صَرع یا epilepsy از زبان یونانی باستان به معنی "تصرف کردن، تملک داشتن، یا پریشان کردن عبارت است از مجموعه‌ای از اختلالات عصبی مزمن پزشکی بلند مدت که با حمله صرعی مشخص می‌شود . این حملات ممکن است بسیار خفیف و تقریبا غیر قابل شناسایی بوده یا برعکس طولانی مدت و با لرزش شدید همراه باشد. در صرع حملات به طور مکرر روی می دهندو هیچ دلیل ثابت و مشخصی ندارند، در حالیکه حملاتی که به دلایل خاص روی می‌دهند را نباید به عنوان حمله صرعی تلقی کرد.
در بیشتر موارد دلیل نامشخص است، اما صرع در برخی افراد به دلیل آسیب مغزی، سرطان مغز، و سوء مصرف دارو و الکل، و دلایل دیگر ایجاد می‌شود. حملات صرعی نتیجه فعالیت سلولی بیش از حد و غیر عادی عصب کورتیکال یا غشایی در مغز است . صرع را می‌توان با گرفتن نوار مغزی یا الکتروانسفالوگرافی نیز تایید کرد.
صرع را نمی‌توان درمان کرد، اما حملات را می‌توان با دارو تا درصد بالاییکنترل کرد. در افرادی که حملات به دارو پاسخ نمی‌دهند،جراحی، تحریک عصبی یا تغییر در رژیم غذایی را می‌توان در نظر گرفت. تمامی سندرم‌های صرع مادام العمر نیستند و اکثر افراد تا جایی بهبود می‌یابند که دیگر نیازی به دارو ندارند .
حدود ۱٪ درصد از جمعیت مردم جهان (۶۵ میلیون نفر) صرع دارند. و تقریبا۸۰٪ موارد در کشورهای در حال توسعه روی می‌دهند. صرع در افراد مسن‌تر رایج‌تر است . در کشورهای توسعه یافته، شیوع موارد جدید بیشتر در نوزادان و سالمندان است؛در کشورهای در حال توسعه این بیماری در کودکان بزرگتر و بزرگسالان جوانتر دیده می‌شود، که دلیل آن تفاوت در فراوانی دلایل اصلی است. حدود ۵ تا ۱۰٪ از تمامی افراد یک حمله بی دلیل تا سن ۸۰ سالگی دارند و احتمال وقوع حمله دوم نیز بین ۴۰ و ۵۰٪است. در بسیاری از نقاط دنیا افراد مبتلا به صرع حق رانندگی مشروط داشته یا کلا حق رانندگی ندارند، اما بیشتر این افراد بعد از یک مدت بدون حمله می‌توانند رانندگی را مجددا آغاز کنند.
شايع‌ترين نوع تشنج
شايع‌ترين نوع تشنج، تشنج رواني- حرکتي و يا تشنج لُب گيج‌گاهي مي باشد (عنوان مي شود که داستايوفسکي نويسنده ي مشهور هم اين نوع تشنج را داشته است). اين نوع تشنج به صورت حملات از دست دادن ارتباط با محيط است. بيمار ممکن است رفتاري عجيب مانند بازي با دگمه ي لباس يا بازي با انگشتان داشته باشد که به اين نوع صرع، اتوماتيسم گفته مي شود و براي مدت 1الي 2دقيقه فرد متوجه چيزي نيست و دچار اختلال هوشياري مي شود. اگر اين نوع تشنج به تنهايي باشد معمولاً اختلالي به وجود نمي آورد، ولي به طور معمول به کل مغز پخش مي شود و هوشياري از بين مي رود و اکثراً اين نوع تشنج‌ها شايع‌ترين نوع مي باشند. ولي چون زود تبديل به تشنج نوع دوم مي شوند، تشخيص داده نمي شوند و در کودکان شايع‌تر است.
لازم به ذکر است چنانچه تشنج‌ها به صورت حملات تکراري باشند، تبديل به صرع مي شوند، به طوري که در ايران حدود 6- 5 ميليون نفر تشنج دارند و حدود 10درصد از آنها دچار صرع مي باشند.
در کل صرع بيماري درمان پذيري مي باشد و افراد نبايد هيچ نگراني از اين بابت داشته باشند.
ازدواج مصروعين
فرد مصروع نبايد بيماري خود را در زمان ازدواج كتمان نمايد و بايد حقيقت را با صداقت به همسر آينده خود بگويد و با پزشك خود مشاوره اي را انجام دهد.
بارداري فرد مصروع
بهترين روش در بارداري اين است كه قبل از بارداري برنامه ريزي صحيحي در اين مورد وجود داشته باشد و فرد مصروع اين مسئله را با پزشك خود و پزشك زنان در ميان گذارد تا داروي مناسبي براي وي تجويز گردد و در طول دوران بارداري تحت نظر باشد تا اگر احساس شد مشكلي براي بيمار و جنين به وجود مي آيد با بررسي هاي انجام گرفته بتوان برخورد مناسبي با اين مسئله داشت.
