سیگار
سیگار برگ بریده یا خردکردهٔ توتون که معمولاً درکاغذنازک پیچیده شده‌است که برای «کشیدن دود» آن بکار می‌رود. سیگار به این معنی را فرنگی‌ها سیگارت می‌گویند و در اصطلاح آنها به آنچه ما سیگار برگ میگوئیم، سیگار اطلاق میشود. طرز استفادهٔ آن این طور است که یک طرف آن را آتش می‌زنند، و از طرف دیگر (که معمولاً فیلتر یا مُشتوک دارد) دود را به درون ریهها میکشند (پُک زدن)نیکوتین موجود در دود تنباکو سبب مسمومیت خفیف و بروز حالت سرخوشی کوتاه‌مدت میشود. سیگار را با پیچیدن تنباکو در کاغذ سیگار که کاغذ نازکی است درست می‌کنند، و یا، در بیشتر موارد، سیگارهای آماده داراینام تجاری ساخت کارخانه‌های تولید سیگارت را خریداری می‌کنند.
قلیان
ده‌ها سال، عقیده کاذب فراگیری وجود داشته است که قلیان‌های آبی از سیگار خطر کمتری دارند. دود استنشاق‌شده از قلیان، نه تنها همه مواد سرطان‌زای دود سیگار را داراست، بلکه مونوکسیدکربن بیشتری هم دارد. به علاوه دود قلیان مجموعه‌ای از مواد سرطان‌زای دیگر هم دارد که ناشی از سوختن زغال است و خطر انتقال بیماریهای عفونی مانند سل و هپاتیت از قطعه دهانی مشترک قلیان هم وجود دارد. شیوع مصرف سیگار در سال ۸۸ در افراد ۱۵ تا ۶۴ سال ۸۲/۱ درصد بود اما در سال ۹۰ مصرف سیگار کاهش یافت و در مقابل مصرف قلیان جای آن را گرفت و چند برابر شد، در نتیجه افزایش مصرف سیگار متوقف شده، اما قلیان جایگزین آن شده‌است.
قلیان به طریقی متفاوت دود تولید میکند: دود سیگار از سوختن تنباکو ایجاد میشود، در حالی که دود قلیان از طریق گرم شدن تنباکویی که در کاسه ی بالای آن قرار دارد از طریق زغال تولید میشود.
تنباکوی قلیان هم مثل تنباکوهای معمولی حاوی نیکوتین است. در واقع، در یک جلسه 60 دقیقه ای قلیان، فرد در معرض حجم دودی 100 تا 200 مرتبه بیشتر از یک سیگار قرار میگیرد.
تنباكوي مصرفي در قليان 400 نوع ماده سمي و سرطانزا دارد. تنباكوهاي ميوهاي علاوه بر اين 400 نوع سم، مضرتر نيز هستند.
قليان هاي ميوه اي كه از پوست ميوه تخمير شده با مواد افزودني تهيه ميشوند، علاوه بر داشتن اين 400 نوع سم به دليل وجود مواد افزودني موجب آلرژي، آسم و حساسيت نيز ميشوند. هيچ فرقي بين قليانهاي با تنباكوي سنتي و ميوهاي وجود ندارد، اما قليان با تنباكوي ميوهاي به دليل وجود مواد افزودني ضرر بيشتري نيز دارند.
نيكوتين ماده اي اعتيادآور است كه در تنباكو وجود دارد، اين مطلب كه چون دود قليان از روي آب گرفته ميشود، ضرر ندارد، باور غلطي است كه در اذهان وجود دارد و آب قليان فقط نيكوتين آن را گرفته و كم ميكند. اين در حالي است كه كم شدن نيكوتين باعث ميشود فرد قلياني براي تأمين نياز خود قليان بيشتري مصرف كرده و در نتيجه خطرات بيشتر و مضرات زيادتري براي او ايجاد ميشود.
مضرات کشیدن سیگار و قلیان
-دخانیات و سرطان
سرطان ریه، سرطان لب و دهان و حنجره، سرطان مری و معده، لوزالمعده، کبد و سرطان روده بزرگ از عوارض بد‌خیم و زخم‌های گوارشی , ریفلاکس معده(برگشت اسید معده به مری) ازجمله عوارض خوش‌خیم استفاده از سیگار و قلیان هستند.
