی با نقش در سلامت استخوان‌ها بر روی جنین نیز تأثیر می‌گذارد. همچنین کمبود ویتامین دی با پره اکلامپسی نیز مرتبط است. جالب است بدانید که یک مطالعه اخیر نشان داد مصرف روزانه ۴۰۰۰ واحد بین‌المللی ویتامین D در زنان باردار، بیشترین فواید را در جلوگیری از زایمان زودرس و عفونت‌ها داشت.
بله. مصرف مقادیر زیاد از ویتامین دی در دوران بارداری می‌تواند باعث هایپر کلسمی در مادران باردار شود و بر سلامت جنین تأثیر بگذارد. ناهنجاری‌های رشدی، مشکلات قلبی و اختلالات عصبی از مهم‌ترین مواردی هستند که ممکن است در جنین ایجاد شوند.
علائم کمبود ویتامین دی در کودکان و بزرگسالان می‌تواند متفاوت باشد. کمبود ویتامین دی در کودکان باعث نرمی استخوان میشود که می‌تواند با موارد زیر همراه باشد.
با این حال کودکانی که دارای کمبود خفیف ویتامین دی هستند فقط با درد‌های عضلانی رو به رو می‌شوند. در بزرگسالان نشانه‌های کمبود ویتامین دی خفیف‌تر هستند و می‌توانند شامل موارد زیر باشند.
برخی از تست‌ها هستند که دارای ارتباط نزدیکی با تست ویتامین دی هستند و ممکن است همراه با این تست انجام شوند. مهم‌ترین این تست‌ها شامل تست کلسیم و ویتامین دی فعال هستند.
برخی از عوامل موثر و بیماری‌ها وجود دارند که می‌توانند باعث کاهش ویتامین دی در بدن و کمبود آن شوند. مهم‌ترین این بیماری‌ها شامل موارد زیر هستند.
این بیماری‌ها به خصوص در شرایطی که درمان نشده باشند می‌توانند باعث کاهش جذب ویتامین دی حاصل از مکمل‌ها در روده شوند.
شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ با سطح پایین ویتامین D مرتبط است. سلول‌های چربی ویتامین D را ایزوله نگه می‌دارند تا آزاد نشود. چاقی اغلب نیاز به مصرف دوز‌های بالاتر مکمل‌های ویتامین D برای رسیدن به سطح طبیعی و حفظ آن دارد.
ویتامین دی در بدن باید با استفاده از آنزیم‌های خاصی به شکل فعال تبدیل شود. این بیماری‌ها می‌توانند میزان این آنزیم‌ها را به طور ویژه‌ای در بدن کاهش دهند و باعث کمبود ویتامین دی شوند.
در صورتی که جراحی‌های کاهش وزن انجام داده‌اید احتمالاً با کاهش مقادیر بسیاری از ویتامین‌ها روبرو خواهید شد و احتمالاً نیاز خواهید داشت به طور مرتبی از ویتامین‌های مختلف و مکمل‌ها استفاده کنید.
مصرف برخی از دارو‌ها می‌توانند باعث کمبود ویتامین دی شوند. برخی از مهم‌ترین این دارو‌ها شامل ملین‌ها، استروئید‌ها (مانند پردنیزولون)، دارو‌های کاهش دهنده کلسترول (مانند کلستیرامین و کلستیپول)، دارو‌های پیشگیری از تشنج (مانند فنوباربیتال و فنی‌توئین)، ریفامپین (داروی سل) و داروی کاهش وزن ارلیستات هستند.
برای افزایش دریافت ویتامین دی در بدن با استفاده از رژیم غذایی، مصرف غذا‌ها و خوراکی‌هایی که دارای ویتامین دی هستند توصیه میشود. از جمله مواد غذایی که سرشار از ویتامین دی هستند شامل:
همان طور که اشاره کردیم آزمایش ویتامین D برای تمامی افراد و به صورت روتین تجویز نمی‌شود. پزشک ممکن است آزمایش ویتامین D را در موارد زیر برای شما تجویز کند.
ویتامین D جذب کلسیم در روده را افزایش می‌دهد و غلظت کلسیم و فسفات سرم را در حد کافی حفظ می‌کند تا معدنی شدن طبیعی استخوان‌ها را ممکن سازد و از تتانی هیپوکلسمی (انقباض غیرارادی عضلات که منجر به گرفتگی و اسپاسم میشود) جلوگیری کند. همچنین برای رشد استخوان و بازسازی استخوان توسط استئوبلاست‌ها و استئوکلاست‌ها مورد نیاز است.
بدون ویتامین D کافی، استخوان‌ها می‌توانند نازک، شکننده یا بدشکل شوند. کفایت ویتامین D از راشیتیسم در کودکان و استئومالاسی در بزرگسالان جلوگیری می‌کند. ویتامین D همراه با کلسیم، به محافظت از سالمندان در برابر پوکی استخوان نیز کمک می‌کند.
