تست (FOBT: fecal occult blood test)
آزمایش خون مخفی مدفوع (FOBT: fecal occult blood test) یک تست آزمایشگاهی است که برای بررسی نمونه های مدفوع از نظر وجود خون پنهان (مخفی) استفاده می شود. خون مخفی در مدفوع ممکن است نشان دهنده سرطان روده بزرگ یا پولیپ در روده بزرگ یا راست روده (اگرچه همه سرطان ها یا پولیپ ها خونریزی ندارند)، هموروئید، بیماری های دیورتیکولار، اولسر و کولیت روده باشد.
به طور معمول، خون مخفی در مقادیر کمی منتقل می شود که فقط از طریق مواد شیمیایی مورد استفاده در آزمایش خون مخفی مدفوع، قابل تشخیص است. اگر وجود خون از طریق آزمایش خون مخفی مدفوع تشخیص داده شود، ممکن است آزمایش‌های اضافی برای تعیین منبع خونریزی مورد نیاز باشد.
آزمایش خون مخفی مدفوع فقط می تواند وجود یا عدم وجود خون را تشخیص دهد اما نمی تواند تعیین کند که چه چیزی باعث خونریزی شده است.
در صورت داشتن علائم سرطان روده بزرگ، آزمایش خون مخفی مدفوع توصیه نمی شود. اگر متوجه خون در مدفوع خود شدید یا اگر دچار درد شکم یا تغییر در عادات روده ای خود شدید، با پزشک خود مشورت کنید.
نام های دیگر: FOBT، خون مخفی ادرار، تست هموکالتگ
علت انجام آزمایش خون مخفی
آزمایش خون مخفی مدفوع یکی از گزینه های غربالگری سرطان روده بزرگ است. اگر خطر متوسط سرطان روده بزرگ دارید و هیچ علامتی ندارید، ممکن است به انجام این تست با مشورت پزشک نیاز داشته باشید. آزمایش خون مخفی مدفوع معمولاً سالیانه تکرار می شود.
خطرات
خطرات و محدودیت های آزمایش خون مخفی مدفوع عبارتند از:
•
تست همیشه دقیق نیست اگر سرطان یا پولیپ شما خونریزی نداشته باشد، آزمایش خون مخفی مدفوع شما می تواند در صورت وجود سرطان، نتیجه منفی نشان دهد (نتیجه منفی کاذب).
•
اگر از منابع دیگر مانند زخم معده، هموروئید یا حتی خون بلعیده شده از دهان یا بینی خود خونریزی داشته باشید، آزمایش شما می تواند نتیجه مثبتی را نشان دهد (نتیجه مثبت کاذب).
انجام آزمایش خون مخفی مدفوع ممکن است منجر به آزمایشات اضافی شود. اگر نتیجه آزمایش خون مخفی مدفوع شما مثبت باشد، پزشک ممکن است آزمایشی را برای بررسی داخلی روده بزرگ مانند کولونوسکوپی توصیه کند.
آمادگی برای تست
غذاهای مختلف، مکمل‌های غذایی و داروها می‌توانند نتایج آزمایش‌های خون مخفی مدفوع را تحت تأثیر قرار دهند – یا حتی باعث بروز نتیجه مثبت کاذب یا منفی کاذب شود. ممکن است پزشک از شما بخواهد از برخی غذاها یا داروها اجتناب کنید. برای اطمینان از نتایج دقیق آزمایش، دستورالعمل های آزمایشگاه را به دقت مطالعه کنید.
حدود سه روز قبل از آزمایش، پزشک ممکن است از شما بخواهد که از موارد زیر اجتناب کنید:
•
برخی از میوه ها و سبزیجات، از جمله کلم بروکلی و شلغم
•
گوشت قرمز
•
مکمل های ویتامین C
•
مسکن‌های درد، مانند آسپرین و ایبوپروفن (ادویل، موترینIB ، سایرین)
مقایسه روش های OB
انواع مختلفی از آزمایش خون مخفی مدفوع وجود دارد که هر کدام رویکرد متفاوتی برای جمع آوری و آزمایش مدفوع دارند. آنها عبارتند از:
•
آزمایش ایمونوشیمیایی خون مخفی مدفوع (iFOBT یا FIT)
روش جمع‌آوری این آزمایش به شرکت سازنده بستگی دارد، اما معمولاً از یک قاشق مخصوص یا دستگاه دیگری برای جمع‌آوری نمونه مدفوع استفاده می‌کنید و آن را در یک ظرف جمع‌آوری همراه با کیت تست نگهداری می‌کنید.آزمایش ایمونوشیمیایی بر آزمایش خون مخفی مدفوع گایاک ترجیح داده می شود زیرا حساسیت بیشتری دارد. همچنین، قبل از جمع‌آوری نمونه و آزمایش بر روی نمونه مدفوع تصادفی، نیازی به محدودیت غذایی ندارد.گروه دیگر FOBT ها تست های ایمونوشیمیایی هستند(iFOBT یا FIT—تست ایمونوشیمیایی مدفوع)، که گلوبین انسانی را که جزء پروتئینی هموگلوبین است، تشخیص می دهند. تست iFOB کیفی معمولاً کاست های پیش ساخته هستند.