علاوه بر بیماریهای مرتبط با تنباکو ، مصرف اشتراکی قلیان می تواند منجر به افزایش احتمال میکروب سل و ویروسهایی مثل هرپس و هپاتیت شود.موارد دیگری که با مصرف قلیان ارتباط دارد مثل اگزمانی دست، مشکلات دندان بدنبال کشیدن دندان ( آلوئولیت متعاقب کشیدن دندان) و تحلیل استخوانی بصورت عمودی در ناحیه پری اودنتال.
در مطالعه ای بر روی کودکان لبنانی در مورد ۵/۸ درصد کودکانی که تنها در خانه با دود قلیان مواجهه داشته اند ، نسبت شانس بیماریهای تنفسی نسبت به کودکانی که مواجهه با دود نداشته اند ۵/۲ بوده است ، این نسبت شانس مشابه کودکانی است که تنها با دود سیگار مواجهه داشته اند.
مصرف قلیان غیر سیگاری هایی مجاور فرد مصرف کننده قلیان و جنین مادران باردار را نیز با خطر مواجه می کند . مواجهه با مونوکسید کربن در طی حاملگی ممکن است برای جنین خطرناک باشد و تصور می شود که علت وزن کم هنگام تولد و نمره آپگار پایین(سندرم تنباکو – جنین ) مشاهده شده در نوزادان مادران سیگاری به همین علت باشد. سندرم تنباکو جنین مسلماٌ خطری برای زنانی که قلیان هم مصرف می کنند خواهد بود ، این زنان با افزایش خطر داشتن کودکانی با وزن کم هنگام تولد مواجه می باشند
مصرف قلیان آشکارا نشان داده است که تاثیرات مضری بر دو عضو حیاتی بدن به نام ریه ها و قلب دارد. سرطان ریه، سرطان مری، بیماری انسدادی ریوی مزمن، آمفیزم، پایین بودن وزن هنگام تولد نوزاد، افزایش حملات آسم و ذاتالریه برخی از خطرات مربوط به کشیدن قلیان هستند.
میزان و عمق دَم در حرکت دادن آب قلیان بسیار مهم است و قلیان با وجود اینکه کمتر مصرف می شود، اما حجم دودی که از طریق آن وارد بدن می شود، 10 تا 20 برابر دود ناشی از مصرف سیگار است. عوارض خوش خيم قليان رنكس معده، زخم معده، سوء هاضمه و عوارض بدخيم و خطرات عمده آن شامل انواع سرطانها خصوصاً سرطان مثانه، تنگي نفس، حساسيت و آسم است كه در درازمدت بين پنج تا 10 سال نشان داده ميشود.
متأسفانه به اکثر تنباکوهایی که در سال های اخیر به بازار آمده اسانسهایی اضافه می شود که این اسانس ها علاوه بر تحریک دستگاه تنفس موجب حساسیت و آلرژی می گردد، بنابراین علاوه بر بیماریهای ذکر شده، رینیت آلرژیک و سرفههای مزمن همراه با خلط را برای فرد به همراه دارد.
این تصور، تصوری کاملاً غلط است که اگر دود قلیان وارد ریه نشود و فقط از راه دهان خارج شود، آسیبی به ریهها نمی رساند، چون دود از طریق مخاط دهان و حنجره جذب بدن گشته و آثار سوء خود را می گذارد.
حتی در هوایی که دود قلیان آزاد می شود، افرادی که قلیان نمی کشند و در معرض دود قرار گرفته اند، در طولانی مدت دچار عوارض آن خواهند شد.
افرادی که قلیان میکشند باید از این واقعیت مطلع باشند که دود قلیان چون از آب رد میشود و مرطوب است مدت زمان بیشتری در ریهها میماند. برخی میکروبها، عمدتاً باکتریهایی که موجب سل میشوند، در لوله قلیان وجود دارند.
میزان دیاکسیدکربن که از طریق قلیان استنشاق میشود در مقایسه با سیگار بسیار بالا است و این مسئله باعث میشود که کشیدن یک قلیان برابر با 7 تا 10 سیگار باشد.
- کشیدن قلیان چطور بر میزان اسپرم مردان تاثیر میگذارد؟
قلیان میتواند میزان اسپرم را در مردان کاهش دهد .
کشیدن قلیان میتواند تحرک و طول عمر اسپرم را کاهش داده و موجب تغییرات ژنتیکی شود که بر بچه تاثیر میگذارد. از آنجا که قلیان حاوی فلزات سنگینی چون آرسنیک، کروم، سرب و کبالت است، اینها موجب کاهش تولید اسپرم میشوند.