ویتامین D دارای دو نوع اصلی ویتامین D۲ و D۳ است. این دو نوع ویتامین در منابع جذب و اثرات خود دارای تفاوت‌هایی هستند که به صورت زیر هستند.
هر دو نوع ویتامین دی به خوبی در بدن جذب می‌شوند با این حال تحقیقات نشان می‌دهند که D۳ سطح کلسیفدیول را سریعتر از D۲ افزایش می‌دهد.
همان طور که اشاره کردیم قرار‌گیری در معرض نور خورشید مهم‌ترین شیوه تولید ویتامین دی در بدن است. تابش اشعه ماوراء بنفش نوعB (UVB) با طول موج تقریباً ۲۹۰-۳۲۰ نانومتر به پوست بدون پوشش نفوذ می‌کند و ۷-دهیدروکلسترول پوستی را به پیش‌ساز ویتامین D۳ تبدیل می‌کند که به نوبه خود به ویتامین D۳ تبدیل میشود. فصل، زمان روز، طول روز، پوشش ابر، محتوای ملانین پوست و کرم ضد آفتاب از جمله عواملی هستند که بر قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراء بنفش و سنتز ویتامین D تأثیر می‌گذارند. باید به این نکته توجه داشته باشید که افراد مسن و افرادی که پوست تیره دارند، کمتر قادر به تولید ویتامین D از نور خورشید هستند.
میزان قرار‌گیری در معرض نور خورشید برای ساخته شدن میزان کافی از ویتامین دی به طور دقیق مشخص نیست با این حال پیشنهاد میشود که ۵ تا ۳۰ دقیقه در ساعات ۱۰ صبح تا ۴ بعدازظهر به صورت روزانه و یا حداقل دو بار در هفته بدون پوشش بر روی صورت، بازو‌ها، دست‌ها و پا‌ها و بدون کرم ضد آفتاب در معرض نور خورشید قرار بگیرید تا بدن بتواند مقادیر کافی از ویتامین دی را تولید کند.
دومین عامل طبیعی تاثیرگذار در میزان ویتامین دی بدن رژیم غذایی فرد است. اگرچه ویتامین دی به طور طبیعی در غذا‌های اندکی مانند ماهی‌های چرب وجود دارد اما می‌توان با مصرف مواد غذایی و خوراکی‌های غنی از ویتامین دی میزان بیشتری از این ویتامین را دریافت کرد. در نهایت مصرف مکمل‌های ویتامین دی می‌تواند برای برخی از افراد کاربرد داشته باشد. مصرف مکمل‌ها به ویژه در کشور‌هایی مانند ایران که پوست به ندرت در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
در برخی از موارد ممکن است در اثر مصرف بیش از حد مکمل‌های ویتامین دی میزان این ویتامین در بدن افزایش پیدا کند و بیش از حد طبیعی شود. در این موارد فرد با مجموعه‌ای از علائم هشدار دهنده رو به رو میشود که شامل موارد زیر هستند.
جمع‌بندی
ویتامین دی در بدن دارای نقش‌های مهمی است. قرار نگرفتن کافی در معرض نور خورشید یکی از مهم‌ترین مواردی است که باعث شیوع بیشتر کمبود ویتامین دی در کشور ایران شده است. به همین دلیل نیز توجه به روش‌های تغذیه‌ای و مصرف مکمل‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در صورتی که با هر یک از علائم کمبود ویتامین دی رو به رو هستید بهتر است با پزشک خود در این باره مشورت کنید و راه‌های درمانی مناسب را در صورت لزوم پیش بگیرید.
مورد تایید و بازبینی شده توسط:
دکتر مهران غزالی بینا(فلوشیپ علوم آزمایشگاهی)
کمبود ویتامین دی در هر فردی می‌تواند ایجاد شود اعم از نوزادان، کودکان و بزرگسالان. با این حال افرادی که در کشور‌های خاورمیانه زندگی می‌کنند و از پوشش‌های ضخیم استفاده می‌کنند که از قرار گرفتن پوست در معرض نور خورشید جلوگیری می‌کند و افرادی که محتوای ملانین در پوست آن‌ها بیشتر است و دارای پوست تیره‌تری هستند، بیشتر در معرض کاهش و کمبود ویتامین دی قرار دارند.
در صورتی که با هر یک از علائم کاهش ویتامین دی رو به رو هستید بهتر است در این باره با پزشک خود مشورت کنید. پزشک می‌تواند در این شرایط با تجویز مجموعه‌ای از آزمایش‌ها کمبود ویتامین دی را در شما تشخیص دهد و برای درمان آن روش‌های مورد نیاز را پیشنهاد دهد.
ارسال نظر