کاست هایی که در آنها نتایج به صورت چشمی خوانده می شوند. در صورت حضور هموگلوبین در مدفوع ، نوار رنگی در پچ آزمایشی ظاهر می شود. در انجام تست باید به خاطر داشته باشیم که تست های عرضه شده توسط تولید کنندگان مختلف حساسیت های متفاوتی به غلظت هموگلوبین در مدفوع دارند. بعد از جمع آوری نمونه مدفوع، نمونه ها باید از چند قسمت مختلف نمونه مدفوع شامل قسمت های داخلی و مخلوط شده با بافر برای قرارگیری روی کاست جمع آوری شوند.
مزیت اصلی روش iFOB عدم تداخل با هموگلوبین های حیوانی یا ترکیبات میوه و سبزیجات است که به بیماران اجازه می دهد تا رژیم غذایی عادی خود را حفظ کنند. همچنین، بیماران نیاز نیست که داروهایی را که معمولاً با روش gFOB تداخل دارند را قطع کنند.
•
آزمایش خون مخفی مدفوع گوایاک (gFOBT)
دو نوع FOBT شیمیایی وجود دارد. اولین مورد FOB (gFOB) گایاک است که یک تست ارزیابی کیفی فعالیت شبه پراکسیداز مولکول های هموگلوبین موجود در خون مدفوع است. تشخیص خون در مدفوع زمانی اتفاق می‌افتد که هِم مشتق از خون واسطه‌ی اکسیداسیون توسط پراکسید هیدروژن شود و به آبی گایاک تبدیل می شود. محدودیت تست gFOB خطر بالای نتایج مثبت کاذب آن است. قبل از انجام آزمایش gFOB، باید به بیماران آموزش داده شود که چگونه خود را به درستی آماده کنند و باید از مصرف مواد غذایی خاصی جلوگیری کند. این محدودیت ها می تواند برای بیمار دشوار باشد و بنابراین ویژگی تشخیصی تست گایاک کم است و تنها به 50٪ می رسد.
شما یک نمونه مدفوع از هر یک از دو یا سه اجابت مزاج در یک ظرف تمیز که معمولاً در روزهای متوالی گرفته می شود، جمع آوری می کنید و به آزمایشگاه تحویل می دهید.اطلاعات کامل در مورد محدودیت تست و تداخل احتمالی آن، یک نکته کلیدی برای غربالگری مناسب است. به طور کلی،تست iFOB از تست gFOB اختصاصی تر است و مشمول عوامل مداخله گر مانند تست شیمیایی نیست. مطالعاتی که ویژگی و حساسیت تست‌های FOB تجاری موجود را مقایسه کرده‌اند، نشان داده‌اند که تست iFOB یک مزیت نسبت به آزمایشات شیمیایی موجود در توانایی تشخیص CRC (Colorectal Canser) دارد.
نتایج
پزشک شما نتایج آزمایش خون مخفی مدفوع را بررسی می کند و سپس نتایج را با شما در میان می گذارد.
پزشکان همچنین باید به یاد داشته باشند که آزمایشات FOB شیمیایی می تواند در موارد خونریزی از تمام قسمت های دستگاه گوارش، مثبت باشد. در حالی که ارزش تشخیصی iFOBT محدود به تشخیص خونریزی از قسمت تحتانی دستگاه گوارش است چرا که که گلوبین از دستگاه گوارش فوقانی به آسانی توسط آنزیم های پروتئولیتیک گوارشی تجزیه می شود. موارد متعددی وجود داشته است که خونریزی شدید از معده و دوازدهه، با مدفوع قیری، که نتایج iFOBT به دلیل هضم گلوبین در هنگام عبور از دستگاه گوارش منفی شده اند. در مورد مدفوع قیری (بعد از حذف درمان با زغال سنگ، مصرف انواع توت ها، بلع خون از خونریزی بینی و غیره) و iFOBT منفی، باید به خونریزی دستگاه گوارش فوقانی مشکوک شد. علاوه بر این، iFOBT ها از نظر بالینی مختص CRC نیستند. پاتولوژی های غیر نئوپلاستیک و خوش خیم نیز ممکن است خونریزی کنند و نتایج آزمایش مثبت بدهند.
• نتیجه منفی
اگر خونی در نمونه های مدفوع شما موجود نباشد، آزمایش خون مخفی مدفوع منفی تلقی می شود. اگر خطر متوسط سرطان روده بزرگ دارید، پزشک ممکن است تکرار آزمایش را سالیانه توصیه کند.
• نتیجه مثبت
اگر خون در نمونه های مدفوع شما تشخیص داده شود، آزمایش خون مخفی مدفوع مثبت تلقی می شود. این نشان دهنده خونریزی در قسمتی از سیستم گوارشی است. ممکن است برای یافتن منبع خونریزی به آزمایش‌های اضافی مانند کولونوسکوپی نیاز داشته باشید. سایر شرایطی که باعث مثبت شدن نتیجه تست می شود عبارت اند از اولسر، سرطان، هموروئید، پولیپ و تومور های خوش خیم.
تهیه شده در کمیته علمی پژوهشی آزمایشگاه مرکزی فردیس
منابع:
1. Faecal Occult Blood Point-of-Care Tests Barbara Kościelniak-Merak1 & Branimir Radosavljević2 & Andrzej Zając3 & Przemysław J. Tomasik1
2. www.mayoclinic.com