- کشیدن قلیان و سیگار چه تاثیراتی بر زنان باردار و جنین دارد؟
از آنجا که لوله قلیان حاوی میکروارگانیسمهای عفونی زیادی است و زنان باردار سیستم ایمنی ضعیفی دارند، احتمال گرفتن بیماری بیشتر خواهد بود. قلیان هم مانند سیگار میتواند احتمال وضعحمل پیش از موعد، و حتی مرده به دنیا آمدن نوزاد و سایر مشکلات را افزایش دهد. همچنین میتواند بر رشد جنین نیز تاثیر منفی داشته باشد.
دود قلیان غلظت اکسیژن را در بدن مادر کاهش داده و نهایتاً موجب تنگی نفس جنین شده و او را به سمت مرگ میکشاند.
بیشترین تاثیر سوءمصرف سیگار بر روی جنین، در سه ماهه دوم و سوم بارداری است، زیرا در این زمان اندام های جنین به تدریج تشکیل می شوند و در صورت استعمال سیگار، رشد اندام ها مختل و جنین با عقب ماندگی مواجه می شود.
استعمال سیگار حتی پیش از بارداری هم مضر است و بر تخمک های زن تاثیر منفی دارد و قدرت باروری آن ها را کاهش دهد.
استعمال سیگار موجب می شود تا هنگام زایمان، جنین با استرس مواجه شود و با آغاز درد زایمان، ضربان قلب جنین کاهش یابد و نتواند انقباضات رحم را تحمل کند. به این ترتیب زایمان با مشکل مواجه شده و نوزاد باید به روش سزارین متولد شود.
استعمال سیگار توسط اطرافیان مادر باردار هم اثراتی سوئی بر جنین دارد و تنفس دود ناشی از سیگار اطرافیان نیز بسیار خطرناک است .
دود قلیان نیز برای جنین بسیار مضر است و به دلیل این که پیش از استعمال با بخار آب مخلوط می شود، بسیار خطرناک تر از دود سیگار است.
-مصرف سیگار و قلیان موجب پوکی استخوان می شود
مصرف سیگار و قلیان موجب اختلال در جذب کلسیم و ساخت استخوان، یائسگی زودرس، کاهش وزن و تخریب هورمون های جنسی می شود که به تسریع پوکی استخوان می انجامد. مصرف الکل نیز با کم کردن فعالیت سلول های سازنده استخوان موجب پوکی استخوان می شو.
-مصرف دخانیات بهبود زخم را به تاخیر می اندازد
در سیستم گوارشی و در بیمارانی که مبتلا به سوء هاضمه هستند می توان گفت مصرف دخانیات، به صورت استنشاقی یا طرق دیگر، در ایجاد زخم های گوارشی، تشدید برگشت اسید معده به مری و ایجاد سرطان های دستگاه گوارش موثر است .همچنین در بیمارانی که دچار زخم های سیستم گوارشی هستند، مصرف دخانیات بهبود زخم را به تاخیر می اندازد و پاسخ به درمان را کند می کند.
-دود قليان باعث پيري زودرس پوست ميشود
استفاده مکرر از قليان موجب از بين رفتن شفافيت و طراوت و در نتيجه پيري زودرس پوست ميشود.
مصرف سیگار در ایران
گفته میشود مصرف سیگار در ایران ۶۰ تا ۶۵ میلیارد نخ در سال است. نیمی از سیگارهای مصرفی در ایران به صورت قاچاق وارد میشود. در ایران حداقل سالی ۱۱ هزار نفر به دلیل دخانیات فوت می‌کنند. بر اساس طرحی که با مشارکت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، ستاد مبارزه با قاچاق کالاو ارز و شرکت دخانیات به اجرا درآمد، مصرف کل سیگار در کشور بیش از ۵۵ میلیارد و ۳۹۰ میلیون نخ برای سال ۹۲ برآورد شد. در نتیجه سالانه حداقل هشت هزار و ۳۰۰ میلیارد تومان در ایران، خرج مصرف سیگار میشود که رقم قابل توجهی است، و سالانه ۳۰ هزار میلیارد تومان نیز در کشور صرف بیماری و مرگ ناشی از سیگار می‌گردد، و سالانه ۱۱ هزار نفر نیز در کشور بر اثر استعمال دخانیات جان خود را از دست می‌دهند و طی دو سال اخیر هشت هزار میلیارد تومان نیز برای درمان سرطان در کشور هزینه شده که اگر ۳۰ درصد مرگ‌های سرطان ناشی از استعمال دخانیات باشد، هزینه‌های تحمیلی دخانیات به ایران بیش از پیش مشخص میشود.
تهیه کننده: نیلوفر افشار