داروها نيز در حين بارداري ادامه پيدا مي كند و نحوه زايمان هم بنا به تصميم پزشك است. بعد از زايمان نيز مادر مي تواند به فرزند خود شير دهد زيرا مصرف داروها تأثير منفي در فرزند وي ندارد، بلكه توجه به اين مسئله ضروري است كه اگر خانم باردار در دوران بارداري بدون مشاوره پزشك، خودسرانه داروي خود را قطع نمايد و دچار حمله تشنج گردد، اين امر مي تواند براي وي خطرناك باشد.
ازدواج مصروعين از ديدگاه روان پزشكي:
روان پزشك نقش كليدي را در مورد مشكلات و بيماري هايي كه در كنار صرع وجود دارد، ايفا مي كند و مي تواند در مورد مداخلات دارويي ( تداخل عمل و اثر داروها با يكديگر) جهت درمان بيماري هاي همراه با صرع ، راهنمايي و مشاوره به بيمار، همسر و خانواده او ارائه دهد.
يكي از مشكلات عمده، نگرش ها، دانش ها و باورهاي غلط فرد يا خانواده يا خانواده همسر او در مورد بيماري است. حتي علاوه بر آنها، اين باورهاي غلط در خود پزشكان نيز در مورد ازدواج يك فرد مصروع مي تواند وجود داشته باشد.
مسئله ديگر اين است كه بعضي از افراد ازدواج را نجات دهنده، شفا و راه حل قطعي مشكلات خود مي دانند و فكر مي كنند هر مشكل رواني- جسمي كه وجود داشته باشد، ناشي از فشارها و مشكلات جنسي است و به دنبال آن حكم ازدواج را صادر مي كنند.
در زمان مشاوره روان پزشكي، پزشك ابتدا به نگرش هاي فرد توجه مي نمايد. به اين كه آيا اين نگرش ها به ازدواج فرد صدمه مي زند؟ در غير اين صورت فرد را مجاز به ازدواج مي داند. دومين مسئله اي كه پزشك مد نظر قرار مي دهد، اين است كه آيا بيماري هاي همراه در يكي از طرفين وجود دارد يا خير؟ نكته ديگري كه در ازدواج بايد به آن توجه نمود كفايت رواني – عاطفي بيمار است و اين كه آيا فرد مصروعي كه حملات وي كنترل شده و مانعي براي ازدواج ندارد، كفايت همسري، پدر يا مادر بودن، بارداري و … را دارد يا خير؟
نكته بسيار كليدي و مهم در مشاوره قبل و بعد از ازدواج، آموزش هاي جنسي است كه متأسفانه در كشور در مورد آن سكوت مي شود و حتي پدر و مادرها نيز نوعي خود سانسوري را در اين مورد پيش مي گيرند. لذا بهترين زمان اطلاعات گرفتن از بيماران، راجع به مسائل جنسي، زمان شروع بحث خواستگاري و ازدواج است كه بسياري از مراجعين در مورد اين موضوع يا اطلاعات ندارند يا اطلاعات غلطي دارند.
بنابراين كار كردن روي آموزش هاي جنسي، شناخت فرد روي فيزيولوژي خود، اطلاعات هورموني، اطلاعات آناتوميك، اطلاعات روان شناختي، دوران بارداري ، شناخت داروها، اثرات آن بر روي بارداري و جنين و… موضوعاتي هستند كه در قالب آنها مي توان اطلاعات مربوط به مسايل زناشويي، آموزش هاي جنسي و به ويژه جلوگيري از بارداري را به مراجعين ارائه كرد، چرا كه در ماه ها و سال هاي اوليه اين افراد بايد از بچه دار شدن جلوگيري نمايند و چگونگي تأثير اين داروها بعد از ازدواج نيز بررسي گردد.
هوش مصروعین
صرع مسری نیست و به دلیل بیماری روانی و یا عقب ماندگی ذهنی نیست. برخی از افراد عقب مانده ذهنی، ممکن است تشنج داشته باشند. اما این به آن معنا نیست که هر فردی که بیماری صرع دارد، عقب مانده ذهنی می باشد.
تشنج و تاثیرش بر مغز
تشنج ها، اثری بر مغز ندارند.
اگر تشنج شدید باشد، باعث صدمه زدن به مغز می شود.
کودکانی که علت خاصی برای تشنج آنها پیدا نکرده اند، 68 تا 92 درصد آنها بعد از 20 سال بهبودی یافته اند.
به طور کلی، با گذشت زمان و مصرف دارو و یا جراحی، تشنج کم و یا متوقف می شود.
تغذیه
برخی مطالعات نشان داده که برخی کودکان اگر از رژیم غذایی پر چرب و کم کربوهیدرات استفاده کنند (رژیم کتوژنیک) تشنج کمتر اتفاق می افتد.
اما این رژیم عوارض جنبی دارد، از قبیل: تاخیر در رشد، افزایش اسید اوریک خون و ایجاد سنگ کلیه
محققان هنوز مطمئن نیستند که این رژیم برای تمام افراد مصروع می تواند مفید باشد یا نه.
یک رژیم غذایی صحیح و مصر ف مکمل های ویتامینی مخصوصا اسیدفولیک: می تواند باعث کاهش نقص هنگام تولد و صرع مادرزادی شود. ملاتونین نیز یک مکمل غیر ویتامینی است که تشنج را در برخی افراد، کم می کند.
تهیه کننده:نیلوفر افشار